وقتي اسنپ و تپسي بر موج بحران سوار مي‌شوند
در روزهايي كه مردم ايران، بار ديگر زير سايه جنگ تحميلي اسراييل عليه خاك وطن، اتحاد و همبستگي را به نمايش گذاشته‌اند، يك اتفاق ناخوشايند در پايتخت آرامش رواني شهروندان را به هم ريخته است؛ افزايش بي‌سابقه كرايه تاكسي‌هاي اينترنتي اسنپ و تپسي آن هم در روزهايي كه خيابان‌هاي تهران كم‌ترافيك‌تر از هميشه‌اند.
در روزهايي كه مردم ايران، بار ديگر زير سايه جنگ تحميلي اسراييل عليه خاك وطن، اتحاد و همبستگي را به نمايش گذاشته‌اند، يك اتفاق ناخوشايند در پايتخت آرامش رواني شهروندان را به هم ريخته است؛ افزايش بي‌سابقه كرايه تاكسي‌هاي اينترنتي اسنپ و تپسي آن هم در روزهايي كه خيابان‌هاي تهران كم‌ترافيك‌تر از هميشه‌اند. تنها چند روز از حمله وحشيانه رژيم صهيونيستي به خاك ايران مي‌گذرد. در اين ميان، بسياري از مردم عادي با رفتارهاي ساده اما ارزشمند، سعي كرده‌اند تا باري از دوش يكديگر بردارند؛ از اسكان رايگان مسافران و خدمات صلواتي گرفته تا پذيرايي از هموطنان در صف‌هاي طولاني پمپ بنزين‌ها در روزهاي اوليه بحران. اكنون با مديريت بحران سوخت، صف‌هاي پمپ بنزين به خاطره‌اي چندروزه تبديل شده و شهر تهران خلوت‌تر از هميشه است. بسياري از مسيرهاي پرترافيك عملاً بدون ازدحام شده‌اند، اما در كمال تعجب كاربران تاكسي‌هاي اينترنتي متوجه شده‌اند كه كرايه‌ها نه تنها كاهش نيافته، بلكه در بسياري از مسيرها تا دو يا سه برابر افزايش يافته است.
افزايش نرخ كرايه در غياب ترافيك
تسنيم با بررسي ميداني مسيرهاي مختلف در تهران، گزارش داده كه در ساعات پيك و حتي ساعات خلوت شبانه‌روز، نرخ سفرها در دو پلتفرم اسنپ و تپسي افزايش يافته است. اين در حالياست كه به‌گفته رانندگان، به دليل كاهش ترافيك و كاهش مصرف سوخت، هزينه تمام‌شده سفر براي رانندگان تغييري نكرده و در برخي مسيرها حتي كمتر شده است.برخي كاربران در گفت‌وگو با تسنيم عنوان كردند كه هزينه مسيرهاي معمولي مثل «صادقيه تا ونك» يا «رسالت تا تجريش» كه پيش از اين بين ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان بود، اكنون به ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان رسيده است؛ رقمي كه با توجه به خلوتي خيابان‌ها، توجيه اقتصادي ندارد و بيشتر به‌نظر مي‌رسد كه الگوريتم قيمت‌گذاري تاكسي‌هاي اينترنتي در ايران، به جاي تنظيم خودكار بر اساس وضعيت ترافيك و عرضه و تقاضا، راه آسان سودآوري در بحران را انتخاب كرده است.
پاسخگو كيست؟
اين افزايش قيمت در شبكه‌هاي اجتماعي با واكنش منفي گسترده‌اي همراه شده است. بسياري از شهروندان معتقدند كه در شرايط خاصي كه مردم به‌صورت خودجوش در حال كمك به يكديگرند، چنين تصميمي از سوي شركت‌هاي تاكسي اينترنتي خلاف اخلاق حرفه‌اي و روحيه مسووليت‌پذيري اجتماعي است. يك كاربر در توييتر نوشت: وقتي شهر خلوت است و همه براي كمك به همديگر تلاش مي‌كنند، اسنپ و تپسي با قيمت‌هاي عجيب انگار جنگ را به فرصت پول درآوردن تبديل كرده‌اند.
رانندگان چه مي‌گويند؟
از سوي ديگر، برخي رانندگان اسنپ و تپسي هم مي‌گويند افزايش كرايه الزاماً سود بيشتري براي آنها به همراه نداشته است. وقتي شهر خلوت است، سفرها سريع‌تر انجام مي‌شود و شايد درآمد در مجموع مشابه قبل باشد، اما اين افزايش نرخ بيشتر به جيب شركت‌ها مي‌رود. برخي رانندگان البته معتقدند كه با توجه به شرايط غيرعادي كشور، بخشي از اين افزايش نرخ ممكن است به‌خاطر كمبود عرضه خودروهاي فعال و ملاحظات امنيتي باشد، اما كارشناسان حوزه حمل‌ونقل تأكيد مي‌كنند كه در غياب شفافيت فرمول قيمت‌گذاري، چنين افزايش‌هايي قابل قبول نيست. حالا و در شرايطي كه وزير راه و شهرسازي به‌صراحت در مصاحبه تلويزيوني اخير خود اعلام كرده است كه «نظارت دقيق بر نرخ بليت‌هاي حمل‌ونقل عمومي در دستور كار است» و «سوءاستفاده برخي سايت‌هاي غيررسمي فروش بليت برخورد قاطع خواهد داشت»، شهروندان انتظار دارند اين نظارت به بازار تاكسي‌هاي اينترنتي هم تسري يابد. اين در حالي است كه تجربه گذشته نشان مي‌دهد در موارد مشابه، وزارت صمت و سازمان حمايت از مصرف‌كنندگان به عنوان نهادهاي ناظر بر كسب‌وكارهاي اينترنتي، تاكنون در برابر افزايش‌هاي ناگهاني نرخ تاكسي‌هاي اينترنتي واكنش موثر و قابل توجهي نداشته‌اند.
بازنگري فوري در قيمت‌گذاري الگوريتمي
آنچه مسلم است، در شرايطي كه مردم ايران با وحدت مثال‌زدني در حال پشت سر گذاشتن روزهاي دشوار هستند، هيچ كسب‌وكاري حق ندارد باري مضاعف بر دوش شهروندان بگذارد. حالا شهروندان منتظر پاسخ رسمي اسنپ و تپسي و نيز اقدام فوري نهادهاي مسوول براي تعديل نرخ‌ها و شفاف‌سازي نحوه قيمت‌گذاري در اين روزهاي حساس هستند. انتظار عمومي آن است كه كسب‌وكارهاي بزرگ اينترنتي هم در همين مسير همراه مردم باشند، نه اينكه بحران را به فرصتي براي درآمد بيشتر تبديل كنند. اين آزموني است كه عملكرد پلتفرم‌هاي حمل‌ونقل آنلاين در آن، زير ذره‌بين نگاه جامعه و رسانه‌هاست.