سرنوشت بورس تل‌آويو
در روزهايي كه تنش‌هاي نظامي در منطقه غرب آسيا به بالاترين سطوح چند دهه اخير رسيده، نگاهي به رفتار بازار سهام تل‌آويو و روند شاخص TA-125 تصويري پرتضاد ارايه مي‌دهد.
در روزهايي كه تنش‌هاي نظامي در منطقه غرب آسيا به بالاترين سطوح چند دهه اخير رسيده، نگاهي به رفتار بازار سهام تل‌آويو و روند شاخص TA-125 تصويري پرتضاد ارايه مي‌دهد. در حالي كه اغلب انتظار مي‌رفت بروز بحران‌هاي امنيتي اقتصاد اسراييل را به سمت ركود و بازار سرمايه را به سمت ريزش هدايت كند، اما داده‌ها از رشد چشمگير شاخص‌ها حكايت دارد. سوال اساسي براي تحليل‌گران اينجاست: آيا جهش شاخص بورسي اسراييل نشان از واقعيت اقتصادي دارد يا بيش از هر چيز، بازتاب مداخله و عمليات رواني از سوي سياست‌گذاران تل‌آويو است؟ بررسي عميق روند بازدهي شاخص TA-125 در بستر بحران‌هاي اخير، به‌ويژه در ۲ سال گذشته و پس از ورود رژيم صهيونيستي به درگيري نظامي مستقيم با جمهوري اسلامي ايران، اهميت زيادي يافته است. داده‌هاي ۳۳ سال اخير اين شاخص بورس نشان مي‌دهد كه جهش‌هاي كنوني بيش از هر دوره‌اي حاصل محرك‌هاي بيروني و حمايت‌هاي غيررسمي دولت بوده و كمتر نشاني از بهبود واقعي متغيرهاي اقتصادي دارند. براساس گزارش مهر، افزايش شاخص TA-125 طي ۲۱ ماه گذشته، بازار بورس اسراييل را به تيتر رسانه‌ها بدل كرده است. در اين مدت، بازدهي ۱۲ و ۲۴ ماهه اين شاخص به ترتيب به ركورد ۴۹.۵ و ۶۴.۵ درصد رسيده؛ اما اگر آمار بلندمدت را ملاك تحليل قرار دهيم، اينگونه جهش‌ها هميشه موقتي بوده و جاي خود را به اصلاح‌هاي فوري و حتي ريزش‌هاي چشمگير داده‌اند. براي ارزيابي واقعي بودن رشد اخير، نياز به مرور رفتار تاريخي شاخص TA-125 داريم. تحليل بازدهي‌هاي ۱۲ و ۲۴ ماهه طي بيش از سه دهه گذشته نشان مي‌دهد كه هر بار شاخص از سطوح بازدهي خاصي عبور كرده، احتمال برگشت و شروع يك سيكل نزولي قوي افزايش يافته است. رشد خيره‌كننده شاخص TA-125 طي دو سال اخير، برخلاف انتظار بسياري از تحليل‌گران اقتصادي، نشانه‌اي از پايداري واقعي اقتصاد اسراييل نيست. داده‌هاي تاريخي نشان مي‌دهد همواره جهش‌هاي قابل توجه شاخص در دوران بحران‌هاي نظامي و ناامني‌هاي منطقه‌اي با حمايت‌هاي سنگين دولت، تزريق ارز و بسته‌هاي رواني دولتي همراه بوده است. اين رشدها با هدف حفظ اعتماد عمومي، ممانعت از فرار سرمايه و نمايش ثبات به جامعه بين‌الملل صورت گرفته و هيچگاه ريشه عميق در بهبود عملكرد شركت‌ها يا رشد اقتصادي واقعي نداشته‌اند. تجارب گذشته ثابت كرده، بازدهي‌هاي سالانه و دوساله بالاتر از ميانگين (مثل سقف‌هاي فعلي ۴۹ و ۶۴ درصد) اغلب مقدمه ريزش يا اصلاح شديد بازار بوده است؛ چراكه پس از فروكش‌كردن بحران يا قطع حمايت‌هاي موقتي، شاخص مسير بازگشت به ميانگين تاريخي را طي مي‌كند. با توجه به فشارهاي بدهي دولتي، جنگ پرهزينه و افزايش نااطميناني آينده، بازار سهام تل‌آويو اكنون در منطقه پرريسكي قرار گرفته است كه هر آن احتمال اصلاح عميق يا ريزش قيمتي را افزايش مي‌دهد. در مجموع، رشد اخير بيشتر محصول مداخلات سياسي است تا قدرت بنيادي اقتصاد.
بازدهي‌هاي ۱۲ ماهه: آينه ريسك‌هاي نهفته
بازدهي ۱۲ ماهه TA-125 بين سال‌هاي ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۵ فراز و نشيب‌هاي قابل توجهي داشته است:
بيشترين رشد: ۸۸.۸۱ درصد در يك سال
بيشترين ريزش: منفي ۵۱.۱۵ درصد
ميانگين بازدهي سالانه: ۱۰.۴۲ درصد
بر اساس داده‌هاي موجود، هرچه فاصله بازدهي ۱۲ماهه از محدوده ۴۰ درصد دورتر شده، بازار بيشتر مستعد بازگشت بوده است. جدول عبور از آستانه‌هاي بازدهي نشان مي‌دهد كه تنها در ۳۱ بار طي ۳۳ سال، شاخص موفق به بازدهي بالاي ۴۰ درصد شده است (معادل ۸ درصد دفعات كل)، و پس از آن تقريبا هميشه در معرض اصلاح شديد قرار گرفته است.
شاخص TA-125 طي ۳۳ سال فقط ۴۲ بار موفق به عبور از بازدهي ۶۰ درصدي در بازه ۲۴ ماهه شده (۱۱.۳ درصد از دفعات كل)، و تجربه تاريخي نشان مي‌دهد كه در اين موقعيت، بازار معمولا در آستانه اصلاح شديد قرار مي‌گيرد.
در نتيجه، بازدهي ۶۴.۵ درصدي كنوني TA-125، از منظر تاريخي يك اخطار جدي تلقي مي‌شود و احتمال ريزش به كوتاه‌مدت و ميان‌مدت بازار تل‌آويو وزنه مي‌دهد.
حمايت سياسي و عمليات رواني: موتوري براي رشد تقلبي
با استناد به داده‌هاي ۳۳ سال گذشته، رشد چشمگير ماه‌هاي اخير به سختي مي‌تواند برآمده از انگيزه‌هاي اقتصادي يا بنيادي باشد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد طي بحران‌هاي نظامي مانند جنگ لبنان، جنگ غزه يا تنش‌هاي اخير با جمهوري اسلامي ايران، دولت اسراييل با تزريق نقدينگي و حمايت رسانه‌اي، به دنبال حفظ ظواهر ثبات مالي در مقابل فشارهاي بين‌المللي و مقابله رواني با اثرات منفي بحران بوده است.
كارشناسان اقتصادي تأكيد دارند كه رشد بي‌سابقه در شرايط غيرعادي معمولا حاصل سياست‌هاي اضطراري، اقدامات حمايتي، يا تمهيدات موقت است. به عبارت ديگر، شاخص TA-125 در دوره‌هايي مشابه همواره پس از قطع حمايت يا پايان بحران، با سقوط شديدتر روبه‌رو شده است.
آيا آتش‌بس هم تضمين‌كننده ثبات است؟
يكي از نكاتي كه ممكن است برخي سرمايه‌گذاران را اميدوار كند، امكان پايداري رشد فعلي با فروكش كردن بحران است؛ اما مبتني بر شواهد آماري سه دهه گذشته، حتي در صورت اعلام آتش‌بس يا كاهش تنش نظامي، احتمال اصلاح بزرگي براي بورس تل‌آويو وجود دارد. علت عمده اين رويداد را بايد در ساختار ناپايدار رشد اخير جست‌وجو كرد. در واقع، اگر انگيزه اصلي صعود شاخص اجراي عمليات رواني در بطن بحران بوده باشد، پس از رفع بحران، قيمت‌ها فاقد پشتوانه بنيادي كافي خواهند بود و انگيزه جدي براي حفظ سطوح بالاي شاخص باقي نمي‌ماند.
مخاطرات ساختاري بورس اسراييل
بازار سهام تل‌آويو اكنون با چالش‌هايي فراتر از تنش سياسي روبه‌روست. افزايش هزينه‌هاي جنگ و دفاع، اختلال در سرمايه‌گذاري خارجي، تضعيف سامانه دفاعي گنبد آهنين توسط حملات موشكي، و فشارهاي تورمي ناشي از بحران اقتصادي و مالي، همگي ريسك بورس اين رژيم را تشديد كرده‌اند. حتي اگر حمايت‌هاي دولتي تداوم يابد، نمي‌توان انتظار رشد پايدار داشت؛ چرا كه هرگونه اخلال جديد يا عقب‌نشيني سياست‌گذاران، مي‌تواند زمينه‌ساز ريزشي ناگهاني شود.
سيگنال‌هاي سقوط از پسِ جهش
تحليل داده‌هاي بلندمدت و رفتار تاريخي شاخص TA-125 يك نتيجه ملموس ارايه مي‌دهد: جهش‌هاي فراتر از ۴۰ درصد در بازده سالانه و ۶۰ درصدي در بازده ۲ ساله، همواره ناپايدار بوده‌اند. آمار نشان مي‌دهد، هرگاه شاخص به اين سطوح رسيده، در هفت مورد از هر ده بار، بزودي با كاهش چشمگير مواجه شده است. با توجه به بحران‌هاي نظامي اخير و سياست‌هاي حمايتي دولت اسراييل، احتمال اصلاح يا حتي يك سقوط ساختاري براي بورس اين كشور بيش از هر زمان ديگري مطرح است. رشد بيش از ۶۴ درصدي طي ۲ سال گذشته، با سابقه تاريخي ريزش‌هاي شديد پس از چنين دوره‌هايي، مي‌تواند زنگ خطري جدي براي سرمايه‌گذاران و دست‌اندركاران بازار سرمايه تل‌آويو باشد. نتيجه‌گيري نهايي اينكه، «رشد فعلي بورس اسراييل برخلاف ظاهر درخشان، فاقد پشتوانه اقتصادي است و عمدتا حاصل فضاسازي سياسي و حمايت‌هاي اضطراري در دل جنگ است. استمرار اين شرايط امكان‌پذير نيست و داده‌هاي آماري، بازار را در آستانه اصلاح وسيع و ريزش جدي نشان مي‌دهد.»