جنگ 12 روزه؛ آيا گسل‌هاي تهران و تبريز را فعال مي‌كند؟
در سال‌هاي اخير، پرسش‌هاي متعددي درباره ارتباط بين حملات نظامي و وقوع زمين‌لرزه‌ها مطرح شده است. آيا بمباران‌ها و انفجارها مي‌توانند موجب وقوع زلزله‌هاي طبيعي شوند؟ با توجه به حملات اسراييل طي جنگ ۱۲ روزه، آيا گسل‌هايي در ايران فعال خواهند شد؟
در سال‌هاي اخير، پرسش‌هاي متعددي درباره ارتباط بين حملات نظامي و وقوع زمين‌لرزه‌ها مطرح شده است. آيا بمباران‌ها و انفجارها مي‌توانند موجب وقوع زلزله‌هاي طبيعي شوند؟ با توجه به حملات اسراييل طي جنگ ۱۲ روزه، آيا گسل‌هايي در ايران فعال خواهند شد؟ مهدي زارع، رييس مركز پيش بيني زلزله و استاد گروه زلزله‌شناسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي در اين باره به خبرآنلاين گفت: حملات دشمن در اين جنگ ۱۲ روزه موجب هيچ زلزله طبيعي در ايران نشده است». من هم در همه مصاحبه‌ها به صراحت گفته‌ام كه اين حملات امكان تحريك هيچ گسلي را نداشته‌اند و هيچ گسل لرزه‌زايي در ايران تحريكي در اثر بمباران و موشك‌باران دشمن تحمل نكرده است. او افزود: اما در مورد ۱۵۰۰ زلزله ناشي از انفجار، در دقيق‌ترين حالت، يك «زلزله واقعي» يا «زلزله زمين‌ساختي» به لرزش طبيعي زمين ناشي از آزادسازي ناگهاني انرژي كرنش الاستيك انباشته شده در پوسته است كه عمدتا به دليل حركت ورقه‌هاي زمين‌ساختي در امتداد گسل‌ها رخ مي‌دهد. انفجارها اعم از هسته‌اي، انفجارهاي معدني، تخريب‌هاي بزرگ، حوادث صنعتي، سوانح تروريستي، همگي منابع انرژي خارجي و مصنوعي - ناشي از فعاليت انسان‌ها - هستند. لرزشي كه ايجاد مي‌كنند ناشي از آزادسازي تنش زمين‌ساختي انباشته شده در داخل زمين نيست. زارع ادامه داد: اينكه با بمباران‌هاي 12 روزه و تجاوز دشمن در ۲۳ خرداد تا ۳ تير ۱۴۰۴ حتي آن بمباران‌ها و اصابت پرتابه‌هايي كه در نزديكي يا روي رد سطحي گسل‌هاي مهم تهران و تبريز انجام شده، موجب تحريك اين گسل‌ها مي‌شود يا شده؟ جواب منفي است.
شباهت امواج لرزه‌اي انفجار با يك زلزله طبيعي
او گفت: البته از نظر لرزه‌شناسان اصطلاح «زلزله» به‌طور گسترده‌تري براي اشاره به هر رويداد لرزه‌اي قابل ثبت كه امواج لرزه‌اي قابل تشخيص در سراسر زمين ايجاد مي‌كند، استفاده مي‌شود و شامل زلزله‌هاي زمين‌ساختي طبيعي، زلزله‌هاي آتش‌فشاني (ناشي از حركت ماگما)، زلزله‌هاي فروچاله (مثلاً در ريزش معدني يا فروچاله‌هاي بزرگ شهري) زلزله‌هاي انفجاري (ناشي از انفجارهاي شيميايي يا هسته‌اي) يا حتي زلزله ناشي از برخورد شهاب‌سنگ‌ها به سطح زمين، يا زلزله ناشي از فروريختن برج‌هاي دو قلوی نيويورك در حملات تروريستي ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در امريكا هستند. زارع در ادامه با تاكيد بر اينكه انفجارها تاثيري در بروز زلزله ندارند افزود: از منظر اندازه زلزله (با استفاده از لرزه‌نگارها)، امواج لرزه‌اي توليد شده از يك انفجار بزرگ بسيار شبيه به امواج لرزه‌اي توليد شده توسط يك زلزله طبيعي به نظر مي‌رسند. لرزش‌هاي پوسته زمين اساسا و به‌طور كلي معمولاشكل كلي نسبتايكساني دارند. امواج لرزه‌اي هم زلزله زمين‌ساختي و هم زلزله ناشي از انفجار، امواج فشاري، برشي و امواج سطحي توليد مي‌كنند كه در داخل و نزديكي سطح زمين حركت مي‌كنند. هر دو باعث لرزش زمين مي‌شوند كه افراد احساس مي‌كنند و ابزارهاي لرزه‌نگاري ثبت مي‌كنند. انفجارهاي بزرگ مانند انفجارهاي بزرگ معادن يا آزمايش‌هاي هسته‌اي مي‌توانند لرزش‌هايي در زمين را به اندازه كافي قوي ايجاد كنند تا به ساختمان‌ها آسيب برسانند، درست مانند زلزله‌هاي طبيعي.
تفاوت زلزله‌هاي انسان ساخت و طبيعي
او در پاسخ به اين پرسش كه زلزله طبيعي با لرزه‌هايي كه بعد از انفجار به وجود مي‌آيد، چه تفاوتي دارد گفت: اين زلزله‌هاي انسان‌ساخت و زلزله‌هاي طبيعي تفاوت‌هاي كليدي دارند كه متخصصان زلزله‌شناسي آنها را تشخيص مي‌دهند. تفاوت اساسي در منبع انرژي از تنش زمين‌ساختي است كه از داخل زمين است، در مقابل انرژي انفجاري كه خارجي و سطحي است. ژرفاي زلزله‌هاي طبيعي معمولا كيلومترها زير سطح در كانون زلزله رخ مي‌دهند. زلزله‌هاي انفجاري معمولا در سطح يا بسيار نزديك به آن در محل انفجار رخ مي‌دهند. اگرچه از نظر ظاهري لرزه‌نگاشت‌ها مشابه هستند، اما زلزله‌شناسان متخصص اغلب مي‌توانند زلزله‌هاي انفجاري را از زلزله‌هاي طبيعي در لرزه‌نگاشت‌ها تشخيص بدهند. زارع همچنين در پاسخ به اين سوال كه حملات انجام شده در شهرهاي ايران از جمله تهران و تبريز مي‌تواند موجب تحريك گسل‌هاي اين دو شهر مي‌شود، اظهار داشت: خير؛ گسل‌هاي تهران و تبريز به اندازه ميزان استرس جمع شده در اثر تغيير شكل پوسته در اين نواحي لرزه‌زا هستند و فعلا گسل‌هاي اصلي در هر دو شهر در سكوت لرزه‌اي و قطعاتي از آنها در مرحله قفل‌شدگي و نبود لرزه‌اي هستند. از اين نظر خطر زمين‌لرزه در اين دو شهر بايد حتما مورد توجه قرار گيرد. ولي اينكه با بمباران‌هاي 12 روزه و تجاوز دشمن موجب تحريك اين گسل‌ها مي‌شود يا شده؟ جواب منفي است.
بزرگ‌ترين زلزله‌هاي انسان‌ساخت
«بزرگ‌ترين» زلزله ناشي از فعاليت‌هاي انساني (انسان‌ساخت) بر اساس بزرگاي زلزله يا انرژي آزاد شده يا تأثير انساني قابل طرح است. بزرگ‌ترين زلزله انسان‌ساخت بر اساس بزرگا و انرژي آزاد شده لرزه‌اي، آزمايش هسته‌اي زيرزميني «تايگا» شوروي و بزرگ‌ترين آزمايش زيرزميني در نوايا زمليا در ۱۲ سپتامبر ۱۹۷۳ انجام شد كه شامل چهار دستگاه هسته‌اي با قدرت ۴.۲ مگاتن - جمعا حدود ۱۶ مگاتن - و زلزله‌اي با بزرگاي حدود ۶.۷ ايجاد كرد و بهمني ۸۰ ميليون تني را به راه انداخت كه دو نهر يخچالي را مسدود كرد و درياچه‌اي به طول ۲ كيلومتر ايجاد كرد كه به درياچه هسته‌اي معروف شد. ضمنا آزمايش هسته‌اي كره شمالي در سوم سپتامبر ۲۰۱۷ كه آزمايش بمب هيدروژني بود با قدرت انفجار حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ كيلوتن - ۶ تا ۱۶ برابر بمب هيروشيما ۱۹۴۵ - زلزله‌اي با بزرگاي حدود ۶.۱ را موجب شد.