از استاكس‌نت تا دژفا؛ ايران چگونه به استقلال امنيت سايبري نزديك مي‌شود؟
در عصر حكمراني داده، امنيت سايبري به سنگ‌بناي آرامش اجتماعي و استقلال ملي كشورها تبديل شده، ايران با توسعه فناوري‌هاي بومي گام‌هاي مهمي به سوي اقتدار ديجيتال برداشته است.
در عصر حكمراني داده، امنيت سايبري به سنگ‌بناي آرامش اجتماعي و استقلال ملي كشورها تبديل شده، ايران با توسعه فناوري‌هاي بومي گام‌هاي مهمي به سوي اقتدار ديجيتال برداشته است. به گزارش ايسنا، در عصر ديجيتال كه داده‌ها سرمايه‌هاي حياتي كشورها، سازمان‌ها و حتي افراد عادي محسوب مي‌شوند، امنيت سايبري به يكي از مهم‌ترين اركان حاكميت، توسعه و آرامش اجتماعي تبديل شده است. گسترش حملات سايبري، ظهور تهديدات نوين و پيچيده، و وابستگي روزافزون به فناوري‌هاي متصل به اينترنت، نشان داده كه هيچ زيرساختي از تيررس حملات ديجيتال در امان نيست. از نشت اطلاعات هويتي و مالي تا تهديدهاي حياتي عليه شبكه‌هاي انرژي، سلامت و دفاعي، سايه تهديد دايماً گسترده‌تر مي‌شود. فناوري‌هاي امنيت سايبري، ستون فقرات امنيت اطلاعات در دنياي ديجيتال هستند. از هوش مصنوعي تا رمزنگاري، هر فناوري نقش كليدي در حفاظت از زيرساخت‌ها، داده‌ها و كاربران ايفا مي‌كند. در شرايطي مانند بحران‌ها و جنگ سايبري، اين فناوري‌ها به ابزارهاي استراتژيك دفاع ملي تبديل مي‌شوند. از اين رو، فناوري‌هاي نوين امنيت سايبري نه‌تنها ابزارهايي براي مقابله با اين تهديدات هستند، بلكه نقش راهبردي در حفظ استقلال ديجيتال، اعتماد عمومي و حفاظت از زيرساخت‌هاي حساس ايفا مي‌كنند. برخي از فناوري‌هاي كليدي در حوزه امنيت سايبري را مي‌توان به اين شرح بيان كرد.
سيستم‌هاي تشخيص و پيشگيري از نفوذ (IDS/IPS)
IDS يا (Intrusion Detection System) سامانه‌اي براي شناسايي تلاش‌هاي نفوذ يا حملات مشكوك در شبكه است. IPS تسخه پيشرفته IDS است كه به صورت خودكار حملات را مسدود مي‌كند. اين فناوري‌ها در جهت حفاظت از شبكه‌هاي سازماني در برابر حملات خارجي و داخلي كاربرد دارند.
فناوري‌هاي رمزنگاري (Cryptography)
هدف از اين فناوري محافظت از محرمانگي اطلاعات، احراز هويت و جلوگيري از تغيير داده‌ها است كه شامل الگوريتم‌هاي رمزنگاري متقارن مانند AE، رمزنگاري نامتقارن مانند RSA و امضاي ديجيتال مي‌شود. انتقال امن داده‌ها، حفاظت از پايگاه داده، امضاي الكترونيكي از جمله كاربردهاي اين نوع فناوري‌ها اعلام شده است.
احراز هويت چندمرحله‌اي (MFA)
اين فناوري شامل استفاده از چند عامل براي تأييد هويت كاربر اعم از رمز عبور + پيامك + اپليكيشن امنيتي مي‌شود. اين فناوري‌ها جايگزيني ايمن‌تر براي رمز عبور هستند كه بيشتر براي ورود به حساب‌هاي بانكي، ايميل و شبكه‌هاي سازماني به كار مي‌روند.
هوش مصنوعي در امنيت سايبري (AI for Cybersecurity)
اين حوزه داراي كاربردهايي چون شناسايي الگوهاي حمله، تشخيص رفتار مشكوك در شبكه و پاسخ خودكار به تهديدات (مثلاً قرنطينه سيستم آلوده) است. اين فناوري‌ها از مزايايي چون سرعت بالا، پوشش وسيع و به‌روزرساني دايمي با داده‌هاي جديد برخوردارند.
فايروال نسل جديد (Next-Gen Firewall)
اين حوزه تركيبي از فايروال سنتي با ويژگي‌هاي پيشرفته مثل تشخيص تهديدات روز صفر (حفره يا ضعف امنيتي در نرم‌افزار يا سخت‌افزار كه توسعه‌دهنده آن هنوز از وجودش مطلع نيست، اما هكرها آن را پيدا كرده‌اند و از آن سوءاستفاده مي‌كنند.)، فيلترينگ محتوا و تحليل ترافيك رمزنگاري‌شده است. از اين فناوري‌ها براي محافظت از مرز ورودي و خروجي شبكه‌ها استفاده مي‌شود.
امنيت نقطه پاياني (Endpoint Security)
اين فناوري‌ها كه شامل آنتي‌ويروس، رمزگذاري ديسك و كنترل دسترسي است، براي محافظت از دستگاه‌هايي مثل لپ‌تاپ، موبايل، تبلت در برابر بدافزارها، باج‌افزارها، حملات فيشينگ با هدف جلوگيري از دستكاري يا حذف داده‌ها استفاده مي‌شوند.
پلتفرم‌هاي Bug Bounty و هك اخلاقي
سازمان‌ها با راه‌اندازي مسابقات كشف باگ (مثل باگ‌بانتي)، از هكرهاي سفيدپوش براي كشف ضعف‌هاي امنيتي استفاده مي‌كنند. كاربرد آن در ارزيابي امنيتي سامانه‌ها با تكيه بر خرد جمعي متخصصان است.
سامانه‌هاي SIEM (Security Information and Event Management)
اين سامانه‌ها كه شامل جمع‌آوري، تحليل و هشداردهي درباره رويدادهاي امنيتي در كل شبكه است، براي شناسايي تهديدات پيشرفته در مقياس بزرگ به كار مي‌روند.
امنيت ابري (Cloud Security)
اين فناوري براي حفاظت از داده‌ها و اپليكيشن‌هايي كه در فضاي ابري (Cloud) نگهداري مي‌شوند، قابل كاربرد است كه شامل حوزه‌هايي چون رمزنگاري در فضاي ابري، مديريت دسترسي و پشتيباني امن است.
فناوري‌هاي امنيتي ايراني
در سال‌هاي اخير، ايران با توجه به تهديدات سايبري فزاينده، سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده‌اي در توسعه بومي فناوري‌هاي امنيت سايبري انجام داده است. اين فناوري‌ها شامل ابزارهاي دفاع سايبري، سيستم‌هاي مانيتورينگ، نرم‌افزارهاي بومي، سامانه‌هاي كشف تهديد و موارد ديگر است.
سامانه‌هاي بومي تشخيص نفوذ و مانيتورينگ شبكه (IDS/IPS)
اين سامانه‌ها كه از سوي دانشگاه‌ها و شركت‌هاي دانش‌بنيان امنيتي توسعه داده شده‌اند، از قابليت‌هايي چون تشخيص ترافيك مشكوك در شبكه‌هاي دولتي، جلوگيري از حملات داخلي و خارجي و پشتيباني از زبان فارسي در تحليل‌ها به كار مي‌روند.
سامانه «شامد» (شبكه امن مديريت داده‌ها)
اين سامانه توسط سازمان فناوري اطلاعات با هدف ايجاد زيرساخت امن بومي براي انتقال داده‌هاي حساس توسعه يافته و داراي كاربردهايي چون ايجاد امنيت در زيرساخت بانك‌ها، بيمه، ارتباطات دولتي كاربرد دارد.
سامانه «دژفا» (دژ دفاعي فضاي تبادل اطلاعات)
اين سامانه توسط وزارت ارتباطات معرفي شده و كاركردهايي چون حفاظت از اطلاعات ملي، مانيتورينگ تهديدات سايبري و هشدار پيش از وقوع حمله براي آن تعريف شده است. اين سامانه شامل چندين سامانه زيرمجموعه مانند مركز تبادل تهديدات (Cyber Threat Exchange) و سپرهاي بومي مقابله با بدافزار است.
پلتفرم نوآورانه بخش خصوصي
اين پلتفرم نوآورانه كه توسط يك استارت‌آپ ايراني توسعه يافته، داراي كاركردهايي چون سنجش ميزان افشاي هويت ديجيتال افراد، بررسي اينكه چه اطلاعاتي اعم از ايميل، شماره، IP و غيره از فرد در اينترنت لو رفته و هشدار به كاربران درباره خطرات سايبري بالقوه است.
آنتي‌ويروس‌هاي بومي
آنتي‌ويروسي بومي توسط يكي از شركت‌ها توليد شده و از ويژگي‌هايي چون نسخه‌هاي مخصوص براي كاربران خانگي و سازماني، مقابله با باج‌افزار، تروجان، روت‌كيت و حملات فيشينگ و پشتيباني از هوش مصنوعي در شناسايي تهديدات ناشناخته برخوردار است.
پروژه‌هاي امنيت سايبري در صنايع دفاعي
اين پروژه توسط سازمان‌هايي مانند صاايران، سپند، صنايع شهيد فخري‌زاده و دانشگاه‌هاي صنعتي اجرايي شده و تمركز اصلي آن بر توسعه سامانه‌هاي رمزنگاري اختصاصي، سامانه‌هاي فرماندهي-كنترل امن (C4 ISR) و جنگ سايبري و مقابله با جنگ الكترونيك است.