برنامه آبي دولت براي عبور از تابستان چيست؟
طي روزهاي آينده دماي هوا در برخي از استان‌ها به ۴۰ درجه مي‌رسد با توجه به وضعيت بارندگي‌ها بايد تدابيري براي گذر از روزهاي گرم سال در نظر گرفت.
طي روزهاي آينده دماي هوا در برخي از استان‌ها به ۴۰ درجه مي‌رسد با توجه به وضعيت بارندگي‌ها بايد تدابيري براي گذر از روزهاي گرم سال در نظر گرفت.
به گزارش مهر، خشكسالي و بي‌آبي در كشور ما پديده‌اي غير قابل انكار است و با گذشت پنج سال خشك خود را بيش از پيش نمايان كرده است و طي روزهاي آينده دماي هوا در برخي از استان‌ها به ۴۰ درجه هم مي‌رسد، دمايي بي‌سابقه كه تا پيش از اين تنها استان‌هاي جنوبي چنين دمايي را تجربه مي‌كردند اما به نظر مي‌رسد كه در سال‌هاي اخير افزايش بي‌رويه دما و تغيير اقليم و از همه مهم‌تر كاهش بارندگي دامن گير ساير استان‌ها شده است به‌طوري كه ارتفاع كل ريزش‌هاي جوي كشور از ابتداي سال آبي تا ششم تيرماه معادل ۱۴۵.۱ ميليمتر بوده است اين مقدار بارندگي نسبت به ميانگين دوره‌هاي مشابه درازمدت (۲۳۶.۶ ميليمتر) ۳۹ درصد كاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبي گذشته (۲۴۱.۹ ميليمتر) ۴۰ درصد كاهش را نشان مي‌دهد. همچنين آنطور كه مسوولان امر مي‌گويند در ۲۳ استان و ۴۳ شهرستان تنش آبي وجود دارد اكنون كه در آستانه روزهاي گرم سال قرار داريم براي جلوگيري از قطعي آب چه بايد كرد؟
آنطور كه آمار و ارقام نشان مي‌دهند، تمامي سدهاي كشور وضعيت مطلوبي ندارند شايد خروجي سدها كمي كاهش يافته باشد اما ميزان ورودي سدها هم ۴۲ درصد كاهش يافته است به‌طوري كه از ابتداي سال آبي (مهرماه) تا هفتم تير ماه ميزان ورودي مخازن كل معادل ۲۱ ميليارد و ۸۸۰ ميليون مترمكعب بوده كه در مقايسه با مدت زمان مشابه سال گذشته اين عدد به ۳۷ ميليارد و ۹۶۰ ميليون مترمكعب رسيد كه نشان‌دهنده كاهش ۴۲ درصدي ورودي سدها است. خروجي سدها با ۲۱ ميليارد و ۴۳۰ ميليون متر مكعب نسبت به سال گذشته كاهش ۲۰ درصدي را نشان مي‌دهد زيرا در مدت زمان مشابه خروجي سدها به ۲۶ ميليارد و ۹۵۰ ميليون مترمكعب مي‌رسيد.
حجم آب موجود مخازن اكنون ۲۴ ميليارد و ۸۷۰ ميليون مترمكعب ثبت شده كه اين عدد نسبت به سال قبل كه عددي معادل ۳۳ ميليارد و ۳۹۰ ميليون مترمكعب بوده كه نشان‌دهنده كاهش ۲۶ درصدي است. همچنين حجم پرشدگي سدهاي كشور ۵۲ درصد و ۴۸ درصد مخازن سدها خالي است. بررسي موجودي سدهاي كشور نشان مي‌دهد سدهايي نظير سدهاي استان تهران، خراسان رضوي، قم، هرمزگان، گلستان، زنجان، كرمان، فارس و مركزي در وضعيت نامطلوبي قرار دارند و تنها استان مازندران در شرايط مطلوب قرار دارد. اين مساله نشان‌دهنده آن است كه دركنار سدهاي آبي بايد از آب‌هاي زير زميني استفاده است. بر اساس برنامه هفتم برداشت از آب‌هاي زير زميني بايد ۴۴ ميليارد متر مكعب به ۳۶.۷ ميليارد متر مكعب برسد. اما خشكسالي‌هايي كه پنج سال گذشته اتفاق افتاده است اجازه چنين كاري را نمي‌دهند حتي عيسي بزرگزاده سخنگوي صنعت آب اذعان كرده، برداشت از آب زيرزميني سرجمع براي همه مصارف ۴۴ ميليارد متر مكعب در سال است كه اين ميزان كمي كاهش داشته اما اين كاهش به دليل مديريت ما نبوده است به دليل اين بوده آبخوان‌ها نحيف شده و عمق آبخوان‌ها و چاه‌ها بيشتر شده است.
بر اساس آمار ارايه شده ميزان برداشت غيرمجاز از آب‌هاي زيرزميني كشور بيش از ۱۵ ميليارد مترمكعب است كه در برخي برآوردها به ۱۷ ميليارد مترمكعب نيز مي‌رسد. از اين ميزان، حدود نيمي از طريق چاه‌هاي فاقد مجوز و نيم ديگر از طريق چاه‌هاي داراي مجوز اما با برداشت مازاد انجام مي‌شود. البته به نظر مي‌رسد در اين زمينه اقدامات مناسبي صورت گرفته و آنطور كه بزرگزاده مي‌گويد با وجود اجراي اقداماتي همچون انسداد چاه‌ها، نصب كنتورهاي هوشمند و فعاليت بيش از ۸۰۰ اكيپ گشت و بازرسي، اين اقدامات بدون ارايه راهكار معيشتي جايگزين براي كشاورزان، كارايي كافي نداشته‌اند. سياست صرفا برخوردي و قهري، بدون در نظر گرفتن واقعيت‌هاي اقتصادي و اجتماعي، موفق نخواهد بود.
وي توضيح داد: در ۸۹ دشت كشور كه علي‌رغم آنكه تنها ۱۶ درصد از دشت‌هاي كشور را شامل مي‌شوند اما ۶۶ درصد برداشت غيرمجاز را به خود اختصاص داده‌اند، اين طرح‌ها با اولويت پيگيري مي‌شوند. قراردادهاي واگذاري وظايف به تشكل‌هاي آب‌بران و نحوه تعامل با آنها در حال تدوين و نهايي‌سازي است و به‌زودي وارد مرحله اجرا خواهد شد. از اولين‌باري كه مطرح شد تهران ظرفيت بارگذاري جمعيت آبي را ندارد سه سال مي‌گذرد. با اين وجود نه تنها هيچ اقدام مثمر ثمري در اين راستا صورت نگرفته است بلكه سال به سال بي‌توجه به چگونگي تأمين آب بر تعداد ساختمان‌هاي تهران و اطراف تهران افزوده مي‌شود و بلند مرتبه‌سازي صورت مي‌گيرد. چندي پيش سخنگوي صنعت آب هم صحه بر اين موضوع گذاشت و گفت: تناقض ميان بحران آب تهران و روند ساخت‌وساز در اين شهر وجود دارد و نهادهاي مربوطه هماهنگي لازم ندارند، ضمن آنكه بايد در نظر داشت تهران ديگر ظرفيت تأمين آب جديد را ندارد. منابع آبي فعلي تهران شامل آب‌هاي سطحي و آب‌هاي زيرزميني در وضعيت شكننده‌اي قرار دارند، با اين حال شهرك‌سازي و مهاجرت به تهران ادامه دارد. اين تناقض ناشي از عدم عدالت فضايي در توزيع فرصت‌ها و اشتغال است.
وي با اشاره به رشد سالانه ۲.۵ درصدي جمعيت در تهران و برخي شهرك‌هاي اطراف آن مانند پرند، بومهن، رودهن و پرديس افزود: ما نمي‌توانيم به ساكنان اين مناطق آب ندهيم. ولي مسوول كنترل مهاجرت يا توزيع فضايي جمعيت، وزارت نيرو نيست. اين مساله نيازمند سياست‌گذاري كلان و بين‌بخشي است. تا زماني كه در شهرهاي كوچك فرصت شغلي و رفاه فراهم نشود، جمعيت به تهران مهاجرت مي‌كند و ما نيز مجبور به تأمين آب براي آنها هستيم. شهر تهران زمستان سختي را پشت سر گذاشت و در ابتداي اسفند ماه به اوج خود رسيد. در آن زمان حسام خسروي معاون بهره‌برداري و توسعه آب شركت آبفاي تهران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در رابطه با كاهش فشار و قطعي آب در بيشتر مناطق تهران گفت: امسال بارندگي ۴۶ درصد نسبت به سال‌هاي نرمال كمتر شده و نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد كاهش يافته است؛ همين امر موجب شده سدهاي آبي در وضعيت بدي قرار بگيرند به‌طوري كه ذخاير سدهاي پنج‌گانه تهران نزديك به ۶ درصد است.
وي با اشاره به اينكه طي روزهاي اخير به دليل ايام خانه‌تكاني و ماه مبارك رمضان مصرف آب شدت بگيرد، اين موضوع منجر به افزايش مصرف و تشديد ضعف منابع آبي شد به همين علت امكان جبران آن وجود نداشت و مجبور هستيم فشار آب شهر را كنترل كنيم.
وي در پاسخ به اين سوال كه با وجود اين شرايط امكان جيره‌بندي آب در تابستان وجود دارد، اضافه كرد: جيره‌بندي آب در دو حالت اتفاق مي‌افتد يكي شرايط بسيار دشوار و نبود نزولات آسماني و ديگري عدم همكاري مردم احتمال جيره‌بندي آب وجود دارد. خسروي با اشاره به محدوديتي كه در توليد وجود دارد، اضافه كرد: با توجه به محدوديتي كه در توليد وجود دارد همشهريان بايد با مديريت مصرف مانند سال‌هاي گذشته كمك كنند تا از جيره‌بندي آب جلوگيري شود. ما سعي مي‌كنيم كه اين اتفاق نيفتد زيرا صدمات فراواني را به شبكه وارد مي‌كند اصلاح الگوي كشت يكي از ابزاري است كه مي‌تواند در كاهش مصرف آب نقش بسزايي داشته باشد و در صورتي كه هر اقليم متناسب با آنجا محصولات كشاورزي را توسعه دهد مصرف آب در بخش كشاورزي به‌شدت كاهش مي‌يابد اما به نظر مي‌رسد وزارت جهاد در اين زمينه تعلل مي‌كند، عيسي بزرگزاده سخنگوي صنعت آب مبني بر وضعيت تغيير الگوي كشت طراحي دقيق برنامه و الگوي كشت هنوز جاي كار دارد و آنطور كه بايد به اثر بخشي برسد نرسيده و اين اقدام بسيار مهم بوده و مجلس به صورت جدي اين مساله را دنبال مي‌كند زيرا در برنامه هفتم توسعه بر اين موضوع نيز تاكيد شده است و جهاد و كشاورزي اين مساله را دنبال مي‌كند.
اين مساله به قدري از اهميت برخوردار است كه محمد رضا عارف معاون اول رييس‌جمهور با اشاره به اينكه مشكلات قديمي همانند اصلاح الگوي كشت حل نشده است، گفت: بهره‌برداري آب با راندمان بالا در بخش كشاورزي نهادينه نشده و همان روش‌هاي سنتي و غرقابي در بخش كشاورزي دنبال مي‌شود يا در مناطقي از كشور كه براي آب آشاميدني مورد نياز مشكل دارند، اما كشت‌هايي داريم كه اصلاتوجيهي ندارد و بايد اصلاح الگوي كشت به صورت جدي توسط وزارتخانه‌هاي امر دنبال شود. با توجه به اينكه وضعيت سدهاي استان تهران، خراسان رضوي، قم، هرمزگان، گلستان، زنجان، كرمان، فارس و مركزي در وضعيت نامطلوبي قرار دارند، بايد نگاه ويژه‌اي به اين شهرها شود و در كنار آن براي مديريت منابع آبي به وسيله اصلاح الگوي كشت كشاورزي، كاهش ساخت و ساز در كلان‌شهرها، كاهش استفاده از منابع آب زيرزميني، استفاده از پساب براي صنايع، واقعي‌سازي قيمت آب، آبخيزداري و آبخوان داري در كنار سد‌سازي پيش گرفته شود و در نهايت مديريت مصرف و كاهش ۲۰ درصدي مصرف از سوي مردم و در كنار فرهنگ‌سازي صورت بگيرد چرا كه هيچيك از اين اقدامات به تنهايي پاسخگو نيست و براي بلندمدت نمي‌توان به اجراي يكي و دو تاي آنها اميد بست.
ضمن آنكه با وجود كاهش ذخاير آبي سدها و كاهش بارندگي‌ها در سال آبي اين احتمال وجود دارد كه تابستان سخت و همراه با ساعت و جيره‌بندي آب وجود داشته باشد، اما عيسي بزرگزاده سخنگوي صنعت آب در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اين موضوع را رد كرده و مي‌گويد: جيره‌بندي آب به هيچ عنوان در دستور كار وزارت نيرو قرار ندارد و در تابستان شاهد جيره‌بندي آب نخواهيم بود. اكنون اين سوال وجود دارد كاهش فشار آب در تهران و بسياري از كلان‌شهرها اتفاق مي‌افتد يا خير!