از حمايت تا ريزش بورس
همچنان بورس تهران شرايط خوبي ندارد و شاهد خروج نقدينگي از سهام و صندوق‌ها هستيم، اين موضوع درحالي است كه مديران سازمان بورس عقيده دارند با حمايت‌ها روند معاملات به صورت قابل قبولي تغيير كرده و به نوعي شاهد سبزپوشي در بازار سهام هستيم، اما بررسي‌ها چيز ديگري را نشان مي‌دهد و همچنان سهامداران با تكیه به شرايط و نبود اعتماد به دنبال فرار از بورس هستند.
همچنان بورس تهران شرايط خوبي ندارد و شاهد خروج نقدينگي از سهام و صندوق‌ها هستيم، اين موضوع درحالي است كه مديران سازمان بورس عقيده دارند با حمايت‌ها روند معاملات به صورت قابل قبولي تغيير كرده و به نوعي شاهد سبزپوشي در بازار سهام هستيم، اما بررسي‌ها چيز ديگري را نشان مي‌دهد و همچنان سهامداران با تكیه به شرايط و نبود اعتماد به دنبال فرار از بورس هستند. يكي از معضلاتي كه اكنون سهامداران نسبت به آن اعتراض دارند شرايط صندوق‌هاي اهرمي است. قرار بود صندوق‌هاي اهرمي فرصت طلايي براي سرمايه‌گذارهاي حرفه‌اي باشند اما مجموعه قوانيني باعث شد كه شرايط اين صندوق‌ها همانند تعاريف نباشد و به جاي سود در اغلب موارد براي سرمايه‌گذاران خود زيان شناسايي كند. حدود هفت روز است كه معاملات بورس تهران آغاز شده اما جنس اين آغاز چندان مطلوب نيست و به نوعي نتوانسته براي سرمايه‌گذاران سود فراهم سازد و از اولين روز كاري هفته تا به امروز شاهد خروج نقدينگي ادامه‌دار از بازار سهام بوديم كه علت آن عدم حمايت به موقع و عدم توجه به بازار سهام بوده است. به‌طور كلي مي‌توان گفت كه بورس تهران حتي اولويت مديران سازمان بورس و تنها اين بازار در شرايط تلخ به معاملات خود ميپردازد. تغيير دامنه نوسان صندوق‌ها يا بسته حمايتي ديرهنگام نمي‌تواند شرايط بازار سرمايه را تغيير دهد و به نوعي نقدينگي و اعتماد را مجدد به بازار سرمايه بازگرداند. اكنون نيز به نظر مي رسد كه شرايط غيرقابل بازار سهام تا چند هفته در بازار ادامه داشته باشد و در نهايت با تغيير شرايط پس از چند هفته احتمال مي‌رود كه نقدينگي نيز به بازار سهام بازگردد.
بحران در صندوق‌هاي اهرمي
محمد صادق‌ميرزايي كارشناس بازارسرمايه گفت: موضوعي كه در حال حاضر مطرح است، به سازوكار صندوق‌هاي اهرمي بازمي‌گردد كه به نظر مي‌رسد فاقد استانداردهاي لازم است. مكانيزمي كه در آن واحدهاي عادي و ممتاز به‌طور ذاتي صندوق را بدهكار مي‌كنند، در ساير بازارهاي جهاني مشاهده نمي‌شود. وي افزود: صندوق‌هاي اهرمي در بازارهاي پيشرفته، بر پايه معاملات آپشن و آتي عمل مي‌كنند. انتظار مي‌رود كه معاملات اختيار در بازار آپشن داخلي نيز نقش موثري در اين صندوق‌ها ايفا كنند، اما در عمل اينگونه نيست. با افزودن واحدي با درآمد ثابت به اين صندوق‌ها، آنها به‌طور ذاتي بدهكار شده‌اند و نرخ‌هاي پرداختي بالا در اين بخش حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد، عملاً از سرمايه سهامداران ممتاز كسر مي‌شود. ميرزايي ادامه داد: مساله ديگر، ريسك‌هاي موجود در بازار سرمايه است. با توجه به شرايط كنوني كشور، ريسك‌هاي متعددي بر بازار سرمايه حاكم است كه صندوق‌هاي اهرمي را تحت تأثير قرار داده است. مشاهده مي‌شود كه صف‌هاي خريد و فروش اين صندوق‌ها به‌طور متناوب باز و بسته مي‌شوند و برخي از آنها حتي امكان بازگشايي نمي‌يابند. همچنين، احتمال كال مارجين براي سرمايه‌گذاران اين صندوق‌ها وجود دارد كه نشان از غيراستاندارد بودن روش‌ها و فرآيندهاي موجود دارد. به گفته ميرزايي، انتقاد هميشگي اين بوده است كه چرا نهادهاي مختلف در بازار سرمايه به پذيره‌نويسي صندوق‌هاي اهرمي مبادرت مي‌ورزند. به نظر مي‌رسد كه حداكثر يك صندوق اهرمي با ظرفيت محدود براي بازار كافي بود، اما نهادهاي گوناگون به پذيره‌نويسي اين صندوق‌ها اقدام كرده‌اند. از ابتدا با سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي اهرمي مخالف بوده‌ام و امروز تبعات اين تصميمات را مشاهده مي‌كنيم. تأكيد مي‌شود بايد به صندوق‌هاي سهامي نه از نظر تعداد، بلكه از نظر تنوع بها داده شود. كارشناس بازار سرمايه افزود: براي بهبود وضعيت كلي بازار سرمايه، پيشنهادهايي وجود دارد كه مي‌تواند براي سرمايه‌گذاران موثر باشد. يكي از اين راهكارها، افزايش حجم مبنا است. با افزايش حجم مبنا تا حدي كه سرمايه‌گذاران بتوانند بدون تغييرات چشمگير در قيمت پاياني، دارايي‌هاي خود را نقد كنند، مي‌توان از سرمايه آنها محافظت كرد. سازمان بورس بايد با رعايت اصل نقدشوندگي در بازار، از حقوق سرمايه‌گذاران حمايت كند. وي به پيش‌بيني وضعيت اهرمي‌ها پرداخت و گفت: با توجه به روند نزولي شاخص و حباب منفي دورقمي، اين وضعيت مي‌تواند به يك پديده عادي در صندوق‌هاي اهرمي تبديل شود. همانطور كه در بازار صعودي حباب‌هاي مثبت نامتعارف مورد توجه قرار مي‌گرفت، در بازار نزولي نيز حباب‌هاي منفي غيرمتعارف ديده مي‌شود كه ناشي از ماهيت پرريسك اين نوع صندوق‌ها است. ميرزايي در پايان خاطرنشان كرد: به نظر نمي‌رسد كه ريسك اهرمي‌ها كاهش پيدا كند و احتمالاً در ماه‌هاي آينده اين ريسك افزايش پيدا خواهدكرد. پيش‌بيني مي‌شود كه سرمايه‌گذاران در اين صندوق‌ها با زيان‌هاي قابل توجهي مواجه شوند، مگر آنكه راهكارهاي پيشنهادي، به‌ويژه رعايت اصل نقدشوندگي، به‌طور جدي مورد توجه قرار گيرد.
بازار از نگاه معاملات
طي دومين روز كاري هفته يعني سه شنبه 17 تير 1404، شاخص كل بورس تهران با كاهش 51 هزار و 275 واحدي معادل 1.89 درصدي نسبت به معاملات روز گذشته به تراز 2 ميليون و 658 هزار واحدي رسيد. همچنين شاخص كل هم وزن نيز 10 هزار و 18 واحد معادل 1.18 درصد كاهش را ثبت كرد و در جايگاه 836 هزار و 99 واحدي ايستاد. شاخص كل فرابورس نيز 212 واحد كاهش را در كانامه خود ثبت كرد و به عدد 24 هزار و 651 واحدي رسيد. از ميان 646 نماد بازار سرمايه در اين روز 34 نماد مثبت و 593 نماد نيز منفي بودند. همچنين 17 نماد معادل 3 درصد از نمادها در صف خريد و 495 نماد معادل 74 درصد از كل نمادها در صف فروش قرار داشتند. طي روز سه شنبه تنها صنعت نرم افزار و خدمات مثبت بود و در مقابل صنايع سخت افزار و تجهيزات، فعاليت‌هاي مرتبط با اوراق بهادار، فرآورده‌هاي نفتي، نوشيدني، بنادر و كشتيراني، حفاري، زغال سنگ، سرمايه‌گذاري، اهن و فولاد، توليد فلزات گرانبهاي غيرآهن، نساجي، توليد كود و تركيبات نيتروژن، بانك‌ها و موسسات اعتباري، محصولات كشاورزي، خدمات رفاهي متنوع، پيمانكاري صنعتي، محصولات فلزي، موادشيميايي-متنوع، لاستيك و پلاستيك، ماشين آلات الكتريكي و شيرينيجات بيشترين بازه منفي را تجربه كردند. در پايان معاملات روز سه شنبه، ارزش سفارشات فروش بيش از 7.6 همت بود و در مقابل سمت تقاضا بسيار ضعيف ظاهر شد.بخش عمده‌اي از ارزش صف فروش‌هاي نيز به صندوق‌هاي سهامي و اهرمي اختصاص داشت؛ همچنين هم‌زمان، شاهد خروج پول حقيقي‌ها به مبلغ تقريبي 800 ميليارد تومان بوديم. طي روز مذكور صندوق‌هاي اهرمي نارنج اهرم، موج، شتاب، دوايكس، توان، بيدار، اهرم و جهش به ترتيب از ۴ تا ۳.۹۶ درصد سرخپوش شدند.