بورس‌هاي جهان زیر سايه بحران خاورميانه
بازارهاي بورس جهاني طي۲۴ ساعت گذشته تحت تاثير نوسانات گسترده‌اي از عوامل اقتصادي، سياسي و جغرافيايي قرار گرفتند كه همگي بر روند معاملات و شاخص‌هاي اصلي تأثير عميقي داشتند. از سياست‌هاي پولي سخت‌گيرانه بانك‌هاي مركزي و بحران انرژي تا تنش‌هاي ژئوپليتيكي در خاورميانه و غرب آسيا، اين عوامل ساختار پويا و در عين حال پرچالش بورس‌ها را در كشورهاي مختلف شكل داده‌اند.
بازارهاي بورس جهاني طي۲۴ ساعت گذشته تحت تاثير نوسانات گسترده‌اي از عوامل اقتصادي، سياسي و جغرافيايي قرار گرفتند كه همگي بر روند معاملات و شاخص‌هاي اصلي تأثير عميقي داشتند. از سياست‌هاي پولي سخت‌گيرانه بانك‌هاي مركزي و بحران انرژي تا تنش‌هاي ژئوپليتيكي در خاورميانه و غرب آسيا، اين عوامل ساختار پويا و در عين حال پرچالش بورس‌ها را در كشورهاي مختلف شكل داده‌اند.
بورس‌هاي امريكا
بازار سهام امريكا شاهد افزايش اندك و محتاطانه شاخص‌هاي اصلي بود. شاخص 500 S&P با ۰.۲ درصد رشد بسته و داوجونز با ۰.۱ درصد افزايش همراه شد. شاخص نزدك، تحت تاثير گزارش‌هاي متفاوت بخش فناوري، تغيير قابل توجهي نداشت.اما نكته قابل توجه كاهش محسوس حجم معاملات بود؛ با افت ۱۰ تا ۱۵ درصدي در حجم خريد و فروش نسبت به ميانگين روزهاي گذشته، مي‌توان حس ترديد و احتياط سرمايه‌گذاران را پس از موج گزارش‌هاي درآمدي مشاهده كرد. كارشناسان معتقدند اين احتياط عمدتا ناشي از انتظار براي تصميمات آتي فدرال رزرو درباره نرخ بهره است. نرخ بهره همچنان به عنوان كليدي‌ترين متغير سياست پولي ايالات متحده، بر روان و رفتار بازارها سايه افكنده و فشار تورمي، باعث افزايش هزينه‌هاي تامين مالي شده كه رشد اكوسيستم اقتصادي را محدود كرده است.
بورس‌هاي اروپايي
در قاره سبز، چالش‌هاي اقتصادي تحت تاثير بحران انرژي و افزايش قيمتي بي‌سابقه گاز و نفت، فضاي بازار بورس را سرشار از ترديد كرده است. شاخص FTSE 100 بورس لندن ۰.۳ درصد سقوط كرد. در آلمان و فرانسه نيز شاخص‌هاي DAX و CAC به ترتيب بين۰.۲ تا ۰.۴ درصد كاهش داشتند. افت حجم معاملات در حدود ۱۰ درصد، نمايانگر همان احتياط سرمايه‌گذاران است كه به دليل ترديد در برابر چشم‌انداز ركود اقتصادي و بحران انرژي وارد چالش شده‌اند. كاهش عرضه گاز از روسيه به اروپا پيامدهاي سنگيني بر صنايع و تامين انرژي گذاشته و بار اقتصادي حاصل از آن تورم را به‌طور عميقي افزايش داده است. شاهديم كه اين شرايط باعث شده بسياري از سرمايه‌گذاران رويكرد محافظه‌كارانه‌اي به خود بگيرند و ريسك‌ها را به حداقل برسانند. در چنين شرايطي، به قول تحليلگران، بورس‌هاي اروپايي در مقايسه با بورس‌هاي امريكا، تحت فشار بيشتري براي عقب‌نشيني قرار دارند.
فضايي با عملكرد متفاوت و متنوع
بازارهاي بورس آسيا در اين دوره ۲۴ ساعته حال و هوايي متفاوت نسبت به غرب داشتند كه مي‌توان آن را در سه بخش مجزا تحليل كرد: بورس توكيو (ژاپن)، تحت تاثير سياست‌هاي انبساطي بانك مركزي و آمار طلايي اقتصادي، با رشد شاخص نيكي۲۲۵ به ميزان۰.۵ درصد، موجي از اميد و ثبات به بازار تزريق كرد. بورس چين اما با توجه به اعمال محدوديت‌ها در برخي بخش‌ها و مداخله دولت در بازارها، شاخص SSE Composite سقوط ۰.۷ درصدي را تجربه كرد. در هنگ‌كنگ، بهبود نسبي فضاي اقتصادي و كاهش محدوديت‌هاي مربوط به كرونا سبب شد شاخص Hang Seng با رشد ۰.۳ درصدي همراه شود.به‌طور كلي، حجم معاملات در بازارهاي آسيايي معمولا كمي پايين‌تر از ميانگين معمول بود اما نسبت به اروپا و امريكا حالت تعادل و ثبات نسبي خاصي در ژاپن مشاهده شد.
بورس تل‌آويو تنگناي ژئوپليتيكي و اقتصادي
بورس تل‌آويو (TASE) به واسطه ناپايداري سياسي و تنش‌هاي منطقه‌اي حاكم، افت ۰.۴ درصدي شاخص كل TA-35 را ثبت كرد. كاهش حجم معاملات نيز كمي پايين‌تر از ميانگين روزانه بود كه حاكي از احتياط شديد سرمايه‌گذاران محلي و بين‌المللي در منطقه است. كارشناسان بازار معتقدند افزايش بي‌ثباتي‌هاي امنيتي در خاورميانه و نگراني‌ها نسبت به سياست‌هاي پولي بانك مركزي اسراييل اصلي‌ترين عوامل فشار بر بورس تل‌آويو بوده‌اند. همچنين بخش فناوري، كه بخش قابل توجهي از بازار بورس اين كشور را تشكيل مي‌دهد، با عملكرد ضعيفي مواجه شد. تقليل سرمايه‌گذاري و افزايش ريسك‌هاي غيرقابل پيش‌بيني منطقه، باعث شده سهامداران خارجي نيز از بازار اسراييل فاصله بگيرند و نوسانات كوتاه‌مدت، اين بازار را تحت تاثير قرار دهند.
عوامل كلان موثر بر شرايط بورس‌هاي جهاني
سه عامل اصلي در پس پرده تحولات بازارهاي جهاني قرار دارند كه در مدل‌هاي اقتصادي و تحليل‌هاي سياسي برجسته شدند: نخست سياست‌هاي پولي بانك‌هاي مركزي، بانك‌هاي مركزي بزرگ جهان از جمله فدرال‌رزرو امريكا، بانك مركزي اروپا و بانك ژاپن در آستانه تغييراتي در سياست‌هاي پولي خود هستند. افزايش يا كاهش نرخ بهره، اثر مستقيم بر جريان نقدينگي در بازارها و سطح ريسك‌پذيري سرمايه‌گذاران دارد. انتظار مي‌رود اين رويكردها بتوانند كمي تعادل به بازارها بازگردانند اما در كوتاه‌مدت نيز عامل اصلي نوسان خواهند بود. دوم، بحران انرژي؛ محدوديت عرضه گاز روسيه به اروپا به همراه تنش‌هاي بين‌المللي و تحريم‌ها باعث كمبود عرضه و افزايش سطح قيمت‌ها شده است. اين بحران زيربنايي، فشار مضاعفي بر صنايع انرژي‌بر وارد آورده و باعث برجسته‌تر شدن نگراني‌هاي تورمي شده كه به صورت مستقيم در افت شاخص‌هاي بورس اروپا مشهود است. سوم تنش‌هاي ژئوپليتيكي، جنگ اوكراين و همچنين تشديد تنش‌ها در خاورميانه، فضاي عدم اطمينان گسترده‌اي در بازارهاي جهاني ايجاد كرده است. مردم و سرمايه‌گذاران در برابر افزايش ريسك‌هاي سياسي به سمت دارايي‌هاي امن‌تر چون طلا و اوراق قرضه گرايش نشان مي‌دهند و اين امر خود باعث نوسانات شديد بورس شده است.
چشم‌انداز بازار
با توجه به تركيب اين عوامل، تحليلگران تاكيد مي‌كنند كه انتظار مي‌رود بازارهاي سهام در كوتاه‌مدت همچنان با نوسانات و ريسك‌هاي قابل توجهي دست و پنجه نرم كنند. رويكرد كلي بازار و سرمايه‌گذاران بايد حاوي صبر و دقت باشد. اهميت تنوع‌بخشي به پرتفوي سرمايه‌گذاري پررنگ‌تر شده است و انتخاب بخش‌هاي كم‌ريسك‌تر و داراي چشم‌انداز رشد پايدار مانند فناوري‌هاي پيشرفته و انرژي‌هاي تجديدپذير توصيه مي‌شود. در مورد بورس اسراييل نيز تثبيت سياسي و كمرنگ شدن ريسك‌هاي منطقه‌اي شرط لازم براي بازگشت به رشد پايدار عنوان شده است.
تنگه هرمز؛ نقطه حساس در معادلات انرژي و امنيت جهاني
در مقام تحولات ژئوپليتيكي، مساله تنگه هرمز كه گذرگاهي استراتژيك براي عبور حدود يك‌سوم نفت دريابرد جهان مي‌باشد، همواره يكي از نقاط كليدي رقابت قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي بوده است.
عرض باريك اين گذرگاه فقط ۳۳ كيلومتر است و حمل و نقل بيش از ۲۱ ميليون بشكه نفت در روز، حساسيت بالايي براي امنيت تأمين انرژي جهاني ايجاد مي‌كند. گزارش‌ها حاكي از آن است كه هرگونه اقدام احتمالي تهران براي بستن تنگه مي‌تواند قيمت نفت را به بيش از ۱۰۰ دلار براي هر بشكه برساند و شرايطي بحراني براي بازارهاي انرژي رقم زند.
اما كارشناسان تاكيد دارند چنين اقدامي نه تنها به كشورهاي واردكننده آسيب جدي وارد خواهد كرد، بلكه خود ايران را نيز به دليل كاهش صادرات و درآمدهاي نفتي ضربه مي‌زند. از سوي ديگر، افزايش قيمت نفت احتمالا موجي از فشار تورمي جديدي بر اقتصادهاي جهان وارد مي‌كند. بازارهاي بورس در ۲۴ ساعت گذشته ميان هيجان رشد در برخي مناطق و ترس از ركود و بحران در ساير نقاط جهان نوسان چشمگيري داشته‌اند. شاخص‌هاي بورس امريكا رشد محدود و محتاطانه را پشت سر گذاشتند، بورس اروپا متاثر از بحران انرژي و تورم دچار افت شد و بازارهاي آسيايي با حال و هواي متفاوت هر كدام مسير خود را پيمودند. در همين حال، بورس اسراييل به دليل تاثير تنش‌هاي امنيتي منطقه‌اي شرايط دشواري را تجربه كرد. عوامل كلان اقتصادي و سياسي همچنان بر روند بازارها سايه افكنده و چشم‌انداز بازارها در كوتاه‌مدت متغير و تا حدي نامطمئن است.