تاثير گراني نفت در مهار اسراييل

زهرا سليماني|«آيا نوسانات بازار نفت در مهار بحران اخير در خاورميانه كه پس از حمله اسراييل به ايران ابعاد تازه‌اي پيدا كرده، موثر است؟» اين پرسش يكي از مباحث تحليلي است كه اين روزها باعث شكل‌گيري بحث و تبادل نظرهاي فراواني در فضاي اقتصادي كشورمان شده است. مانند هر سوژه ديگري هم اين موضوع موافقان و مخالفاني دارد. مخالفان اين اثرگذاري معتقدند خروج ايران از بازار نفت به دليل حمله اسراييل به اندازه‌اي اثرگذار نيست كه باعث ايجاد تكانه اقتصادي در امريكا شود و طيف ديگر از تحليلگران هم برعكس اين گروه معتقدند اين رخداد مانند گلوله برفي كوچكي است كه در يك اتمسفر برفي به پايين هل داده شود . اين گلوله آرام آرام به يك حجم انبوه بدل شده و بحراني بزرگ را ايجاد كند.  اما موضوع از جايي آغاز شد كه حمله اسراييل به ايران باعث شد قيمت نفت در يك بازه زماني كوتاه از 63دلار به 79دلار افزايش پيدا كند. متعاقب اين نوسان بود كه ايالات متحده تماس‌هاي متعددي را با عربستان و امارات از يك طرف و روسيه از سوي ديگر برقرار كرد تا از طريق افزايش عرضه قيمت نفت را متعادل كند. به‌‌رغم همه تلاش‌هاي ايالات متحده و به كارگيري ابزارهاي مختلف قيمت نفت در يك بازه زماني چند ساعته به حول و حوش 74 دلار سقوط و دوباره نشانه‌هاي افزايش قيمت را نمايان كرد. اينجا بود كه پاي ارزيابي تحليلي نهادهاي بين‌المللي نيز به ميان آمد، جي‌پي مورگان اعلام كرد در صورت حمله اسراييل به ايران و عدم مهار آن قيمت نفت به محدوده بالاي 120 دلاري صعود مي‌كند. بانك دويچه وله نيز تحليلي به همين شكل داشت و اعلام كرد قيمت نفت به محدوده بالاي 100دلاري مي‌رسد. افزايش قيمت نفت اما براي ايالات متحده و ترامپ به منزله يك شوك جدي بود. ترامپ در شرايطي راي امريكايي‌ها را كسب كرد كه به آنان وعده مهار تورم، بهبود اقتصاد خانوارها و كاهش قيمت بنزين را داده بود. به‌رغم اين وعده‌ها اما اجراي جنگ تعرفه‌اي ترامپ عليه كشورهاي مختلف از جمله اروپا، چين، مكزيك و كانادا باعث افزايش قيمت اقلام مصرفي و خدماتي در ايالات متحده شد. بر اساس نظام تعرفه‌اي ترامپ هر كالايي كه توليد خود را به امريكا منتقل نكند با افزايش تعرفه از 40 تا 100درصد مواجه مي‌شود. اين روند باعث شد تا مثلا گوشي آيفون در امريكا با رصد 40درصدي مواجه شود! بنابراين ترامپ در حوزه مهار تورم نه تنها توفيقي كسب نكرد، بلكه تصميماتش عامل مهمي براي رشد تورم بود. افزايش تورم به‌طور مستقيم اقتصاد خانوارهاي امريكايي را تحت‌الشعاع قرار داد. تنها عامل باقيمانده مهار گراني بنزين بود. در آستانه سفرهاي تابستاني مردم امريكا اگر قيمت بنزين نيز به دليل گراني نفت ناشي از حمله اسراييل به ايران با افزايش قيمت همراه شود، اعتراضات در امريكا به بالاترين حد خود از زمان زمامداري ترامپ مي‌رسد. با توجه به اينكه قيمت بنزين در امريكا يك نرخ مرجع است، بالا و پايين رفتن آن به‌طور مستقيم در كاهش محبوبيت روساي جمهور ايالات متحده نقش دارد. «تعادل» براي ارزيابي موضوع سراغ تحليلگران مختلف انرژي رفته تا نوري به ابعاد پنهان اين بحث تابيده شود. 

     اقتصاد امريكا 
در برابر گراني نفت آسيب‌پذير است
يكي از چهره‌هايي كه معتقد است امريكا نسبت به تحولات مرتبط با گراني نفت آسيب‌پذير است، سيد حميد حسيني، رييس اتاق ايران و عراق و نايب‌رييس اتحاديه صادرات مواد نفتي، گازي و پتروشيمي است. او در گفت‌وگو با «تعادل» درباره اين تاثير‌گذاري مي‌گويد: «به هر حال ترامپ در تحقق وعده‌هاي اقتصادي خود موفق نبوده و در آستانه فصل سفرهاي تابستاني مردم امريكا اگر قيمت بنزين به دليل گراني نفت بالا برود، باعث كاهش محبوبيت او مي‌شود. اين در حالي است كه جمهوري‌خواهان بايد به زودي مهياي انتخابات مجلس نمايندگان و سنا شوند و اگر ترامپ نتواند در زمينه مهار تورم و بهبود اقتصاد خانوار كاري كند، بازنده انتخابات خواهد بود.» حسيني در پاسخ به اينكه آيا ممكن است اسراييل در اين شرايط به مراكز نفتي ايران حمله كند؟ مي‌گويد: «بعيد مي‌دانم، اسراييل چنين اشتباهي را مرتكب شود. قطعا با سياست‌هاي ترامپ براي كاهش تورم و ثبات در قيمت بنزين منافات دارد. فراموش نكنيد حمله اسراييل به ايران قيمت نفت را از 62 دلار به 79 دلار رساند. طي روزهاي اخير از اروپا و عربستان و چين گرفته تا عمان و روسيه و...خواستار ميانجيگري براي پايان بحران شده‌اند. خود ترامپ و پوتين هم تلاش مي‌كنند يا بحران را متوقف يا اينكه از گسترش دامنه‌هاي آن جلوگيري كنند تا به حوزه‌هاي اقتصادي و نفتي سرايت نكند. بنابراين بعيد مي‌دانم اسراييل كه بدون اجازه امريكا اجازه آب خوردن هم ندارد دست به اقدامي بزند كه باعث گراني نفت و تبعات بعدي آن در اقتصاد امريكا شود.» او ادامه مي‌دهد: «ترامپ خوش شانس است كه از زمان ورودش به كاخ سفيد قيمت نفت نزولي بوده است. نفت 75دلاري با حضور ترامپ 10دلار عقب‌نشيني كرد. البته دليل اين كاهش اقداماتي بود كه بايدن با تزريق 300ميليون بشكه نفت در بازار صورت داده بود. بايدن اين كار را كرده بود تا انتخابات را ببرد كه مسائل بعدي پيش آمد. اقتصاد امريكا اما نزولي است. در 3ماهه اول سال، تراز رشد اقتصادي امريكا 3دهم درصد منفي بوده است. بيكاري افزايش يافته و تورم هم بالا رفته است. ترامپ تلاش مي‌كند نرخ بهره را كاهش دهد كه فدرال رزرو با آن موافقت نمي‌كند. فدرال رزرو حاضر نيست نرخ بهره را كاهش دهد. دولت مقدار زيادي بدهي دارد و بايد سود اين اوراق قرضه را بپردازد. براي ترامپ بسيار مهم است كه نرخ بهره يك‌دهم درصد بالاتر و پايين‌تر باشد. لذا هم مشكل تورم، هم مشكل اوراق قرضه و هم اقتصاد خانوار در امريكا شرايط خاصي را شكل داده است. در اين وضعيت گراني بنزين كه بر اثر گراني نفت ايجاد مي‌شود، مي‌تواند به پاشنه آشيل اقتصاد امريكا بدل شود.»

 نفت پاشنه آشيل اقتصاد امريكا
 مهدي خراطيان، دانش‌آموخته شريف اما از زاويه مشابهي با حسيني به بحث ورود كرده و مي‌گويد: «ناظر به اهميت نفت خاورميانه در جنگ سرنوشت‌ساز ايران و امريكا؛ متاسفانه عده‌اي ناآگاه كه مدعي كارشناسي هم هستند، بدون دقت به ريزه‌كاري‌هاي اقتصاد امريكا و بازار جهاني نفت ازجمله: اهميت فوق‌العاده نرخ بهره در ماهاي اخير و دعواي اخير ترامپ و پاول براي كاهش نرخ بهره، حساسيت‌هاي شديد اقتصاد امريكا به احتمال افزايش/ثبات نرخ بهره و انتظارات تورمي، نقش مهم نفت در جهش تورم و انتظارات تورمي، نحوه واكنش اقتصاد چين به جهش‌هاي نفتي‏، افت شديد ذخاير استراتژيك امريكا پس از جنگ اوكراين، مدل‌سازي‌هاي بانك جهاني (گزارش اكتبر ۲۰۲۳ پس از توفان‌الاقصي) كه مي‌تواند قيمت نفت را به ۱۶۰ دلار هم برساند و...صرفا با استناد به گزاره‌هايي چون «چين به نفت خاورميانه وابسته است» فتوا مي‌دهند كه ابزار نفت ناكارآمد است!» ‏او ادامه مي‌دهد: «بازدارندگي ابعاد مختلفي دارد كه بازدارندگي هسته‌اي بخشي از آن است. داشتن يك سلاح هسته‌اي بازدارنده است، اما مطلق نيست. بارها گفته شده بمبي كه ابعاد اطلاعاتي آن و نحوه سابوتاژ آن براي طرف مقابل مشخص باشد، نمي‌تواند يك تنه كار را تمام كند. حتي اگر يك تسليحات ويژه ساخته شود و به‌كار‌گيري هم بشود، در بهترين حالت ده‌ها ميليارد دلار به طرف مقابل ضرر مي‌زند. اين در حالي است كه تقريبا با هر سقوط ۵ درصدي بازار سهام امريكا به تنهايي ۲ تريليون دلار ضرر ايجاد مي‌شود كه اگر منجر به ركود شود اين ضرر به راحتي جبران نمي‌شود.» ‏خراطيان مي‌گويد: «ترامپ بارها نشان داده كه از جانب جهش قيمت نفت بسيار نگران است. مخالفت صريح ونس با دستور ترامپ ناظر به حمله امريكا به يمن آن هم در حضور ميلر، ويتكاف و وايلز به دليل نگراني از جهش قيمت نفت، نشانگر شدت خطير بودن اين مساله است. نفت اهرمي است كه ترامپ را مي‌تواند به ‌شدت بترساند به شرطي كه به او در عمل نشان دهيم كه جنگ با ما چه تبعاتي مي‌تواند داشته باشد و البته مشتي كارشناس‌نما در ايران نباشند كه اين حربه را در اين شرايط خطير كم اهميت جلوه دهند و نگراني‌هاي چين را بر سرنوشت جنگ وجودي ايران ترجيح دهند.»