در هيچ جاي دنياي مثل ما از بورس حمايت نمي‌كنند
در روزهاي اخير، بازار سرمايه ايران با نوسانات قابل‌توجهي مواجه شده است. كارشناسان بازار سهام معتقدند روندهاي منفي در شاخص‌هاي منتخب، نشانه‌اي از ادامه فشار عرضه در بازار است.
در روزهاي اخير، بازار سرمايه ايران با نوسانات قابل‌توجهي مواجه شده است. كارشناسان بازار سهام معتقدند روندهاي منفي در شاخص‌هاي منتخب، نشانه‌اي از ادامه فشار عرضه در بازار است. بنا به ارزيابي تحليل‌گران، ابزارهايي همچون تغيير دامنه نوسان، تزريق نقدينگي و مداخلات مشابه هرچند مي‌توانند در كوتاه‌مدت بر بازار تأثيرگذار باشند، اما مهم‌ترين عامل در تعيين مسير آينده بورس، متغيرهاي اقتصاد كلان و ريسك‌هاي سيستماتيك هستند كه هنوز سايه سنگين آنها بر بازار احساس مي‌شود.
در اين ميان، اخبار مربوط به مذاكرات سياسي و فضاي ديپلماسي، به يكي از متغيرهاي كليدي بازار بدل شده است. تحليل‌گران انتظار دارند طي هفته آينده، با انتشار اخبار تازه از مذاكرات هسته‌اي يا تحولات منطقه‌اي، شاهد افزايش نسبي تقاضا در برخي روزها باشيم. با اين حال، تا زماني كه ابهام در فضاي سياسي كشور و نتيجه مذاكرات برطرف نشود، روند شاخص كل، نوساني و در بيشتر نمادها، شيب نزولي خفيف ادامه‌دار خواهد بود.
بررسي آمارهاي رسمي بازار سهام طي روزهاي اخير، حاكي از كاهش جدي ارزش معاملات خرد و تقويت سمت عرضه است. خروج پول حقيقي از بازار با حجمي بي‌سابقه و افت شديد شاخص‌ها، شرايط هشدار را در بورس رقم زده است. فعالان بازار مي‌گويند حجم سنگين عرضه سهام در مقابل تقاضا، به ركود معاملات دامن زده و صف‌هاي فروش سنگين در بسياري از نمادها ديده مي‌شود.
اگر در كوتاه‌مدت سياست‌گذاران مالي و بازيگران حقوقي با اقدامات حمايتي جدي وارد نشوند، احتمال تشديد روند نزولي و تعميق ركود دور از انتظار نيست. برخي كارشناسان، بحران فعلي را به ضعف اعتماد عمومي نسبت مي‌دهند و هشدار مي‌دهند كه ادامه اين وضعيت، مي‌تواند ريزش و فرار سرمايه‌گذاران از بازار را رقم بزند. آنها معتقدند نبود استراتژي مشخص در مديريت بازار و نبود اعتماد به سياست‌هاي حمايتي، موجب شده حقيقي‌ها بيش از پيش بازار را ترك كنند.
در مقابل اين تحليل‌ها، گروهي از كارشناسان و فعالان بازار به صراحت با هر نوع دخالت دولت يا نهادهاي حاكميتي مخالفند. آنها معتقدند افت اخير بازار، واكنشي طبيعي به وضعيتي است كه طي ايام تعطيلي بورس رخ نداده بود و حال با بازگشايي معاملات، بازار در حال تعديل قيمت‌هاست. اين دسته تأكيد دارند كه حمايت غيرهدفمند دولت مي‌تواند موجب افزايش ريسك و بي‌اعتمادي بلندمدت در بازار شود.
اين اختلاف‌نظرها سبب شده تصميم‌گيري براي سامان‌دهي وضعيت فعلي بازار سهام با چالش‌هايي روبه‌رو باشد. موافقان مداخله مي‌گويند نبود ورود پول يا حمايت حقوقي، منجر به بحران جدي‌تري خواهد شد، اما مخالفان بر اين باورند كه صبر و مقاومت بازار مي‌تواند تعادل قيمتي را برقرار سازد.
حركت اشتباه در بورس تهران
فردين آقابزرگي كارشناس بازار سرمايه درباره وضعيت بازار بورس در دوران پسا جنگ به بازار گفت: دو موضوع اصلي اثر بسيار منفي روي بورس داشته كه به جرأت مي‌توانم بگويم بي‌سابقه بوده است. اول، جنگ مستقيم با اسراييل. دوم، حركت‌هاي نسنجيده مسوولان در بازار سرمايه كه به نظر من بيشتر نگاه امنيتي وجود داشت؛ توقف كامل معاملات در بورس بود. اين حركت بسيار اشتباه بود و بيشترين وزن شكل‌گيري روند قرمزپوشي بورس مربوط به مورد دوم است.
وي ادامه داد: همانطور كه در بورس‌هاي منطقه، حتي بورس اسراييل، يك روز شوك منفي داشت و از فرداي آن متعادل شد، به دليل محروم كردن اكثر- حتي تمامي- سهامداران و سرمايه‌گذاران از دسترسي به دارايي‌هايشان، اعم از اوراق بدهي، صندوق‌ها يا سهام، التهاب منفي را تشديد كرديم كه اين حركت اشتباهي بود. بنابراين، بازتاب چنين وضعيتي اين شده كه روز چهارشنبه، عليرغم تزريق نقدينگي بي‌سابقه ۲۰ همتي، حدود ۱۳-۱۴ همت، خروج پول حقيقي داشتيم. هيچ جاي دنيا سيستم حمايتي به شكلي كه ما از بورس خود حمايت مي‌كنيم و انتظار داريم مثلا فلان نهاد، دولت يا بانك مركزي پول بگذارد و وارد شود، وجود ندارد.
آقابزرگي تصريح كرد: هيچ جاي دنيا سيستم حمايتي به شكلي كه ما از بورس خود حمايت مي‌كنيم و انتظار داريم مثلا فلان نهاد، دولت يا بانك مركزي پول بگذارد و وارد شود، وجود ندارد. نه در دوران كرونا، نه ۱۱سپتامبر، در بحران ۲۰۰۸، ما چنين چيزي نداشتيم.
او اظهار كرد: صندوق‌هاي تضمين در دنيا به اين ترتيب عمل مي‌كنند كه اگر يك نهاد مالي مثلا بروكر يا مدير سرمايه‌گذاري توانايي بازپرداخت وجوه مردم را نداشته باشد، صندوقي وجود دارد كه به اين نهاد كمك مي‌كند تا معوّض پول مردم را بدهد و سپس با آن نهاد مالي به ترتيب مقتضي تصفيه‌حساب مي‌كند.
وي بيان كرد: اينكه بدون استفاده از ابزارها و مشتقاتي مثل آپشن، فيوچر و امثالهم، انتظار داشته باشيم با تزريق نقدينگي بازار را هدايت كنيم، كاري بيهوده است و نتيجه‌اي نخواهد داد. كما اينكه در سال ۹۹، در شش ماه دوم، براي جلوگيري از ريزش يا اصلاح قيمت‌ها، ۶۵ همت منابع صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و نهادهاي سرمايه‌داري را صرف كرديم و هيچ نتيجه‌اي هم نداشت. تا سال ۱۴۰۳ مرتبا اصلاح قيمت‌ها ادامه يافت. بنابراين، حركت اشتباهي انجام شد كه جنگ بود. نمي‌توانيم نام آن را ريسك سيستماتيك بگذاريم.
به نظر من، اگر موشكي به سازمان بورس اصابت مي‌كرد، آنچنان اثر منفي نداشت كه اين توقف يك باره و طولاني‌مدت نمادها و معاملات در بورس داشت. اثر اين تصميم بسيار مخرب‌تر از حتي موشكي بود.
اين كارشناس در ادامه اظهار داشت: بازتاب واكنش هيجاني سهامداران كاملا منطقي بوده است. در مواقعي كه سرمايه تهديد مي‌شود، سرمايه‌گذار سعي مي‌كند سرمايه خود را نجات دهد. اما حركت اشتباه‌تر را خودمان انجام داديم. به نظر من، اگر موشكي به سازمان بورس اصابت مي‌كرد، آنچنان اثر منفي نداشت كه اين توقف يك باره و طولاني‌مدت نمادها و معاملات در بورس داشت. اثر اين تصميم بسيار مخرب‌تر از حتي موشكي بود كه اگر اسراييل به بورس مي‌زد.
عده‌اي از بورس ارتزاق و امرار معاش مي‌كنند و نقدينگي‌شان آنجاست. بنابراين، فرار سرمايه از بورس خودبه‌خود يك اصطلاح نامأنوس و نامربوط به نام «بازار امن » ايجاد شده است.
بازار بورس، بازار ناامن شده است
او تصريح كرد: اين يك تابويي بود كه شكسته شد. از اين به بعد، يك سرمايه‌گذار اطميناني ندارد مثلا اگر روزي بحث تنگه هرمز مطرح شود يا يمن موشك بزند، يك‌دفعه تصميم بگيرند بورس را تعطيل كنند. عده‌اي از بورس ارتزاق و امرار معاش مي‌كنند و نقدينگي‌شان آنجاست. بنابراين، فرار سرمايه از بورس خودبه‌خود يك اصطلاح نامأنوس و نامربوط به نام «بازار ناامن» ايجاد شده است. اخيراً به بازار طلا و ارز بازار امن مي‌گويند. چون كسي نمي‌تواند به راحتي اين بازار را ببندد و مصلحتي و امنيتي با آن برخورد كند. تشخيص نادرست و تصميم نابجايي گرفته شده است.
وظيفه دولت نيست در بورس كاري كند
وي با اشاره به راهكاري كه دولت بايد در اين بازار پياده كند پاسخ داد: وظيفه دولت نيست كه كاري انجام بدهد. نهاد ناظر ما، طبق تعاريف و شرح وظايف، يك موسسه عمومي غيردولتي است. سازمان بورس يك موسسه عمومي است كه وابسته به هيچ‌جا نيست. دو وظيفه اصلي دارد؛ افزايش نقدشوندگي و افزايش شفافيت در بازار.
آقابزرگي در ادامه اضافه كرد: به سازمان بورس ارتباطي نداشت كه معاملات سهام را ببندد و خلاف وظيفه ذاتي خود عمل كرده است. لذا اكنون، در برابر عمل انجام شده و ناگزير همان تزريق منابع مالي كه بانك مركزي ۹۰ همت به بازار پول داد تا مردم از خارج كردن پول‌هاي خود از بانك‌ها هراس نداشته باشند، براي هفته آينده بايد ادامه يابد كه اثر آن را بسيار كم مي‌بينم، اما چاره‌اي جز اين كار باز هم نداريم. دولت كار را شروع كرده است، اگر وقفه يا تنفسي ايجاد شود، مطمئن باشيد التهاب منفي مجددا تشديد خواهد شد.
اين كارشناس با اشاره به نوسانات قيمت در بازار ارز و طلا گفت: بازار طلا و ارز با وضعيت ناپايداري رابطه معكوسي با بورس دارد، اتفاقا واكنش آن بسيار هم مناسب بوده است. اما تعادل خود را به دست آورده است. كسي انتظار نداشت يك‌دفعه جنگ شود و دلار به يك باره به ۱۵۵ هزار تومان يا حتي ۲۰۰ هزار تومان برسد. نوساني به دليل چند روز راكد بودن وجود داشت اما روند در كانال صعودي در حال حركت است. بورس هم بايد در كانال نزولي حركت مي‌كرد. جلوگيري از اينكه شكل طبيعي خود را پيدا كند، حركت اشتباهي بود. وي در پايان خاطرنشان كرد: در تمام بازارهاي ديگر مثل مسكن و خودرو، ركود شديدتري از بورس اتفاق افتاده و طبيعي هم است و نمي‌توانيم بگوييم رفتار هيجاني است. اخيرا برخي از همكاران كارشناس در صحبت‌هايشان اشاره مي‌كنند كه براي جلوگيري از رفتار هيجاني، بايد محدوده دامنه نوسان را كم كنيم يا معاملات را متوقف كنيم. اين رفتار طبيعي است و هيجاني نيست. جنگ شده و سرمايه‌گذار مي‌خواهند پولشان را خارج كنند.