هم‌نوايي نبض داغ زاگرس با مرثيه بلوط
بر اساس جديدترين آمار اعلام شده بيش از ۹۰ درصد از آتش‌سوزي جنگل و مراتع در حوزه زاگرس است؛ پهناورترين جنگل غرب آسيا كه بلوط‌هايش به عنوان يكي از مهم‌ترين ويژگيش شناخته مي‌شوند.
بر اساس جديدترين آمار اعلام شده بيش از ۹۰ درصد از آتش‌سوزي جنگل و مراتع در حوزه زاگرس است؛ پهناورترين جنگل غرب آسيا كه بلوط‌هايش به عنوان يكي از مهم‌ترين ويژگيش شناخته مي‌شوند. حالا اما كارشناسان مواردي را نشانه زوال اين جنگل‌ها برمي‌شمارند مانند كاهش زايش بلوط كه در كنار آتش‌سوزي‌هاي متعدد با اين جغرافياي كهن دست به گريبان شده است. زخم‌هايي بر تن طبيعت ايران هست كه گهگاه باز مي‌شود؛ شعله مي‌كشد و به جان سوخته‌اش داغ مي‌زند. با آغاز هر تابستان، داغ‌هاي بيشتري بر تن نحيف طبيعت ايران نقش مي‌بندد؛ محيطي كه پيش‌تر پوشش متراكمش، گرماي تابستان را چون خنكاي بهار مي‌كرد. از مهم‌ترين آتش‌سوزي‌هاي جنگلي ايران در دو دهه اخير مي‌توان به حريق‌هايي كه اشاره كرد كه هر ساله در تابستان، دل جنگل‌هاي زاگرس را مي‌سوزاند؛ جنگل‌هاي بلوط مرثيه برگ‌ها را مي‌خوانند و خاكستري اميد با بوي نان داغ روستازادگان و دود بلوط همراه مي‌شود.
سوختن سالانه 30 هزار هكتار از جنگل‌هاي زاگرس
زاگرس، همچون آرامگاهي هزاران ساله، سال‌ها پچ پچ برگ‌ها، زمزمه تپه‌ها و دل‌نوشته‌هاي بلوط را در سينه جاي داده است. حالا آمار مي‌گويد اين سينه داغدار با گونه‌هاي منحصربه‌فردش، سالانه ۳۰ هزار هكتار از پوشش خود را در اثر آتش‌سوزي از دست مي‌دهد و به گفته علي تيموري - رييس سازمان منابع طبيعي - بيش از ۹۰ درصد از آتش‌سوزي جنگل و مراتع در حوزه زاگرس است؛ يكي از جدي‌ترين تهديداتي كه همراه با اثر تغييرات اقليمي، بهره‌برداري‌هاي غيرقانوني و بي‌رويه و چراي بيش از حد دام نفس‌هاي آخر بلوط را رقم مي‌زند. زاگرس، پهناورترين جنگل‌هاي غرب آسيا با وسعت تقريبي ۶ ميليون هكتار، نبض زندگي را با حفظ تنوع زيستي، تامين منابع آب، تعديل اقليم محلي، امنيت زيستي و تامين معيشت ميليون‌ها نفر از ساكنان محلي زنده نگه داشته است، عمده جنگل‌هاي زاگرس داراي تنوع ژنتيكي بلوط است و درخت بلوط به عنوان يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي زاگرس شناخته مي‌شود؛ با تنه‌اي قدرتمند و مقاوم و شاخه‌هايي كه در آن خاطرات ايل‌هاست و بعضي اين خصلت‌ها را به مردم زاگرس‌نشين تشبيه مي‌كنند.
۶۰ درصد جنگل‌هاي زاگرس از نظر تاج پوشش در وضعيت بحراني است
با اين وجود اما حالا كمتر رويشگاهي در زاگرس ديده مي‌شود كه بلوط‌هايي با سنين متفاوت در آن قرار گرفته باشد. كارشناساني معتقدند اين نشانه‌اي از حركت جنگل‌هاي زاگرس به سمت زوال است. اين در حالي است كه يك سوم باران كشور، در اين منطقه مي‌بارد و بوم سازگان زاگرس، مسووليت تنظيم ۴۰درصد چرخه آب را بر عهده دارد. گفته مي‌شود دست كم يك پنجم از جغرافياي سرزميني ايران، وام‌دار جغرافياي زاگرس است. در حال حاضر در جنگل‌هاي زاگرس تقريبا زاد آوري جنسي وجود ندارد، پوشش تاج درختان به‌طور قابل‌توجهي كاهش يافته است و بيش از ۶۰ درصد جنگل‌هاي زاگرس از نظر تاج پوشش در وضعيت بحراني قرار دارند.
از دست رفتن سالانه 10 ميليون هكتار جنگل در دنيا
بر اساس آمار سازمان ملل سالانه ۱۰ ميليون هكتار جنگل در سطح دنيا از دست مي‌رود كه از مهم‌ترين دلايل آن تغييرات اقليمي است. اين شرايط براي كشورهايي با پوشش كم جنگلي چالش‌هايي را ايجاد كرده و در ايران با آتش‌سوزي مكرر جنگلي، به ويژه در فصول گرم سال موقعيتي پيچيده‌تر نيز ايجاد شده است. به عنوان مثال تغييرات اقليمي، يعني تغييرات بلندمدت پيشين در آب و هواي زمين كه به دليل فعاليت‌هاي مخرب انساني تشديد شده شرايطي را ايجاد كرده كه تقريبا تمام يخچال‌هاي طبيعي رشته‌كوه‌هاي البرز و زاگرس از بين رفته است كه در نهايت منجر به خشكي زمين مي‌شود. چنين عواملي نيز احتمال وقوع آتش‌سوزي‌هاي جنگلي را تشديد مي‌كند. سال گذشته بيش از ۴۷ هزار هكتار از اراضي جنگلي كشور دچار حريق شد. آمارهاي اعلام شده از سازمان‌هاي متولي حاكي از آن است كه حدود ۹۵ درصد آتش‌سوزي‌هاي جنگلي به دست انسان ايجاد مي‌شود اين در حالي است كه انسان بخشي از طبيعت است و زماني كه بدون توجه به ظرفيت زيست‌بوم، فعاليت‌هاي توسعه‌اي، صنعتي، كشاورزي و شهرسازي را گسترش دهد، طبيعت نيز دچار اختلال مي‌شود. اين اختلال در نهايت با شدت بيشتر به جامعه انساني بازمي‌گردد، جنگل‌ها خشك مي‌شوند و آتش‌سوزي افزايش مي‌يابد. بر همين اساس نقش انسان در آتش سوزي جنگل‌ها بسيار جدي است.
نيازمند تدابيري ويژه‌ايم
در همين رابطه جلوگيري و كاهش آتش‌سوزي‌هاي جنگلي، علاوه بر تدابير معمول و بديهي مانند خودداري از روشن كردن آتش، نيازمند تدابيري ويژه است. اين شرايط به ويژه در جنگل‌هاي زاگرس كه درهم تنيده با زندگي زاگرس‌نشينان است، از اهميتي دوچندان برخوردار است. در اين اقليم كه از سال‌ها قبل در سايه‌سار كوه‌هايش مردم زندگي مي‌كردند و چشم‌انداز كوچ است، حفاظت از جنگل با جلب مشاركت مردم و ايجاد منافع براي آنها پيوند خورده است. علاوه بر اين پاي اقداماتي مانند حفاظت پايدار با رويكرد اكوسيستمي و منطقه‌اي، تجهيزات مقابله‌اي هوشمند با آتش‌سوزي‌هاي جنگلي با توسعه سامانه ملي پايش و هشدار سريع آتش‌سوزي و... نيز در ميان است. همچنين انجام مطالعات دقيق و تخصصي در اين رابطه با علل آتش سوزي‌ها و عواملي كه سرعت تغييرات اقليمي را كند مي‌كند نيز ضروري به نظر مي‌رسد چرا كه بعضي كارشناسان معتقدند كه عامل اصلي افزايش آتش‌سوزي‌ها در زاگرس افزايش رخدادهاي حدي به سبب گرم شدن كره زمين است كه يك نتيجه آن افزايش بي‌سابقه گرما و وزش بادهاي بسيار تند و داغ است. اين كارشناسان لزوم مديريت زيست‌محيطي جنگل‌ها و مراتع را نيز از جمله الزامات مقابله‌اي مي‌دانند؛ به ويژه در كشورهايي مانند ايران كه روي كمربند خشك زمين قرار دارد و بيشتر تحت تاثير تغييرات اقليمي قرار گرفته است.