جنگ و بازار ارز

آنچه بازار ارز را در شرايط بحران آرام نگه داشت، فارغ از سياست‌هاي بانك مركزي، به رفتار عقلاني و ملي مردم بازمي‌گردد. با شروع جنگ، برخلاف برخي تحليل‌ها كه انتظار جهش شديد نرخ ارز را داشتند، قيمت دلار تنها حدود ۱۰ درصد رشد كرد و نهايتاً بعد از اعلام آتش‌بس وارد كانال ۸۴ هزار تومان شد و به‌نظر مي‌رسد مردم نقش مهمي را ايفا كردند. همراهي مردم از همان لحظات ابتدايي بحران، تعيين‌كننده بود.

پيش از آغاز رسمي درگيري، با بالا گرفتن زمزمه‌ها، مردم نشان دادند كه به‌جاي هجوم به بازار ارز و طلا، به آرامش جمعي فكر مي‌كنند. نه‌تنها رفتار هيجاني نداشتند، بلكه اصلاً به بازار مراجعه نكردند. اين سرمايه اجتماعي بي‌نظيري است كه نمي‌توان آن را ناديده گرفت. ممكن است بانك مركزي آمادگي‌هايي براي مداخله داشته، اما اساساً نيازي به ورود گسترده پيدا نكرد چون مردم با حفظ آرامش، فضاي بازار را كنترل كردند. اين يعني عرق ملي مردم در بزنگاه‌هاي حساس، حتي جلوتر از سياستگذاران عمل مي‌كند. مردم ما تجربه جنگ و بحران را دارند. بارها ديده‌اند كه چگونه رفتار هيجاني مي‌تواند بازار را به هم بريزد. اين‌بار اما، از تجربه خود استفاده كردند و در برابر وسوسه‌هاي لحظه‌اي مقاومت كردند. ما در هيچ‌كدام از بازارها، چه كالاهاي اساسي و چه ارز و سكه، هجوم گسترده‌اي نديديم.

اين الگو بايد در بحران‌هاي بعدي هم ادامه يابد. احتكار خانگي، خريد بيش‌ از نياز، و خريدهاي ضربدري باعث مي‌شود معادلات عرضه و تقاضا به هم بريزد و دود آن مستقيم به چشم مردم برود. وقتي كسي به‌جاي يك بطري روغن، ۱۰ عدد مي‌خرد، عملاً بازار را براي ديگران تنگ مي‌كند و قيمت را بالا مي‌برد. بازار از منطق ساده‌اي تبعيت مي‌كند، هرجا تقاضا از عرضه جلو بزند، قيمت بالا مي‌رود و اين يعني فشار بيشتر روي اقشار ضعيف‌تر. براي همين بايد تلاش كنيم همان روحيه‌اي كه در اين بحران اخير شاهدش بوديم، در آينده هم حفظ شود. اين عقلانيت و بلوغ اجتماعي مردم، پاسخي درخور از سوي حاكميت مي‌طلبد، وقتي مردم جلوتر از مسوولان حركت مي‌كنند، بايد اين رفتارهاي مثبت ديده و تقويت شود. ما تجربه دوران جنگ ايران و عراق را داريم؛ آن زمان هم همين همبستگي مردمي بود كه كشور را نگه داشت. حالا عقلانيت مردم بيشتر هم شده و بايد سياست‌گذاران هم‌قدم با مردم حركت كنند. مردم در جنگ با رژيم صهيونيستي با حفظ آرامش، فضاي بازار را كنترل كردند و پيش از آغاز رسمي درگيري، با بالا گرفتن زمزمه‌ها، مردم نشان دادند كه به‌جاي هجوم به بازار ارز و طلا، به آرامش جمعي فكر مي‌كنند. نه‌تنها رفتار هيجاني نداشتند، بلكه اصلاً به بازار مراجعه نكردند. اين سرمايه اجتماعي بي‌نظيري است كه نمي‌توان آن را ناديده گرفت.