راه‌هايي براي نگهداري ايمن رمزارزها در شرايط حساس

افزايش ناآرامي‌ها و شرايط جنگي در اين روزها باعث شده پرسش‌هايي درباره سرنوشت ارزهاي ديجيتالي‌مان شكل بگيرد. اگر دسترسي به اينترنت محدود شود يا تلفن همراه آسيب ببيند يا دسترسي به صرافي‌هاي آنلاين دشوار شود، چه بر سر بيت‌كوين و تترمان خواهد آمد؟ اما راه‌هايي براي نگهداري امن رمزارزها در شرايط حساس وجود دارد. در اين گزارش سعي شده تا راهكار امن‌سازي دارايي‌هاي ديجيتال توضيح داده شود.
در سال‌هاي گذشته، رمزارزها براي بسياري از كاربران ايراني نه صرفا ابزاري براي سرمايه‌گذاري، كه راهي براي محافظت از ارزش سرمايه بوده است. اما حالا در شرايطي كه جامعه با چالش‌هاي جديدي مانند اختلال‌هاي مقطعي يا گسترده در اينترنت، ناآرامي‌ و حتي شايعات روبه‌رو است، پرسش مهمي پيش روي كاربران قرار گرفته: آيا رمزارزها در اين وضعيت هنوز يك دارايي امن هستند؟ به گزارش پيوست، پاسخ اين پرسش ساده نيست و به درك درست از ماهيت رمزارزها و ابزارهاي نگهداري آنها بستگي دارد. رمزارزها به‌خودي‌خود در يك شبكه غيرمتمركز ذخيره مي‌شوند و در ظاهر از دسترس هرگونه سانسور يا توقيف در امانند، اما دسترسي به اين دارايي‌ها، همچنان نيازمند زيرساخت‌هايي مانند اينترنت، ابزارهاي ديجيتال و اپليكيشن‌هاي واسط است. اگر يكي از اين زنجيره‌ها در شرايط بحران دچار اختلال شود، دسترسي به رمزارز حتي براي مدتي كوتاه مي‌تواند مختل شود. اين يعني امنيت رمزارز فقط به فناوري بلاك‌چين وابسته نيست، بلكه به نحوه مديريت و نگهداري كاربر هم گره خورده است. نگاهي به تجربه برخي كشورها در شرايط بحراني مي‌تواند در اين زمينه راهگشا باشد. در جنگ اوكراين، بسياري از شهروندان در روزهاي ابتدايي از رمزارز براي ارسال و دريافت كمك‌هاي مالي استفاده كردند. كيف پول‌هاي سخت‌افزاري يا كليدهاي خصوصي نوشته‌شده روي كاغذ، در آن شرايط جايگزين گوشي‌هاي هوشمندي شدند. امروزه در ايران، باتوجه به شرايط كشور احتمال قطعي اينترنت، محدوديت يا اختلال در اپليكيشن‌هاي مالي وجود دارد. بنابراين مهم‌تر از خود رمزارز، چگونگي نگهداري و بازيابي آن در شرايط بحران است كه امنيت دارايي را تضمين مي‌كند.

   خطرات احتمالي در شرايط بحراني براي دارندگان رمزارز

نگهداري رمزارز به‌ظاهر ساده است. يك اپليكيشن روي گوشي هوشمند، چند كليك براي خريد و فروش و چند عدد و نمودار كه دارايي شما را نشان مي‌دهند. اما در شرايط بحراني، همين سادگي مي‌تواند به نقطه‌ضعف تبديل شود. زيرساخت‌هايي كه ما به‌صورت روزمره به آنها تكيه داريم از اينترنت گرفته تا برق، گوشي هوشمند، و حتي امكان اعتماد به محيط پيرامون، ممكن است دچار اختلال يا از دسترس خارج شوند. در اين وضعيت، ريسك‌هايي وجود دارد كه دانستن آنها مي‌تواند از آسيب‌هاي بعدي جلوگيري كند. نخستين و بزرگ‌ترين ريسك، قطع يا اختلال در اينترنت است. بسياري از كيف پول‌هاي رمزارزي براي نمايش موجودي، امضاي تراكنش يا حتي ورود به حساب نياز به اتصال به شبكه دارند. اگر دسترسي به اينترنت بين‌الملل مسدود شود يا فقط اينترنت ملي در دسترس باشد، بسياري از اپليكيشن‌هاي خارجي، صرافي‌ها و حتي برخي كيف پول‌ها از كار مي‌افتند. در اين وضعيت، كاربر اگر تنها يك كيف پول گرم روي گوشي‌اش داشته باشد، ممكن است براي روزها يا هفته‌ها به دارايي خود دسترسي نداشته باشد.دومين ريسك، از دست رفتن يا خرابي سخت‌افزار شخصي است. گوشي يا لپ‌تاپ در شرايط بحراني ممكن است دزديده شود، آسيب ببيند، يا حتي در كنترل ديگران قرار گيرد. اگر كليدهاي خصوصي يا Seed Phrase فقط روي همان دستگاه ذخيره شده باشند، احتمال از دست رفتن كامل دارايي وجود دارد. متأسفانه، در فضاي رمزارز، اگر كليد خصوصي را از دست بدهيد، راه برگشتي وجود ندارد و هيچ بانكي براي بازيابي رمز شما وجود ندارد. سومين تهديد، ريسك‌هاي انساني در شرايط ناامن يا استرس‌زا است. از سوءاستفاده افراد سودجو كه ممكن است به بهانه كمك‌ يا «سرمايه‌گذاري امن» اطلاعات كاربران را سرقت كنند، تا اقدام‌هاي هيجاني خود فرد مثل انتقال سريع تمام دارايي به يك كيف پول جديد بدون بررسي، يا افشاي Seed Phrase به افراد نامطمئن همگي مي‌توانند به فاجعه ختم شوند. نكته ديگر، از دسترس خارج شدن پلتفرم‌هاي داخلي يا محدوديت در دسترسي به آنها است. در شرايط خاص، ممكن است دسترسي به صرافي‌هاي داخلي محدود شود. اگر دارايي كاربر روي اين پلتفرم‌ها باشد و به كيف پول شخصي منتقل نشده باشد، دسترسي به اين دارايي‌ها به صورت لحظه‌اي مي‌تواند تحت تاثير قرار بگيرد. در نهايت، نبود برنامه پشتيبان و آموزش كافي براي اعضاي خانواده هم يك ريسك مهم است. اگر تنها فرد مطلع از دارايي رمزارزي در خانواده دچار مشكل شود و اطلاعات لازم را به‌درستي منتقل نكرده باشد، دارايي به‌سادگي از دست خواهد رفت.

  راهكارهاي امن‌سازي دارايي‌هاي رمزارزي

وقتي حرف از امنيت رمزارزها در شرايط بحراني به ميان مي‌آيد، بيشترين تفاوت را نه فناوري بلاك‌چين، بلكه آمادگي شخصي كاربران رقم مي‌زند. دانستن چند اصل ساده، اما حياتي، مي‌تواند در بحراني‌ترين روزها تفاوت ميان از دست رفتن كامل دارايي يا حفظ ايمن آن باشد. كيف پول سخت‌افزاري، مانند Ledger يا Trezor، يكي از امن‌ترين روش‌ها براي نگهداري رمزارز است. اين ابزارها به‌صورت فيزيكي كليد خصوصي شما را در خود نگه مي‌دارند و هيچ‌گاه آن را به اينترنت متصل نمي‌كنند. حتي اگر گوشي يا لپ‌تاپ شما آسيب ببيند يا از كار بيفتد، دارايي‌تان با كمك اين دستگاه و عبارت بازيابي (Seed Phrase) قابل دسترسي خواهد بود. اين ابزارها را مي‌توان از برخي فروشگاه‌هاي معتبر فني در داخل كشور تهيه كرد اما در هر صورت، بايد حتما از اصالت و پلمپ بودن آنها مطمئن بود. اگر كيف پول سخت‌افزاري در دسترس نيست، يا از كيف پول نرم‌افزاري مانند Trust Wallet يا MetaMask استفاده مي‌كنيد، حتما بايد Seed Phrase خود را به‌صورت آفلاين و بدون هيچ ردي در فضاي ديجيتال ذخيره كنيد. يادداشت اين عبارت روي كاغذ، پلاك فلزي يا حتي به‌صورت رمزگذاري‌شده، مي‌تواند راهي براي بازگرداندن دارايي حتي در صورت از بين رفتن موبايل يا لپ‌تاپ باشد. اين عبارت را نبايد در عكس، واتساپ، جيميل يا هيچ پلتفرم آنلاين ديگري نگه‌ داشت. براي كاهش ريسك، مي‌توانيد دارايي رمزارزي خود را بين چند كيف پول مختلف تقسيم كنيد. مثلا بخشي از دارايي را در يك كيف پول سخت‌افزاري، بخشي را در يك اپليكيشن موبايلي و بخشي را حتي در يك كيف پول كاغذي نگه داريد. در اين صورت، اگر يكي از كيف‌ها از دسترس خارج شود، كل دارايي شما در خطر نخواهد بود.

 آموزش و اطلاع‌رساني به افراد معتمد
در مواقعي كه شما به هر دليلي نتوانيد به دارايي‌تان دسترسي داشته باشيد (به‌دليل بيماري، مهاجرت يا حتي حادثه)، لازم است حداقل يك فرد معتمد در خانواده يا نزديكان، از محل نگهداري Seed Phrase يا ابزار بازيابي باخبر باشد. اين اطلاعات را مي‌توان به‌صورت رمزگذاري‌شده يا مرحله‌اي منتقل كرد تا هم امنيت حفظ شود و هم دارايي به‌دليل فقدان اطلاعات از بين نرود. پيش از هر بحران، يك‌بار فرايند بازيابي كيف پول با Seed Phrase را در دستگاهي مجزا آزمايش كنيد تا مطمئن شويد كه روش‌هاي پشتيبان شما واقعا كار مي‌كنند. بسياري از افراد تنها در لحظه نياز متوجه مي‌شوند كه عبارت بازيابي را ناقص نوشته‌اند يا كيف پولي كه استفاده مي‌كنند، قابليت پشتيباني از آن ارز را ندارد.

 توصيه‌هاي نهايي براي روزهاي ناپايدار
در زمان‌هاي كه نااطميناني به بخشي از زندگي روزمره تبديل شده، طبيعي است كه افراد درباره امنيت دارايي‌هايشان، از‌جمله رمزارزها، احساس نگراني كنند. اما همين شرايط مي‌تواند فرصتي براي بازنگري در عادت‌ها، آمادگي براي موقعيت‌هاي سخت و مسووليت‌پذيري بيشتر در نگهداري از دارايي ديجيتال باشد. در شرايط بحراني، احساسات مي‌توانند تصميم‌هاي مالي ما را به بيراهه ببرند. عجله براي انتقال دارايي به صرافي، فروش فوري به قيمت پايين، يا اعتماد به كانال‌ها و افراد ناشناس براي «نجات» رمزارز، همگي رفتارهايي هستند كه بيشتر به ضرر ختم مي‌شوند. اگر برنامه‌ريزي درستي براي كيف پول، پشتيبان‌گيري و نگهداري داشته باشيد، نيازي به واكنش‌هاي شتاب‌زده نيست. افشاي عبارت بازيابي يا كليد خصوصي حتي به نزديك‌ترين افراد، بدون تدابير مناسب، خطرناك است. اما در مقابل، اگر كسي از نزديكان شما از محل نگهداري اطلاعات حياتي بي‌خبر باشد، در صورت بروز مشكل براي شما، ممكن است دارايي‌هايتان براي هميشه غيرقابل‌دسترسي شوند. راه ميانه، استفاده از روش‌هاي رمزگذاري‌شده يا تقسيم اطلاعات ميان افراد مطمئن است؛ به‌گونه‌اي كه دسترسي بدون اجازه شما ممكن نباشد، اما در زمان نياز نيز امكان بازيابي فراهم باشد. در فضاي بحران، كانال‌هاي تلگرامي، صفحات اينستاگرامي يا گروه‌هايي كه هيچ هويت مشخصي ندارند، به‌راحتي مي‌توانند با عنوان‌هايي مانند «راهنماي فوري امنيت رمزارز»، «آموزش انتقال سريع دارايي در زمان قطع اينترنت» يا حتي وعده سرويس‌هاي نجات‌دهنده، اعتماد مخاطب را جلب كنند. تنها به منابعي تكيه كنيد كه سابقه، تخصص و شفافيت دارند.