ذخاير خون نادر در كشور ۳۷۴ واحد است

اهداي خون در كشور ما سنتي ديرينه است كه باعث تامين خون براي افرادي شده كه نيازمند اين ماده حياتي هستند. در برخي فصل‌ها اين امكان وجود دارد كه ذخاير خوني كشور تا حدي كاهش بيابند اما عموما بحراني در اين زمينه وجود ندارد. 24 خرداد روز جهاني اهداكنندگان خون است. افرادي كه با اين كار در بسياري مواقع جان انسان‌هاي ديگر را نجات مي‌دهند. بر اساس اعلام مديرعامل سازمان اهداي خون در حال حاضر ميانگين ذخاير خوني كشور ۱۰.۵۶ روز است كه وضعيت مناسبي به‌شمار مي‌رود.

رشد آمار اهداي خون در كشور

مصطفي جمالي در نشست خبري به مناسبت روز جهاني اهداكنندگان خون گفت: ميانگين ذخاير خوني در تهران ۱۶.۸ روز و مطلوب است. وي اظهار كرد: در دو ماه نخست امسال، ۴۵۶ هزار و ۲۰ واحد خون اهدا شده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزايش داشته است، ضمن اينكه ميزان مشاركت بانوان در اهداي خون نيز به ۵.۱ درصد رسيده است. جمالي با بيان اينكه بيشترين اهداكنندگان در گروه سني ۳۰ تا ۴۵ سال قرار دارند، گفت: مشاركت جوانان در اهداي خون پايين است، در حالي كه آنها سرمايه اصلي ما هستند. بايد براي افزايش مشاركت اين گروه سني برنامه‌ريزي و سرمايه‌گذاري جدي صورت گيرد. او در ادامه به حادثه انفجار در بندر شهيد رجايي بندرعباس اشاره كرد و افزود: در پي اين حادثه، شاهد افزايش چشمگير اهداي خون در بندرعباس بوديم. به‌طور معمول روزانه بين ۲۰۰ تا ۲۵۰ واحد خون در اين شهر اهدا مي‌شود، اما در روز حادثه اين رقم به ۹۰۰ واحد رسيد كه عمدتا توسط نسل Z اهدا شد.

بازگشت پالايشگاه خون به دولت پس از يك دهه

مديرعامل سازمان انتقال خون ايران در ادامه به موضوع پالايشگاه خون اشاره كرد و افزود: تنها پالايشگاه خون كشور كه در سال ۱۳۹۲ به بخش خصوصي واگذار شده بود، طي سه تا چهار ماه اخير مجددا به دولت بازگشته است. انتظار داريم توليد آن تا پايان امسال آغاز شود. جمالي گفت: در حال حاضر دو پالايشگاه ديگر نيز در كشور فعال هستند كه داروهاي آي‌وي‌آي‌جي (IVIG) و آلبومين توليد مي‌كنند. اما بخش عمده پلاسماي اهدايي به خارج از كشور ارسال مي‌شود تا در آنجا به دارو تبديل و مجددا وارد كشور شود. در حالي كه كشور بايد توان توليد داخلي داروهاي مشتق از پلاسما را داشته باشد.

ضرورت نظارت بر جمع‌آوري پلاسما و ممنوعيت فروش آن

مديرعامل سازمان انتقال خون ايران با اشاره به تاريخچه جمع‌آوري پلاسما گفت: در سال ۱۳۸۵ مجوز جمع‌آوري پلاسما به بخش خصوصي به شرط احداث پالايشگاه داده شد، اما اين مجوز در سال ۱۳۹۷ لغو شد. متأسفانه طي سال‌هاي اخير نظارت كافي بر عملكرد اين بخش وجود نداشته است. او تأكيد كرد: پلاسما موضوعي تخصصي است و اهداي آن بايد رايگان باشد. فروش پلاسما، يعني مراجعه افراد صرفا به‌خاطر دريافت پول، امري بسيار خطرناك است. اين امر مي‌تواند كيفيت پلاسما را به دليل سوءتغذيه و وضعيت سلامت اهداكنندگان فقير كاهش دهد و خطر آلودگي به ويروس‌ها را افزايش دهد. جمالي با اشاره به نياز سالانه كشور گفت: برآوردها نشان مي‌دهد سالانه حدود يك‌ونيم ميليون ليتر پلاسما نياز داريم. اين ميزان مي‌تواند با ۲۰۰ هزار اهداكننده ثابت به‌طور كامل تأمين شود.

انحصار قانوني حاكميت در جمع‌آوري پلاسما

جمالي با اشاره به آخرين مصوبه‌ها در اين زمينه تأكيد كرد: بر اساس قانون، پلاسما فعلا در اختيار حاكميت است و هرگونه فعاليت بخش خصوصي در اين حوزه، تخلف محسوب مي‌شود.

ذخاير خون نادر در كشور؛ ۳۷۴ واحد

جمالي درباره خون‌هاي نادر در كشور اظهار كرد: در حال حاضر، ۳۷۴ واحد خون نادر در ذخاير كشور موجود است. هنگامي كه فردي براي اهداي خون مراجعه مي‌كند، نمونه خون او در آزمايشگاه مورد بررسي قرار مي‌گيرد و در صورت شناسايي گروه خوني نادر، با پيگيري از نزديكان درجه‌يك آن فرد، امكان افزايش ذخاير فراهم مي‌شود. وي افزود: اگر وزارت بهداشت برنامه‌اي مدون براي گروه سني بالاي ۱۸ سال اجرا كند، مي‌توانيم شناسايي خون‌هاي نادر را به‌ويژه در مناطق جنوبي كشور افزايش دهيم. اين اقدام مي‌تواند هم از اهداكنندگان مستقيم و هم از افراد داراي شباهت ژنتيكي به آنها انجام شود. مديرعامل سازمان انتقال خون ايران همچنين به عملكرد سال گذشته اشاره كرد و گفت: در سال گذشته، حدود ۲ ميليون و ۸۳۰ هزار نفر به مراكز انتقال خون مراجعه كرده‌اند كه از اين تعداد، بيش از ۲ ميليون و ۲۳۰ هزار واحد خون اهدا شده است. وي با بيان اينكه ميزان توزيع خون و فرآورده‌هاي خوني در سال گذشته بسيار بالا بوده، ادامه داد: تعداد كل واحدهاي توزيع‌شده نزديك به ۳ ميليون و ۹۰۰ هزار واحد بوده است كه نشان‌دهنده افزايش نياز و مصرف در مراكز درماني كشور است.

۸۳۰ مراجعه‌كننده براي فرآورده‌هاي خاص خون

جمالي در پايان با اشاره به آمار مربوط به واحدهاي خاص خون، گفت: در سال گذشته، حدود ۸۳۰ نفر براي دريافت فرآورده‌هاي خاص مانند پلاسما يا گلبول‌هاي قرمز فشرده به مراكز مراجعه كرده‌اند. مديرعامل سازمان انتقال خون ايران افزود: در سال گذشته، بيش از دو ميليون نمونه خون اهداكنندگان تحت تست NAT قرار گرفتند. نتيجه اين غربالگري دقيق، شناسايي ۵ مورد HIV و بيش از ۲۵۰ مورد ابتلا به ساير بيماري‌هاي ويروسي بود. بدون استفاده از اين تست‌ها، احتمال انتقال بيماري به چندين بيمار از طريق فرآورده‌هاي خوني وجود داشت.

كنترل سخت‌گيرانه سلامت پلاسما؛ توليد داروي آلوده فاجعه‌بار است

جمالي با اشاره به اهميت سلامت پلاسما به عنوان ماده اوليه داروهاي مشتق از خون، اظهار داشت: بر خلاف خون كامل كه به‌صورت مستقيم تزريق مي‌شود، پلاسما پس از فرآوري به دارو تبديل مي‌شود. در صورت آلودگي حتي يك نمونه، كل محموله داروي توليدي مي‌تواند ناسالم و خطرناك باشد. به همين دليل، كنترل كيفيت و سلامت پلاسما با دقت و حساسيت بسيار بالا انجام مي‌شود.

آمبولانس‌هاي مجهز به سامانه  تزريق خون در راه است

مديرعامل سازمان انتقال خون ايران همچنين از تلاش براي توسعه خدمات اورژانسي ويژه خبر داد و گفت: در حال مذاكره با سازمان اورژانس براي راه‌اندازي آمبولانس‌هايي مجهز به سامانه تزريق خون هستيم. براي شروع اين پروژه، منتظر تأييد سازمان غذا و دارو در زمينه استفاده از دستگاه‌هاي تشخيص قند خون هستيم. در صورت تأييد، آمادگي كامل براي خريد و تجهيز اين سيستم‌ها وجود دارد. او افزود: اجراي چنين طرحي تنها در تعداد معدودي از كشورهاي پيشرفته انجام شده، اما با توجه به زيرساخت‌هاي قوي علمي و بهداشتي در سيستم انتقال خون كشور، اين طرح در ايران نيز قابليت اجرا دارد. جمالي در پايان با تأكيد بر نقش حياتي پزشكان در تأمين سلامت خون، بيان كرد: سال گذشته، از ميان بيش از ۲ ميليون و ۸۳۰ هزار مراجعه‌كننده براي اهداي خون، حدود ۳۶۰ هزار نفر به‌دلايل پزشكي و تشخيص پزشك، صلاحيت اهداي خون را نداشتند. اين غربالگري اوليه تضمين مي‌كند كه تنها خون‌هاي سالم وارد چرخه درماني كشور شوند.

افزايش جراحي‌هاي زيبايي در اسفند تهديدي براي ذخاير خوني

جمالي با اشاره به نوسانات فصلي در ميزان اهداي خون در كشور گفت: در دو ماه نخست بهار، مراجعات براي اهداي خون به‌طور چشمگيري افزايش مي‌يابد و گاه از ظرفيت مراكز انتقال خون فراتر مي‌رود. اين در حالي است كه در ماه رمضان، به‌ويژه اگر با فصل زمستان مقارن شود، مراكز با كاهش شديد مراجعات و تخت‌هاي خالي مواجه مي‌شوند.

وي با اشاره به تجربه حضور ميداني در محلات و نقش دسترسي آسان به مراكز انتقال خون، افزود: نزديكي محل اهداي خون به محل زندگي، خصوصا براي بانوان، در افزايش مشاركت آنان بسيار موثر است. لازم است الگوي استقرار مراكز بازنگري شود و بر اساس داده‌هاي ترافيكي و رفت‌وآمد محلي، مراكز جديد راه‌اندازي شوند. جمالي در ادامه اظهار كرد: اگرچه سامانه نوبت‌دهي براي ساماندهي مراجعات طراحي شده، اما در برخي بازه‌هاي زماني، همچنان با ازدحام و كمبود تجهيزات و نيروي انساني مواجه هستيم. سازمان برنامه وعده داده است مجوز استخدام حداقل هزار نفر نيروي جديد صادر شود كه مي‌تواند بخشي از اين كمبود را جبران كند.

باور عمومي درباره اهداي خون در بهار؛ فاقد مستند علمي

مديرعامل سازمان انتقال خون ايران درباره افزايش مراجعات در ماه‌هاي فروردين و ارديبهشت نيز گفت: برخي افراد، اين موضوع را به طب سنتي و حجامت مرتبط مي‌دانند، اما هيچ مستند علمي يا مطالعه معتبر در اين زمينه وجود ندارد. با اين حال، آمار سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد همين دو ماه بيشترين ميزان مراجعه براي اهداي خون را به خود اختصاص داده‌اند. جمالي با انتقاد از افزايش شديد جراحي‌هاي زيبايي در اسفندماه گفت: بسياري از بيماران و پزشكان ترجيح مي‌دهند اين عمل‌ها را پيش از تعطيلات نوروز انجام دهند، كه اين موضوع فشار زيادي بر ذخاير خوني وارد مي‌كند. به‌ويژه در موارد استفاده از گروه خوني O منفي، كه نادر است، با چالش جدي مواجه مي‌شويم. وي تأكيد كرد: تأمين خون براي جراحي‌هاي غيرضروري در مراكز خصوصي از وظايف ذاتي سازمان نيست. ضروري است معاونت درمان وزارت بهداشت سياستي مشخص براي اولويت‌بندي درخواست‌ها تدوين كند تا ذخاير حياتي كشور در شرايط اضطراري تهديد نشوند.

هزينه خون در ايران پايين‌تر از ميانگين جهاني

مديرعامل سازمان انتقال خون ايران با اشاره به موضوع هزينه تأمين خون گفت: دريافت هزينه از بيماران براي خون كامل طبق اساس‌نامه سازمان ممنوع است. تنها آزمايش‌هايي كه بر روي گلبول قرمز انجام مي‌شود، تعرفه‌گذاري شده و از طريق بيمه پرداخت مي‌شود. او افزود: در حالي كه قيمت هر واحد گلبول قرمز در كشورهاي اروپايي و امريكا حدود ۲۰۰ دلار است، اين عدد در ايران طي سال گذشته تنها ۴۴۰ هزار تومان بوده است. با توجه به هزينه‌هاي واقعي توليد، بازنگري در نظام قيمت‌گذاري ضروري است تا امكان ارتقاء خدمات فراهم شود. جمالي با اشاره به رشد ورود گردشگران درماني به كشور گفت: عمل‌هاي جراحي در مراكز خصوصي كه توسط بيماران خارجي انجام مي‌شود نيز مصرف قابل‌توجهي از فرآورده‌هاي خوني دارند. اين موضوع نيازمند نظارت دقيق‌تري از سوي دستگاه‌هاي ذي‌ربط است.