تشكيل كميسيون ملي ارزيابي خسارت حمله اسراييل به ايران
در پي حمله اخير رژيم صهيونيستي به تأسيسات صلح‌آميز هسته‌اي ايران و تكرار اقدامات خصمانه اين رژيم در نقض آشكار اصول حقوق بين‌الملل، موضوع پيگيري حقوقي، دريافت غرامت و لزوم برخورد قاطع نهادهاي بين‌المللي بار ديگر به مساله‌اي مهم در فضاي سياسي و حقوقي كشور تبديل شده است.
در پي حمله اخير رژيم صهيونيستي به تأسيسات صلح‌آميز هسته‌اي ايران و تكرار اقدامات خصمانه اين رژيم در نقض آشكار اصول حقوق بين‌الملل، موضوع پيگيري حقوقي، دريافت غرامت و لزوم برخورد قاطع نهادهاي بين‌المللي بار ديگر به مساله‌اي مهم در فضاي سياسي و حقوقي كشور تبديل شده است. عباسعلي كدخدايي، عضو حقوقدان شوراي نگهبان و استاد حقوق بين‌الملل با تاكيد بر اصل مسووليت جمعي دولت‌ها در قبال تجاوزات بين‌المللي، خواستار اقدام هماهنگ دولت و نهادهاي مرتبط براي برآورد دقيق خسارات و پيگيري حقوقي جامع در سطح بين‌المللي شد. او همچنين عملكرد جانبدارانه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را مورد نقد قرار داد و نسبت به بي‌عملي نهادهاي بين‌المللي در برابر جنايات آشكار رژيم صهيونيستي هشدار داد. عباسعلي كدخدايي عضو حقوقدان و رييس پژوهشكده شوراي نگهبان اظهار كرد: اصل مسووليت‌جمعي به عنوان پايه و اساس نظام بين‌الملل شناخته مي‌شود؛ اين اصل بعد از شكل‌گيري جامعه ملل پس از جنگ جهاني اول و به‌طور مشخص پس از جنگ جهاني دوم شكل گرفت. وي افزود: اصل مسووليت جمعي به هنگام پيش آمدن يك تجاوز، متوجه همه دولت‌هاست؛ اين‌گونه نيست كه تنها يك دولت مسووليت داشته باشد و دولت‌هاي ديگر مسووليتي نداشته باشند. نظام جديد و مدرن بين‌الملل كه ايجاد شد، اين نظام را با اين ريشه و پايه شناختيم كه همه دولت‌ها بايد براي صلح و امنيت بهتر تلاش كنند. اين استاد دانشگاه تاكيد كرد: بنابراين اگر تجاوزي صورت مي‌گيرد، تنها دو دولت درگير نيستند بلكه همه دولت‌ها بايد گام بردارند. بايد متجاوز را تنبيه كنند كه در اين رابطه سوابق و نمونه‌هايي داشتيم. همچنين اگر پرداخت غرامتي لازم باشد، بايد تعيين شود. كدخدايي گفت كه تنبيه متجاوز از همه موارد مهم‌تر است تا جامعه بين‌الملل در آينده شاهد تجاوز ديگري نباشد.
عدم توسل به زور براي همه دولت‌ها لازم الاجراست
وي در بخش ديگري از صحبت‌هايش درباره حمله رژيم صهيونيستي به ايران عنوان كرد: رژيم جعلي صهيونيستي مشروعيت اوليه و ذاتي ندارد. او به زور خودش را بر مردم منطقه و فلسطين تحميل كرده است. رژيم اشغالگر قدس اگر سازمان ملل متحد در جايي قطعنامه داشته، ناديده گرفته و با اتكا به حمايت‌هاي دولت امريكا و برخي دولت‌هاي غربي به انجام اقدامات خود پرداخته است. اين عضو حقوقدان شوراي نگهبان گفت: تجاوز اخيري كه رژيم‌صهيونيستي عليه مردم ايران داشت، موضوع آشكاري بود و هيچ‌كس نمي‌تواند آن را ناديده بگيرد. اين تجاوز آشكار و ناقض حقوق بين‌الملل است. كدخدايي به موضوع عدم توسل به زور در حقوق بين‌الملل نيز اشاره كرد و گفت: اين اصل از پايه‌هاي نظام بين‌الملل است كه در منشور ملل متحد هم بدان توجه شده و قاعده‌اي لازم الاتباع براي همه دولت‌هاست. وقتي موضوعي يا مشكلي وجود دارد كه مي‌توان از طرق گوناگون حل كرد، تجاوز معنا و مفهومي ندارد. البته ادعاهايي كه رژيم صهيونيستي داشته بي‌پايه و اساس بوده است. اين عضو حقوقدان شوراي نگهبان عنوان كرد: جمهوري اسلامي ايران براساس اسناد مختلف بين‌المللي و توافقنامه‌هايي كه با آژانس انرژي اتمي داشته، فعاليت صلح‌آميز هسته‌اي داشته است. اما رژيم جعلي صهيونيستي براساس ادعايي، حمله‌اي انجام داد و دولت امريكا نيز حمايت كرد و به تجاوزات‌شان ادامه دادند.
لزوم تكرار قطعنامه ۴۸۷ عليه رژيم‌صهيونيستي
وي در ادامه به حملات رژيم‌صهيونيستي در سال ۱۹۸۱ به مراكز هسته‌اي عراق اشاره كرد و گفت: شوراي امنيت در آن موقع جلساتي برگزار كرد كه منجر به صدور قطعنامه ۴۸۷ شد كه در آن از فعاليت هسته‌اي عراق حمايت و تجاوز رژيم صهيونيستي محكوم شد؛ اين قطعنامه به اتفاق آرا تاييد شد و الزام به جبران خسارت نيز براي رژيم صهيونيستي در نظر گرفته شد. اين استاد حقوق بين‌الملل دانشگاه تهران اضافه كرد: به تازگي ديدم در نامه‌اي كه وزير امور خارجه كشورمان براي دبيركل سازمان ملل ارسال كرده به اين قطعنامه استناد شده است. ما بايد مفاد اين قطعنامه را پيگيري كنيم. در آن قطعنامه اشاره شده كه اگر هر دولتي و رژيمي بخواهد از پيش حمله‌اي به تاسيسات هسته‌اي كند، نظام NPT و منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي از هم پاشيده خواهد شد. كدخدايي خاطرنشان كرد: وقتي كه ما موافقتنامه‌هايي با آژانس بين‌المللي اتمي داريم چه جاي حمله نظامي است؟ حمله به تاسيسات صلح‌آميز هسته‌اي، ممكن است دولت‌هاي ديگر را هم ترغيب كند كه در اين سازمان عضو نمانند. هر دولتي كه عضو NPT است، هم تعهداتي دارد و هم حقوقي دارد؛ يعني سازمان انرژي اتمي تكليف دارد به صيانت از فعاليت‌هاي هسته‌اي آن كشور بپردازد. وي درباره پيگيري‌هاي حقوقي گفت: پيگيري‌ها بايد از طريق وزارت امور خارجه انجام شود كه اين عزم نيز در وزارت امور خارجه وجود دارد. جلسه شوراي امنيت با درخواست ما برگزار شد، اما بدون نتيجه روشني پايان يافت. جلسه آژانس انرژي اتمي نيز به درخواست ما برگزار شد، اما محكوميتي به دنبال نداشت. البته اين موضوع تنها منوط به ما نيست و بايد كشورهاي ديگر نيز نقش داشته باشند؛ لذا لازم است فعاليت سياسي بيشتري داشته باشيم و نظرات دولت‌هايي كه موثر هستند را براي محكوميت تجاوزكاران با خود همراه داشته باشيم.
آژانس انرژي اتمي جانبدارانه عمل كرد
عضو حقوقدان شوراي نگهبان اظهار كرد: مكانيزم حل و فصل اختلافات در اسناد آژانس بين‌المللي اتمي پيش‌بيني شده است. سال‌ها قبل هم كه شاهد جانبداري‌هايي بوديم، تلاش‌هايي براي استفاده از اين مكانيزم صورت گرفت. در مواد ۲۰ تا ۲۲ موافقتنامه با آژانس اجازه داده شده كه اختلافات ابتدا از طريق داوري و سپس از طريق روش‌هاي ديگر حل شود، اما با توجه به عملكردي كه آژانس داشت و جلسه‌اي كه برگزار شد، نتيجه‌اي حاصل نشد و نمي‌توان اميدوار بود كه از طريق اين مكانيزم به چيزي رسيد. كدخدايي خاطرنشان كرد: عضويت در آژانس يك عضويت اختياري بوده است. در موافقتنامه با آژانس تاكيد شده كه آژانس از تاسيسات و فعاليت‌هاي كشورها صيانت مي‌كند و به كشورهاي در حال توسعه هم كمك مي‌كند كه فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي داشته باشند. اكنون آژانس چه كمكي كرده و چه نتيجه‌اي داشته است؟ همه‌چيز يك طرفه بوده است. از ما نظارت خواسته و ما به تعهدات خود عمل كرده، اما آژانس به تكاليفش عمل نكرده و حتي حاضر نشده است، حملات را محكوم كند. اين استاد حقوق بين‌الملل دانشگاه تهران اظهار كرد: در ماده ۱۰ موافقتنامه با آژانس آمده كه دولت‌ها مي‌توانند به دنبال تامين منافع ملي كشورشان هر وقت خواستند، از NPT خارج شوند. اگر قرار باشد آژانس يكطرفه و جانبدارانه عمل كند و به تكاليفش عمل نكند، چه فايده‌اي دارد كه در اين سازمان و NPT بمانيم؟ بايد خارج شويم و روي پاي خودمان بايسيتم. ضرورتي ندارد عضو سازماني باشيم كه هر روز عليه ما بيانيه مي‌دهد و هيچ گونه تسهيلاتي هم در زمينه رشد فعاليت‌هاي هسته‌اي ما فراهم نكرده است.
مجامع بين‌المللي به مسووليت خود عمل كنند
كدخدايي درباره شهادت دانشمندان هسته‌اي نيز تاكيد كرد: حمله به دانشمندان هسته‌اي و دانشمندان هر كشوري تاسف‌آور است. حوزه هسته‌اي حوزه بسيار گسترده‌اي است و دانشمندان در كشورهاي مختلف مشغول تحقيق و توسعه در اين حوزه هستند. رژيم صهيونيستي دانشمندان هسته‌اي ما را كه در حال تحقيق و توسعه در حوزه‌هاي گسترده هسته‌اي بودند، مورد حمله قرار داد. وي با اشاره به قاعده تفكيك در اصول بين‌الملل اظهار كرد: در جنگ‌ها و درگيري‌هاي مسلحانه بايد تفكيكي بين نظاميان و غيرنظاميان به وجود‌آيد. در جنگ اخير خيلي از مردم عادي اعم از دانشمندان هسته‌اي و... هدف قرار گرفتند. متاسفانه بيمارستان‌ها نيز همچون بيمارستان‌هاي غزه در امان نماندند و مورد هجوم دشمن قرار گرفتند. اين عضو حقوقدان شوراي نگهبان گفت: در مسائل بشردوستانه بر اصل تفكيك تاكيد شده است. غيرنظاميان اگر عامدانه مورد هدف قرار بگيرند، مسووليت بين‌المللي دارد. دولت‌هاي ديگر هم بايد محكوم كنند. اما شاهد بوديم كه رژيم صهيونيستي اين جنايات را انجام داد و به صراحت نيز اعلام كرد. شوراي امنيت و مجامع بين‌المللي اكنون كجا هستند؟ اينها قطعا مسووليت دارند. كدخدايي گفت: گويا سازمان هلال احمر در حال پيگيري‌هاي حقوقي در اين زمينه است. اگرچه سازمان‌هاي بين‌المللي به دليل اينكه هژموني استكبار بر آن حاكم است، ممكن است اقدام جدي در اين رابطه انجام ندهد، اما بايد پيگيري‌ها انجام گيرد و از حقوق خودمان دفاع كنيم.
ضرورت برآورد خسارات دقيق توسط دولت
وي در ادامه به ارائه پيشنهادي پرداخت و عنوان كرد: براي تعيين خسارت و دريافت غرامت كه ممكن است در آينده پيگيري‌هايي در اين رابطه صورت بگيرد و در مجامع بين‌المللي مطرح شود، بايد برآورد دقيقي داشته باشيم. رييس پژوهشكده شوراي نگهبان افزود: لذا لازم است دولت با تشكيل كميسيوني متشكل از سازمان‌ها و دستگاه‌ها برآورد خسارات داشته باشد و آن خسارات را اصطلاحا تقويم ريالي كند. آماده‌سازي اين برآورد در انجام پيگيري‌ها كمك‌كننده خواهد بود. كدخدايي همچنين در پاسخ به سوال مجري اين برنامه گفت: در قانون مجازات پيش‌بيني شده كه اگر يك فرد خارجي منافع ملي را در داخل كشور به خطر بيندازد، مي‌توانيم او را مورد محاكمه قرار بدهيم. برخي شعب دادگاه‌ها بدين منظور در نظر گرفته شده است. وي در همين رابطه به پيگيري حقوقي و كيفري ترور سردار شهيد سليماني اشاره كرد و اظهار داشت: دادگاه حقوقي راي خود را صادر كرده. دادگاه كيفري نيز در حال صدور راي است. آراي اين دادگاه‌ها موثر است، اما در خصوص اجراي آن شرايط و ترتيباتي وجود دارد. اين عضو حقوقدان شوراي نگهبان تاكيد كرد: ما بايد به عنوان يك نظام و حاكميت مستقل، مجرميني را كه به منافع ملي و اتباع ما متجاوز مي‌شدند، محاكمه كنيم؛ لذا ضرورت دارد، محاكم داخلي‌مان پيگيري داشته باشند.