سفرهاي ايمن، بدون بازار سياه و با برگشت وجه كامل بليت
با وجود تعطيلي كامل پروازهاي داخلي و خارجي و فشارهاي ناشي از لغو سفرهاي هوايي، وزارت راه و شهرسازي و سازمان هواپيمايي كشوري از استمرار خدمات در بخش ريلي و جاده‌اي و بازگرداندن وجه بليت‌هاي لغو شده بدون جريمه خبر دادند.
با وجود تعطيلي كامل پروازهاي داخلي و خارجي و فشارهاي ناشي از لغو سفرهاي هوايي، وزارت راه و شهرسازي و سازمان هواپيمايي كشوري از استمرار خدمات در بخش ريلي و جاده‌اي و بازگرداندن وجه بليت‌هاي لغو شده بدون جريمه خبر دادند. گزارش‌ها حاكي از آن است كه هيچ اختلال جدي در سامانه حمل‌ونقل عمومي كشور به وجود نيامده و تلاش‌ها براي افزايش ظرفيت ناوگان ريلي و جاده‌اي، موجب اطمينان خاطر مسافران شده است. در پي توقف گسترده پروازها، افكار عمومي نگران بروز هرج‌ومرج در شبكه حمل‌ونقل عمومي كشور بودند؛ اما سخنگوي وزارت راه و شهرسازي از مديريت موثر اين شرايط خبر داده است. مجيد اخوان در گفت‌وگويي با ايلنا، اطمينان داد كه شرايط تحت كنترل است و ظرفيت ناوگان براي مسيرهاي پرتردد افزايشيافته است: مردم نگران نباشند؛ حمل و نقل جاده‌اي و ريلي با قوت به ارايه خدمات به مردم ادامه مي‌دهد. هيچ مشكلي در انجام جابه‌جايي‌ها در بخش ريل و جاده وجود ندارد. او تأكيد كرد كه افزايش ظرفيت در اتوبوس‌ها و قطارها براي پاسخگويي به تقاضاي بيشتر مسافران انجام شده و اين خدمات بدون افزايش قيمت و ايجاد بازار سياه بليت ادامه دارد: هيچ اختلالي در ارايه خدمات وجود ندارد و بدون افزايش قيمت بليت و شكل‌گيري بازار سياه، وزارت راه و شهرسازي خدمات‌دهي به مردم را ادامه مي‌دهد.
پ لغو پروازها؛ سناريوي ناگهاني
از روز جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، فضاي كشور به روي پروازهاي مسافري بسته شد و تمام پروازهاي داخلي و بين‌المللي به‌طور كامل لغو شد. رخدادي كه هزاران مسافر را در موقعيت مبهم و نگران‌كننده قرار داد. اما برخلاف انتظارات، واكنش سازمان هواپيمايي كشوري سريع، شفاف و نسبتاً منظم بود. در اطلاعيه‌اي رسمي كه از سوي مديركل دفتر نظارت بر فرودگاه‌ها، شركت‌ها و موسسات هوانوردي منتشر شد، بر رعايت كامل حقوق مسافران تأكيد شد: تمامي شركت‌هاي هواپيمايي و دفاتر خدمات مسافرت هوايي موظفند نسبت به استرداد كامل و بدون جريمه وجه بليت پروازهاي لغو شده، در كوتاه‌ترين زمان ممكن اقدام نمايند. اين اعلام رسمي، از جنبه‌اي، يك دستاورد مهم در مديريت بحران محسوب مي‌شود؛ به‌ويژه در كشوري كه اغلب شاهد تأخيرهاي طولانييا عدم بازپرداخت كامل وجوه در شرايط مشابه بوده‌ايم.
پ استرداد وجه، گام به گام و بي‌ابهام
در حوزه بازگرداندن پول بليت‌ها نيز روندي شفاف تعريف شده است. اخوان درباره شيوه استرداد وجه براي بليت‌هاي لغوشده گفت: كساني كه بليت خود را از طريق سايت شركت‌هاي هواپيمايي خريداري كردند، مي‌توانند با مراجعه به بخش عودت وجه در همان سايت، نسبت به دريافت پول بليت اقدام كنند. همچنين كساني كه از طريق آژانس‌هاي مسافرتي بليت خريده‌اند، مي‌توانند با تماس تلفنييا مراجعه حضوري، نسبت به عودت وجه اقدام كنند. مديركل دفتر نظارت بر فرودگاه‌ها نيز با تأكيد بر ضرورت رعايت حقوق مسافرين، از سازوكاري سخن گفت كه هرگونه تخلف را قابل پيگيري مي‌كند: مسافران مي‌توانند در صورت مشاهده هرگونه مغايرت در عملكرد شركت‌هاي هواپيمايييا دفاتر خدمات مسافرتي، از طريق سامانه حقوق مسافر مراتب را به سازمان هواپيمايي كشوري اعلام نمايند. قطعاً با متخلفان برخورد قانوني و قاطع به عمل خواهد آمد. يكي از مشكلات رايج در زمان بحران، ظهور بازار سياه بليت و افزايش غيرمنطقي قيمت‌هاست. اما به گفته مسوولان، اين‌بار خبري از آن نيست. به نظر مي‌رسد افزايش ظرفيت ناوگان در كنار نظارت وزارت راه، اجازه جولان به دلال‌ها را نداده است. اين نكته، يكي از نقاط مثبت عملكرد دستگاه‌هاي نظارتي و برنامه‌ريزي وزارتخانه در شرايط غيرعادي محسوب مي‌شود. لغو ناگهاني پروازها يك آزمايش واقعي براي دستگاه حمل‌ونقل كشور بود. اگرچه قطع پروازها خود نتيجه‌اي از شرايطي است كه جاي تحليل جداگانه دارد، اما نحوه پاسخگويي به تبعات آن، از سوي وزارت راه، نشان داد كه كشور در مسير بلوغ سياست‌گذاري حمل‌ونقل قرار گرفته است. با اين حال، پرسش‌هاي مهمي همچنان باقي است: آيا زيرساخت حمل‌ونقل ريلي و جاده‌اي براي جايگزيني بلندمدت سفرهاي هوايي كفايت مي‌كند؟تا چه اندازه سياست‌هاي حمايتي از مسافران در آينده ادامه‌دار خواهد بود؟آيا بازگشت كامل وجه بدون جريمه به يك «رويه دايمي» تبديل مي‌شوديا فقط يك رفتار موقت در شرايط خاص است؟ در اين ميان يكي از نكات مهم در اين جريان، ترويج حق‌طلبي در ميان مسافران و شكل‌گيري نهادهاي پاسخگو است. سامانه حقوق مسافر به عنوان يك ابزار رسمي براي شكايت، بيش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. ايجاد چنين مكانيسم‌هايي، باعث افزايش اعتماد عمومي و بازگشت آرامش به بازار سفر مي‌شود. به‌ويژه كه در سخنان مديركل دفتر نظارت بر فرودگاه‌ها نيز به آن تأكيد شد: شركت‌هاي هواپيمايي مكلفند وجوه پرداختي مسافران را به همان حساب خريدار بازگردانند، دفاتر خدمات مسافرتي نيز موظف‌اند در كوتاه‌ترين زمان، فرآيند دريافت وجه از شركت هواپيمايي و واريز آن به حساب مسافر را دنبال كنند.
مسافران نگران نباشند؛ ولي ناظر بمانند
آنچه در هفته گذشته رخ داد، اگرچه بحراني بالقوه بود، اما با هماهنگي ميان وزارت راه، سازمان هواپيمايي كشوري و ساير نهادهاي ذي‌ربط، به موقع مديريت شد. امروز، خدمات قطار و اتوبوس بدون كمبود و افزايش قيمت ادامه دارد. وجوه بليت‌ها در حال بازگرداندن است. و بازار سياه مهار شده.