آمادگي اقتصاد ايران در دوران تلاطم‌هاي جهاني
هرچند اقتصاد ايران در هفته‌هاي اخير توانست در برابر يك جنگ ناگهاني دوام بياورد و آن طور كه آمارها و البته مسوولان اقتصادي مي‌گويند عملكرد قابل قبولي در اين مدت به ثبت رسيده اما همچنان تلاطم‌هاي اقتصاد جهاني با سياست‌هاي اقتصادي ترامپ ادامه دارد و همزمان با تاكيد رييس‌جمهور امريكا بر يك تعرفه 70 درصدي، بازارهاي مهم از جمله طلا روند افزايشي خود را ادامه مي‌دهند.
هرچند اقتصاد ايران در هفته‌هاي اخير توانست در برابر يك جنگ ناگهاني دوام بياورد و آن طور كه آمارها و البته مسوولان اقتصادي مي‌گويند عملكرد قابل قبولي در اين مدت به ثبت رسيده اما همچنان تلاطم‌هاي اقتصاد جهاني با سياست‌هاي اقتصادي ترامپ ادامه دارد و همزمان با تاكيد رييس‌جمهور امريكا بر يك تعرفه 70 درصدي، بازارهاي مهم از جمله طلا روند افزايشي خود را ادامه مي‌دهند.
رييس‌جمهور امريكا 5 روز قبل از مهلت تعيين شده براي توافق‌ها گفت: شركاي تجاري خود را از تعرفه‌هاي جديد واشنگتن بر صادرات آنها به امريكا كه از اول آگوست اجرايي مي‌شود، مطلع خواهد كرد. دونالد ترامپ گفت: حدود ۱۰ يا ۱۲ نامه در روز جمعه و نامه‌هاي ديگري طي چند روز آينده به شركاي تجاري امريكا ارسال خواهند شد. وي به مهلت تعيين شده ۹ جولاي (۱۸ تير) براي توافق با امريكا و جلوگيري از اجراي تعرفه‌هاي وارداتي بالاتر اشاره و اظهار كرد: مفاد نامه‌ها از ۶۰ يا ۷۰ درصد تعرفه تا ۱۰ و ۲۰ درصد تعرفه، متغير خواهند بود. مذاكرات امريكا از كشورهاي اندونزي و كره جنوبي گرفته تا اتحاديه اروپا و سويیس به مراحل حساسي رسيده و تهديد اخير ترامپ كه با الگوي وي در دادن اولتيماتوم براي شكستن هرگونه بن‌بست مطابقت دارد، با اظهارات قبلي مبني بر اينكه برخي كشورها در مورد سطح تعرفه‌هاي خود حرفي براي گفتن نخواهند داشت، همسو است. بالاترين سطح محدوده تعرفه‌هاي جديد ترامپ، در صورت اجرا شدن، بالاتر از هر تعرفه‌اي خواهد بود كه ترامپ در ابتدا در «روز آزادي» در اوايل آوريل مطرح كرد. اين تعرفه از ۱۰ درصد تعرفه پايه براي اكثر اقتصادها تا حداكثر ۵۰ درصد، متغير بود. ترامپ توضيح نداد كه كدام كشورها مشمول تعرفه خواهند شد يا اينكه آيا به معناي آن است كه برخي كالاها با نرخ بالاتري نسبت به سايرين مشمول ماليات مي‌شوند يا خير. رييس‌جمهور امريكا گفت: كشورها از اول آگوست تعرفه پرداخت مي‌كنند و پول وارد امريكا خواهد شد. تعرفه‌ها معمولا توسط واردكننده يا واسطه‌اي از طرف واردكننده پرداخت مي‌شوند، اما اغلب حاشيه سود يا مصرف‌كننده نهايي است كه در نهايت بخش زيادي از هزينه را متحمل مي‌شود. تاثير تاخيري تعرفه‌ها بر تورم، برخي از مقامات بانك مركزي امريكا را نسبت به كاهش نرخ بهره محتاط كرده است. بانك مركزي امريكا در سال جاري، با وجود فشارهاي شديد ترامپ از كاهش نرخ بهره خودداري كرده تا مشخص شود آيا افزايش قيمت‌هاي ناشي از تعرفه‌ها ممكن است به فشارهاي مداوم‌تر بر هزينه‌هاي زندگي تبديل شود يا خير. ترامپ مدت‌هاست تهديد كرده است كه اگر كشورها قبل از مهلت هفته آينده با امريكا به توافق نرسند، تعرفه بر آنها اعمال خواهد شد و اين امر، سهم شركاي تجاري كه براي امضاي توافق با دولت وي عجله كرده‌اند را افزايش مي‌دهد. وي در ابتدا، تعرفه‌هاي به اصطلاح «متقابل» بالاتر خود را در دوم آوريل اعلام كرد، سپس آنها را به مدت ۹۰ روز متوقف كرد تا به كشورها فرصت مذاكره بدهد و در اين فاصله، نرخ ۱۰ درصدي را اعمال كرده است. بلومبرگ اكونوميكس تخمين زد، اگر تمام تعرفه‌هاي متقابل در ۹ جولاي به سطح تهديد شده افزايش يابند، ميانگين تعرفه‌ها بر تمام واردات امريكا از نزديك به سه درصد قبل از مراسم تحليف ترامپ در ژانويه، به حدود ۲۰ درصد افزايش مي‌يابد و به خطرات رشد و تورم براي اقتصاد امريكا مي‌افزايد. تاكنون، دولت ترامپ از توافق‌هايي با بريتانيا و ويتنام خبر داده و با چين نيز به توافق رسيده كه به كاهش تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه و كاهش كنترل‌هاي صادراتي توسط اين دو اقتصاد بزرگ جهان منجر شده است. ترامپ در پاسخ به اين سوال كه آيا توافق‌هاي بيشتري در راه است، پاسخ داد: ما چند توافق ديگر داريم، اما تمايل دارم كه نامه‌اي ارسال كنم و بگويم كه آنها چه تعرفه‌هايي را قرار است بپردازند و افزود: اين خيلي آسان‌تر است و ترجيح مي‌دهم فقط توافقي ساده انجام بدهم كه بتوانيد آن را حفظ و كنترل كنيد. ترامپ، چهارشنبه گذشته، از توافق ويتنام خبر داد و گفت كه امريكا تعرفه ۲۰ درصدي بر صادرات ويتنام و تعرفه ۴۰ درصدي بر كالاهايي كه از طريق اين كشور به امريكا ارسال مي‌شوند، اعمال خواهد كرد. اندونزي نيز مطمئن است كه به دستيابي توافق تجاري با امريكا نزديك مي‌شود كه شامل مواد معدني حياتي، انرژي، همكاري دفاعي و دسترسي به بازار پيش از مهلت قريب‌الوقوع تعرفه‌ها خواهد بود. دولت كامبوج روز جمعه در بيانيه‌اي اعلام كرد كه با امريكا بر سر توافق‌نامه تجارت متقابل به توافق رسيده كه به زودي به صورت عمومي منتشر خواهد شد و در آن تعهد به ادامه همكاري شده است. با اعمال تهديد تعرفه ۴۹ درصدي متقابل، كامبوج در ميان كشورهايي بود كه هدف بالاترين تعرفه‌هاي دولت ترامپ قرار داشتند. بسياري از شركاي تجاري بزرگ مانند ژاپن، كره جنوبي و اتحاديه اروپا هنوز در تلاشند تا توافقات خود را نهايي كنند. به گفته افراد آگاه، برخي از خودروسازان و پايتخت‌هاي اتحاديه اروپا در تلاش براي دستيابي به توافقي با امريكا هستند كه در ازاي افزايش سرمايه‌گذاري در امريكا، امكان كاهش تعرفه‌ها را فراهم كند. يك مقام ارشد تجاري كره جنوبي، هفته جاري، با پيشنهادهاي جديد به امريكا سفر خواهد كرد تا قبل از اعمال تعرفه‌هاي بالاتر، در آخرين لحظه به توافق دست يابد. ترامپ در مورد دستيابي به توافق با هند ابراز خوشبيني كرده، اما در مورد چشم‌انداز توافق با ژاپن خوش‌بين نبوده و توكيو را به عنوان شريك مذاكره‌كننده دشوار معرفي كرده است. وي هفته گذشته، انتقادات خود را تشديد كرد و گفت كه ژاپن بايد ۳۰ تا ۳۵ درصد يا هر رقمي را كه ما تعيين مي‌كنيم، بپردازد. ترامپ سه‌شنبه گذشته گفت: به تعويق انداختن مهلت هفته آينده را در نظر ندارد. طبق گزارش بلومبرگ، اسكات بسنت، وزير خزانه‌داري امريكا، در پاسخ به سوالي در مورد هرگونه تمديد احتمالي مذاكرات گفت كه ترامپ تصميم نهايي را خواهد گرفت. وي در پاسخ به اين سوال كه آيا ممكن است مهلت تمديد شود، اظهار كرد: ما كاري را كه رييس‌جمهور مي‌خواهد، انجام خواهيم داد و وي كسي خواهد بود كه تعيين مي‌كند آيا آنها با حسن نيت مذاكره مي‌كنند يا خير. همزمان با اين تلاطم‌ها، به نظر مي‌رسد كه بازار طلاي جهاني باز هم براي يك روند صعودي اماده مي‌شود. قيمت طلا در معاملات روز جمعه بازار جهاني، تحت تاثير تصويب لايحه كاهش ماليات و هزينه‌هاي دولت ترامپ در كنگره امريكا، افزايش يافت و در آستانه افزايش هفتگي قرار گرفت. بهاي هر اونس طلا براي تحويل فوري، در معاملات روز جاري، با ۰.۱ درصد افزايش، به ۳۳۲۹ دلار و ۶۷ سنت رسيد. قيمت اين فلز گرانبها از ابتداي هفته جاري تاكنون، ۱.۷ درصد افزايش داشته است. بهاي هر اونس طلا در بازار معاملات آتي امريكا، با ۰.۱ درصد كاهش، به ۳۳۳۹ دلار و ۳۰ سنت رسيد. قانون كاهش ماليات دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، پنجشنبه از آخرين مانعش در كنگره امريكا عبور كرد؛ قانوني كه بودجه سركوب مهاجرت ترامپ را تامين و كاهش ماليات سال ۲۰۱۷ او را دايمي مي‌كند و معافيت‌هاي مالياتي جديدي را كه او سال ميلادي گذشته در طول مبارزات انتخاباتي‌اش وعده داده بود، اعمال خواهد كرد. «ادوارد ماير» تحليلگر موسسه ماركس گفت: از طريق اين لايحه، ما هيچ پيشرفتي در نظم بخشيدن به امور مالي خود در امريكا نداريم، بنابراين در طولاني‌مدت، بايد براي دلار، نزولي و براي طلا، صعودي باشد. دفتر بودجه كنگره امريكا، تخمين زده است كه اين قانون طي يك دهه، ۳.۴ تريليون دلار به بدهي ۳۶.۲ تريليون دلاري امريكا اضافه خواهد كرد. در همين حال، پنجشنبه، داده‌هاي بازار كار امريكا منتشر شد و نشان داد كه شركت‌هاي امريكايي در ژوئن، ۱۴۷ هزار شغل ايجاد كردند و نرخ بيكاري به‌طور غيرمنتظره‌اي به ۴.۱ درصد كاهش يافت كه اين امر احتمال ثابت نگه داشتن نرخ بهره توسط فدرال رزرو را تقويت خواهد كرد. ترامپ اعلام كرد كه ارسال نامه‌هايي كه نرخ تعرفه واردات را مشخص مي‌كنند، از روز جاري آغاز خواهد شد كه نشان‌دهنده تغيير از وعده‌هاي قبلي براي مذاكره در مورد توافقات تجاري جداگانه است.
«ماير» گفت: اگر ترامپ اصرار زيادي بر اين داشته باشد كه ۹ جولای يك تاريخ قطعي است و دوباره اين تعرفه‌ها را وضع كند، دلار مطمئنا تضعيف خواهد شد و مي‌توانيم شاهد افزايش قيمت طلا باشيم. ترامپ در دوم آوريل، تعرفه‌هاي متقابل ۱۰ تا ۵۰ درصد را براي واردات از ده‌ها كشور اعلام كرد و بعدا اكثر نرخ‌ها را تا ۹ جولای، به ۱۰ درصد كاهش داد تا امكان مذاكره فراهم شود. طبق گزارش رويترز، طلا كه بازده ندارد، در شرايط عدم قطعيت‌هاي ژئوپليتيكي و اقتصادي، به عنوان يك دارايي امن در نظر گرفته مي‌شود و در محيط‌هاي با نرخ بهره پايين، عملكرد خوبي دارد.
در چنين فضايي، اقتصاد ايران همچنان به حركت خود ادامه مي‌دهد. پس از مديريت اقتصاد در روزهاي جنگ، حالا ثبات بخشيدن به بازارهاي مهم همچون طلا يك اولويت اساسي براي دولت محسوب مي‌شود. رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران ضمن اشاره به روند بازار جهاني گفت: در طول هفته گذشته، اونس جهاني طلا با ۷۰ دلار افزايش همراه بود و در نهايت به قيمت ۳۳۴۳ دلار رسيد. به طور كلي، بازار جهاني هفته‌اي افزايشي را پشت سر گذاشت. از سوي ديگر اين روند افزايشي در بازار ارز داخلي نيز مشهود بود كه در مجموع سبب شد بازار سكه و طلا با افزايش قيمت همراه شود. وي در مورد تغييرات در بازار اين هفته سكه و طلا كشور گفت: هر مثقال طلاي ۱۸ عيار با افزايش دو ميليون و ۶۰۰ هزار توماني در آخرين معاملات روز (پنجشنبه) به ۳۱ ميليون و ۸۲۰ هزار تومان رسيد. همچنين، هر گرم طلاي ۱۸ عيار با افزايش ۶۰۰ هزار توماني، هفت ميليون و ۳۴۵ هزار تومان مبناي معاملات طلا قرار گرفت. بذرافشان بر رشد قيمت‌ها در بازار سكه نيز اشاره كرد و در خصوص جزييات قيمت‌ها گفت: سكه تمام طرح جديد با شش ميليون و ۷۰۰ هزار تومان افزايش، به ۸۲ ميليون و ۶۰۰ هزار تومان رسيد. سكه تمام طرح قديم نيز با رشد بهاي چهار ميليون و ۹۰۰ هزار توماني، ۷۴ ميليون و ۷۰۰ هزار تومان قيمت‌گذاري شد. نيم‌سكه با افزايش سه ميليون و ۲۰۰ هزار توماني، به ۴۵ ميليون تومان رسيد. ربع‌سكه با يك ميليون و ۳۰۰ هزار تومان افزايش، ۲۶ ميليون تومان معامله شد و سكه گرمي بانك مركزي نيز با ۵۰۰ هزار تومان افزايش، به ۱۵ ميليون و ۳۰۰ هزار تومان رسيد.
رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران درباره با آخرين وضعيت حباب سكه در بازار نيز توضيح داد: در طول اين هفته، سكه نيز حدود ۷۰۰ هزار تومان افزايش حباب داشت كه در حال حاضر حباب آن به ۱۰ ميليون و ۸۰۰ هزار تومان رسيده است. وي در ادامه ضمن تاكيد بر نبود التهاب در بازار داخلي افزود: به‌رغم سير صعودي قيمت‌ها، بازار داخلي هيچگونه شرايط التهابي ندارد و اين افزايش قيمت‌ها عمدتا ناشي از رشد جهاني قيمت طلا بوده است. با اين حال، ركود در بازار و كاهش تقاضا همچنان ادامه دارد و تشديد شده است. بذرافشان ضمن اشاره به تاثير ماه محرم بر بازار، تصريح كرد: با توجه به اينكه وارد ماه محرم شده‌ايم، ركود و كاهش تقاضا بيشتر از قبل شده است. به‌طور سنتي در ايام محرم تقاضا براي مصنوعات طلا كاهش مي‌يابد. وي همچنين درباره پيش‌بيني وضعيت بازار در هفته آينده گفت: با توجه به تعطيلات پيش رو در ايام تاسوعا و عاشورا، بازار در اوايل و اواسط هفته آينده تعطيل است (تعطيلي بازار تهران تا سوم امام حسين (ع) بنابر رسم هرساله)؛ بنابراين، احتمال نوسانات شديد در قيمت‌ها پايين است و انتظار مي‌رود قيمت‌ها در محدوده فعلي با نوسانات جزیي يك تا سه درصدي باقي بماند. اين مقام صنفي تاكيد كرد: افزايش‌هاي هفته گذشته بيشتر تحت‌تاثير رشد اونس جهاني و شرايط كلي بازار بوده است، اما متاسفانه ركود و كاهش تقاضا همچنان بر بازار سايه انداخته است. به فصل دوم سال نزديك مي‌شويم اما بازار همچنان با شرايط سختي دست و پنجه نرم مي‌كند. بذرافشان در پايان ابراز اميدواري كرد كه در ماه‌هاي پس از محرم و صفر، شرايط بازار و ميزان تقاضا بهبود پيدا كند، اما فعلاً احتمال وقوع اين اتفاق كم است. به اين ترتيب اقتصاد ايران پس از عبور از روزهاي سخت جنگ، حالا بايد خود را آماده عبور از تلاطم‌هاي جهاني كند. دولت بارها از آمادگي خود در اين حوزه سخن گفته و بايد ديد كه پس از پايان تعطيلات چه روند جديدي در اين حوزه آغاز مي‌شود.