بورس به دنبال آرامش

این بار جنگ و تنش به صورت قابل توجهی بر اقتصاد ایران سایه انداخته است و دلیل آن نیز به شرایط این روزها مربوط می شود. در اصل شروع جنگ میان ایران و اسراییل باعث شد که روز گار اقتصاد ایران تلخ شود و تا حدودی مسیر سرمایه گذاری تغییر کند. تقریبا ده روز از جنگ میان ایران و اسراییل می گذرد و در این مدت بازارهای مالی در ایران و دنیا فعالیت چندانی نداشته اند، طی این مدت بازارهای مالی و سرمایه گذاری ایران به صورت نیمه تعطیل بودند و رسما از روز شنبه کار خود را آغاز کرده اند. 
بازارهای مالی به‌ویژه بورس‌ها در سراسر دنیا در مواجهه با بحران‌ها و تنش‌های سیاسی و اقتصادی واکنش‌های تندی نشان می‌دهند که گاهی ناشی از رفتارهای احساسی و هیجانی سرمایه‌گذاران است. بورس تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست و در دوره‌های اخیر شاهد نوسانات شدید و عکس‌العمل‌های بیش‌ازحد در شرایط بحرانی بوده است. 
بازارهای مالی همیشه نسبت به رخدادهای غیرمنتظره و بحران‌های سیاسی اجتماعی حساسیت بسیاری داشته اند و بورس تهران به دلایل مختلف از جمله عمیق پایین دخالت های مکرر، نقدینگی با حجم کمتری، دستکاری یا عوامل مختلف حساسیت بیشتری نسبت به بورس های جهانی دارد و نسبت به هر اتفاقی بلافاصله واکنش نشان می دهد. 
در اصل این واکنش های بازار سرمایه نسبت به شرایط باعث شده که به واسطه هر خبری یک تغییر شرایط را شاهد باشیم. حتی بازار سهام در چندسال اخیر نسبت به اخبار واکنش یک روز نشان نمی داد بلکه واکنش ها تبدیل به بیش واکنشی شده بود و در برخی از موارد موضوعات بسیاری از بزرگ تر دیده می شدند و در نهایت باعث زیان گسترده در کلیت یا برخی از سهام خاص بازار می شد.

 بورس در شرایط بحرانی

طبق قوانین بورس تهران در شرایط بحرانی می‌تواند تا سه روز تعطیل شود و اگر بحران عمده باشد با تصمیم ناظران این تصمیم میتواند ادامه دار  باشد. از روز شنبه هفته اخیر یعنی دومین روز شروع جنگ معاملات بازار سهام به صورت موقت به حالت تعلق درآمده است و علت آن این است که رفتاهای غیرمنطقی جلوگیری شود و سرمایه گذاران فرصتی داشته باشد تا شرایط تحلیل کنند و به صورت هیجانی اقدام به فروش نکند.
اصولا در شرایط وخیم بسیاری از سرمایه گذاران بورسی اقدام به فروش سهام خود میگیرند و کاری با شرایط بازار ندارند و هر طور شده در صف های فروش حضور پیدا می کنند تا به سرمایه خود را نقد کنند اما نقد کردن سهام در شرایط چندان قابل توجه نیست و باید در شرایط خاص به ماهیت اقتصاد کشور نیز توجه داشت.
باتوجه به شرایط جنگی سازمان بورس نیز با ملاحظه این حساسیت‌ها و خطر افت بازار در پی جنگ، وقفه‌ای موقت در فعالیت‌ها ایجاد کرد تا از فروپاشی کامل بازار جلوگیری کند. این تصمیم گرچه ممکن است در کوتاه‌مدت باعث نگرانی برخی سرمایه‌گذاران شود، اما به عنوان تمهیدی عقلانی و پیشگیرانه برای حفظ «نقدینگی» بازار و جلوگیری از یک بحران ساختاری بیشتر تلقی می‌شود. برخی از کارشناسان عقیده دارند با توجه به ریسک بازارسرمایه باید تا زمانی که آتش بس اعلام نشده همچنان معاملات بدین شکل محدود باقی بماند تا پس از آن بازار با خطر ریسک سنگین مواجه نشود.
در سوی دیگر برخی از کارشناسان عقیده دارند که این تعطیلی نباید چندان طولانی شود؛ چرا که بازار سرمایه باید همواره قابلیت نقدشوندگی خود را حفظ کند و حجم نقدینگی در گردش، یکی از برتری‌های مهم بازار سرمایه نسبت به سایر بازارهاست. تعلیق طولانی مدت بازار می‌تواند به اندازه ریسک خود جنگ برای سرمایه‌گذاران زیان‌آور باشد.

 تصمیات شوراهای عالی بورس

با توجه به وضعیت پیچیده جنگ و عدم قطعیت در پایان آن، تصمیم شورای عالی بورس برای بازگشایی بورس در زمان مناسب و با تدابیر لازم، حرکت بجایی بود تا با افزایش شفافیت و راهنمایی سرمایه‌گذاران، رفتارهای غیرمنطقی کنار گذاشته شده و بازار به سمتی عقلانی و متعادل هدایت شود. کارشناسان می گویند ضروری است که در زمان بازگشایی بازار در چنین شرایطی، نیازمند ارائه تحلیل‌ها و اطلاعات دقیق، همراه با مدیریت انتظارات است تا از نوسانات تند جلوگیری شود و به سرمایه‌گذاران این فرصت داده شود که با آرامش و تحلیل دقیق، تصمیمات خود را اتخاذ کنند. واکنش سرمایه‌گذاران در دوره‌های بحران به‌خوبی توسط نظریه مالی رفتاری قابل توجیه است. برخلاف شکل سنتی اقتصاد که فرض را بر رفتار عقلایی و منطقی افراد می‌گذارد، مالی رفتاری نشان می‌دهد در شرایط بحرانی، مردم بیشتر از آنکه نسبت به ریسک‌ها محتاط باشند، به دام «ترس از باخت» یا «loss aversion» می‌افتند.
ترس از باخت بدان معناست که درد ناشی از از دست دادن پول، بسیار بیشتر از لذت حاصل از سود مجانی است. این موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاران در هنگام افت قیمت‌ها به سرعت دست به فروش بزنند، حتی اگر این فروش ناشی از منطق و ارزش ذاتی دارایی‌شان نباشد و همین موضوع باعث می شود که بازار سهام با واکنش‌های بسیار سنگین روبه رو شود. 
از سوی دیگر در بحران‌ها سرمایه‌گذاران تحت تاثیر هیجان ترس و استرس دچار رفتار «واکنش بیش از حد» می‌شوند؛ یعنی عکس‌العمل آن‌ها به اخبار منفی و رویدادهای بد بیش از حد معمول است که سبب افت‌های سریع و ناگهانی قیمت می‌گردد. در نتیجه این شریاط ایجاد اضطراب دائمی در سرمایه‌گذاران است که فرصت‌های مهم سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهند و یا دارایی‌های خود را با قیمتی بسیار پایین و بدون تحلیل فروخته و متحمل ضررهای سنگین می‌شوند.
حال با این شرایط نمی‌توان انتظار داشت که بازار سهام طی یک الی دو روز به صورت کامل بازگشایی شود. در اصل بازگشایی بازار سهام به مرور خواهد بود تا سرمایه‌گذاران نیز رفتاری نوسانی نداشته باشند و بتوانند با دقت معاملات خود را انجام دهند. برای نمونه اگر بازار سهام فردا یکباره بازگشایی شود شاهد سرخپوشی تمام عیار در بازار سهام خواهیم و به نظر می‌رسد که 99 درصد بازار قرمز شود و صف های خریدی در بازار نباشد اما باز شدن مرحله به مرحله و آرام آرام باازر می‌تواند از واکنش های غیرقابل و سنگین در بازار سهام جلوگیری کند و معاملات را به یک آرامش نسبی برساند.بورس همانند دیگر بازارهای مالی دنیا تحت تاثیر بحران‌ها و اتفاقات غیرمنتظره قرار می‌گیرد و رفتار هیجانی و واکنش‌های بیش از حد از طرف سرمایه‌گذاران امری طبیعی است. نقش سازمان بورس در این شرایط، اتخاذ تصمیمات متعادل مثل تعلیق موقت معاملات و بازگشایی به موقع همراه با مدیریت انتظارات است تا نقدینگی بازار حفظ شود و جلوی زیان‌های گسترده گرفته شود. در اصل سرمایه گذاران باید دانش مالی کافی داشته باشند و در شرایط اضطراری تنها در صف های خرید نباشد بلکه با خرید منطقی در قیمت های مناسب بتوانند به روند صعودی بازار کمک کنند.