مديريت استرس در شرايط بحراني

در دوران بحران‌هاي جنگ و درگيري‌هاي مسلحانه، افراد و جوامع با چالش‌هاي بي‌سابقه و فشارهاي رواني شديدي روبه‌رو مي‌شوند. وقوع جنگ، ناپايداري، ناامني و خطرات جسمي و رواني مداوم، سلامت روان افراد را در معرض تهديد قرار مي‌دهد. در چنين شرايطي استرس مزمن، اضطراب، ترس، احساس نااميدي و اضطراب درباره آينده، بخش عمده‌اي از تجربيات روزمره را تشكيل مي‌دهد و به همين دليل حفاظت و ترويج سلامت روان در اين نوع بحران‌ها امري حياتي و ضروري است. يك متخصص روان‌پزشكي، تاب‌آوري را به عنوان ظرفيت بازگشت از دشواري‌هاي پايدار و توانايي بازسازي خود در شرايط سخت زندگي خواند و گفت: تاب‌آوري يعني توانايي فرد براي بازگشتن از مشكلاتي كه به صورت مستمر و طولاني‌مدت در زندگي او  وجود  دارد.
پروتكل‌هاي كاربردي حفظ سلامت روان در شرايط بحران جنگ به منظور تقويت تاب‌آوري جامعه و كاهش آثار منفي اين شرايط بر روان افراد طراحي شده‌اند؛ اين پروتكل‌ها مجموعه‌اي از راهكارهاي عملي علمي و قابل اجرا هستند كه هدف‌شان كمك به افراد در مديريت احساسات منفي، كاهش اضطراب، تقويت مهارت‌هاي مقابله‌اي و ايجاد محيطي حمايتي و امن است. به كارگيري اين پروتكل‌ها مي‌تواند نقش مهمي در كاهش آسيب‌هاي رواني ديررس، پيشگيري از بروز مشكلات رواني پيچيده و ارتقای سطح كيفيت زندگي افراد در بحران ايفا كند. در تدوين اين پروتكل‌ها، تاكيد بر رويكردهاي جامع و چندجانبه قرار دارد كه شامل آموزش مهارت‌هاي مديريتي، پرورش روحيه، اميد، ترويج همبستگي اجتماعي و ايجاد فضاي امن فيزيكي و رواني است. همچنين اين برنامه‌ها بايد انعطاف‌پذير و قابل تطابق با شرايط محلي و فرهنگي باشند تا بيشترين اثربخشي را داشته باشند. بر اساس شواهد علمي، استفاده منظم از راهكارهاي پيشنهادي مي‌تواند نقش مهمي در كاهش اثرات مخرب بحران بر سلامت روان جامعه داشته باشد و به ارتقای سطح تاب‌آوري و مقاومت افراد كمك كند. در نتيجه اهميت توسعه و اجراي پروتكل‌هاي كاربردي و مبتني بر شواهد در حفظ سلامت روان در شرايط جنگ، بايد در قالب برنامه‌هاي استراتژيك و عملياتي در دستور كار قرار بگيرد. اين راهنما، اقدامات عملي و راهكارهاي كاربردي براي عموم مردم و گروه‌هاي خاص شامل كودكان و نوجوانان و سالمندان ارائه مي‌دهد تا سلامت روان افراد را در اين شرايط حفظ تقويت كند.

لزوم محدود كردن مواجهه با اخبار جنگ

در اين راستا يك متخصص روان‌پزشكي، تاب‌آوري را به عنوان ظرفيت بازگشت از دشواري‌هاي پايدار و توانايي بازسازي خود در شرايط سخت زندگي خواند و گفت: تاب‌آوري يعني توانايي فرد براي بازگشتن از مشكلاتي كه به صورت مستمر و طولاني‌مدت در زندگي او وجود دارد. مرضيه عفت‌پناه، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان افزود: داشتن واكنش‌هايي مانند استرس، اضطراب و احساسات منفي در مواجهه با بحران‌ها، طبيعي و حتي ضروري است، اما اينكه فرد بتواند اين استرس و نااميدي را ادامه ندهد و از فروپاشي رواني جلوگيري كند، به ميزان تاب‌آوري او بستگي دارد. عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان و متخصص روان‌پزشكي خاطرنشان كرد: تاب‌آوري يك ويژگي ذاتي نيست بلكه مهارتي اكتسابي است كه مي‌توان آن را از طريق آموزش، يادگيري و تمرين در طول زندگي تقويت كرد. عفت پناه تصريح كرد: تاب‌آوري به معناي بي‌حسي در برابر بحران‌ها و حوادث نيست بلكه مستلزم پذيرش عميق شرايط و مشكلات است؛ پذيرشي كه به معني انفعال و منفعل بودن نيست بلكه يعني آگاهي به وجود مشكلات و در عين حال ادامه دادن زندگي. وي تاكيد كرد: افزايش تاب‌آوري نيازمند تلاش آگاهانه و مستمر براي تقويت مولفه‌هايي همچون خودآگاهي، تعلق خاطر، انديشه‌ورزي و حفظ ديدگاه وسيع‌تر نسبت به زندگي است. عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان و متخصص روان‌پزشكي افزود: هر فرد بايد شناختي از خود داشته باشد كه بتواند تشخيص دهد چه عواملي او را نگران، ناراحت و دچار استرس مي‌كند و در عين حال به توانايي‌هاي خود تكيه كند. عفت پناه با بيان اينكه نبايد زندگي خود را محدود به مشكلات و مسائل فعلي كنيم، بلكه بايد ديد وسيع‌تري نسبت به زندگي داشته باشيم، گفت: تنها بخش كوچكي از مسير زندگي درگير مشكل است و بايد نگاه‌مان به سال‌هاي آينده را نيز در نظر بگيريم و از ميزان نااميدي بكاهيم. وي بهترين راهكار كنترل استرس در شريط بحراني و جنگ را تداوم زندگي روزمره عنوان كرد و گفت: بررسي مكرر و پيوسته اخبار، حضور زياد در فضاي مجازي و پيگيري مكرر اطلاعات جنگ مي‌تواند سبب بي‌خوابي و اختلال در خواب شبانه شود. عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان و متخصص روان‌پزشكي توصيه كرد: پرهيز از مصرف غذاهاي فست‌فودي، محدود كردن مواجهه با اخبار جنگ، بيان كردن احساسات و ترس‌ها با اعضاي خانواده و دوستان و انجام فعاليت‌هاي ورزشي مي‌تواند به كاهش و مديريت استرس كمك كند. بنابر اعلام وزارت بهداشت، عفت پناه تاكيد كرد: بايد انتظارات خود و ديگران را تعديل كنيم، چرا كه شرايط فعلي با گذشته متفاوت است و لازم است با خود مهربان‌تر باشيم. در اين شرايط ممكن است برخي مشاغل و دانشجويان به استراحت بيشتري نياز داشته باشند تا بتوانند استرس و اضطراب را مديريت كنند و اين نيازها نبايد ناديده گرفته شود. وي با هشدار نسبت به مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي براي مقابله با استرس تأكيد كرد: اين مواد نه تنها كمكي به كنترل استرس نمي‌كنند بلكه خود باعث تشديد آن مي‌شوند. اين روان پزشك درباره انتشار اخبار نيز گفت: نبايد اخبار غيرموثق را منتشر كنيم، چرا كه حتي اخبار تكذيب‌شده نيز ممكن است اثرات منفي رواني در ذهن افراد برجاي بگذارند. عفت‌پناه در پايان تأكيد كرد: لازم است افراد در گفت‌وگوهاي خود به نقاط قوت و اتفاقات مثبت روزهاي دشوار توجه كنند و در اين موارد همدلي و خوشحالي نشان دهند تا به ارتقاي سلامت رواني جامعه كمك شود.

توصيه‌هاي حياتي براي بيماران قلبي  در شرايط بحراني

يك متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژيوپلاستي، با اشاره به شرايط بحراني كشور، توصيه‌هايي را براي بيماران قلبي مطرح كرد و انجام آنها را بسيار ضروري و حياتي دانست. رضا روان پارسا، در گفت‌وگو با مهر گفت: در روزهايي كه كشورمان درگير شرايط بحراني است، مراقبت از سلامت جسم و روان به ويژه براي بيماران قلبي، اهميت دو چنداني يافته است. وي افزود: استرس شديد ناشي از صداي انفجارها يا سامانه‌هاي دفاعي، نگراني ناشي از محدوديت دسترسي به خدمات درماني مي‌تواند سلامت بيماران قلبي را به‌طور جدي در معرض خطر قرار دهد. در چنين شرايطي، آگاهي و آمادگي‌هاي لازم مي‌تواند مانع بروز بسياري از عوارض خطرناك براي بيماران شود. روان پارسا ادامه داد: يكي از مهم‌ترين نكات در بيماران قلبي، حفظ آرامش نسبي در محيط است. گرچه اين توصيه در شرايط جنگي ساده به نظر نمي‌رسد، اما پرهيز از پيگيري مداوم اخبار اضطراب آور، انجام تمرينات ساده و سبك ورزشي و تنفسي، گوش دادن به موسيقي‌هاي ملايم يا صحبت با دوستان و آشنايان، مي‌تواند تا حدودي به كاهش فشار رواني كمك کند. كنترل استرس در اين بيماران از آن جهت اهميت فراوان دارد كه استرس مي‌تواند عامل افزايش فشارخون، تحريك سكته‌هاي قلبي يا بروز آريتمي‌ها شود. اين فوق تخصص آنژيوپلاستي اظهار داشت: بيماران مبتلا به ناراحتي‌هاي قلبي، فشارخون بالا يا ديابت، توجه داشته باشند كه مصرف منظم داروها با دقت ادامه يابد. قطع ناگهاني، فراموش كردن مصرف يك يا چند دوز از داروها يا تغيير خودسرانه ميزان مصرف يا نوع داروها ممكن است با عوارض بالقوه خطرناكي همراه باشد. وي افزود: توصيه مي‌شود بيماران در اين ايام داروهاي مصرفي خود را به ميزان كافي در يك كيف يا بسته قابل حمل آماده نگه دارند و در صورت نياز به جابه‌جايي سريع، آن را همراه خود داشته باشند. روان پارسا گفت: تغذيه سالم نيز در حد امكان بايد رعايت شود. در شرايط بحراني ممكن است دسترسي به تغذيه سالم محدود شود، اما تا جاي ممكن از مصرف غذاهاي پُر نمك، چرب و فرآوري شده خودداري كرده و مايعات كافي بنوشيد. اگر سابقه نارسايي قلبي داريد، مراقب ميزان مصرف نمك و مايعات باشيد. اين متخصص قلب و عروق ادامه داد: تحرك بدني هرچند محدود، به بهبود گردش خون و پيشگيري از لخته شدن خون در پاها كمك مي‌كند. نشستن طولاني مدت در يك محل مي‌تواند خطر بروز ترومبوز در پاها و آمبولي ريوي در بيماران مستعد را به همراه داشته باشد. بنابراين در صورت پناه گرفتن در محل‌هاي بسته (منزل، پناهگاه و...) چند حركت ساده كششي را هر چند ساعت يك‌بار انجام بدهيد. وي افزود: تمامي مردم به ويژه بيماران با سابقه مشكلات قلبي بايد نشانه‌هاي هشدار‌دهنده مانند درد قفسه سينه، تنگي نفس، تعريق سرد، سرگيجه يا ضعف شديد را جدي بگيرند و صرفا با مرتبط دانستن اين علائم به استرس يا بي‌خوابي، مشورت با پزشك، امدادگر يا مراجعه به مراكز درماني را به تأخير نيندازند. روان پارسا گفت: يكي ديگر از نكات مهم، همراه داشتن مدارك قبلي بيماران با سابقه عمل قلب باز، استنت‌گذاري عروق قلبي و نيز كارت شناسايي دستگاه در بيماران با سابقه تعبيه باتري يا ضربان ساز قلبي است، چرا كه اطلاع از سوابق اين افراد در زمان مراجعه به مراكز درماني، سبب تسريع و بهبود و اقدامات تشخيصي و درماني در اين افراد خواهد شد. وي در پايان افزود: حفظ سلامت بيماران دچار بيماري‌هاي مزمن از جمله بيماران قلبي، بخشي از تاب آوري ملي در برابر تهديدات است. توجه خود بيماران، خانواده‌ها و جامعه به وضعيت بيماران قلبي و فراهم آوردن شرايط لازم براي ادامه درمان مناسب آنها، مي‌تواند از بروز فاجعه‌هاي ثانويه در ميان تنش‌هاي جنگي جلوگيري كند. كادر درمان نيز همچون گذشته در كنار مردم خواهند بود و از هيچ تلاشي براي حفظ جان و سلامت هموطنان خود دريغ نخواهند كرد.