بازي جديد گروسي، پاسخ‌هاي رسمي ايران
همان‌طور كه از پيش نيز مطرح بود، نشست آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خرداد ماه، تا حد قابل توجهي تحت تاثير برنامه هسته‌اي ايران قرار گرفت و صحبت‌هاي عجيب رافائل گروسي نيز منجر شد كه توجهات به اين حوزه افزايش پيدا كند.
همان‌طور كه از پيش نيز مطرح بود، نشست آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خرداد ماه، تا حد قابل توجهي تحت تاثير برنامه هسته‌اي ايران قرار گرفت و صحبت‌هاي عجيب رافائل گروسي نيز منجر شد كه توجهات به اين حوزه افزايش پيدا كند.
از چند هفته قبل يك تحليل مهم در فضاي بين‌الملل جريان داشت و آن، اين بود كه آيا اروپايي‌ها قصد دارند همزمان با آغاز مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و امريكا، مستقلا عمل كرده و عليه برنامه هسته‌اي ايران برنامه‌هايي را از جمله فعال كردن مكانيسم ماشه در دستور كار قرار دهند يا خير.
هرچند هنوز نيز مشخص نيست كه سه كشور اروپايي با وجود تداوم مذاكرات چه ايده‌اي را در دستور كار قرار مي‌دهند، اما در روزهاي گذشته خبرهايي از آماده شدن يك قطعنامه ضد ايراني مطرح شده كه احتمال دارد در جلسه فعلي به راي‌گذاري گذاشته شود. «ميخاييل اوليانوف»، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين روز دوشنبه و در پيامي در شبكه اجتماعي ايكس از آغاز نشست فصلي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خبر داد. گزارش‌ها حاكي از آن است كه امريكا قرار است از قطعنامه ضدايراني تروييكاي اروپا در شوراي حكام حمايت كند. اين در حالي است كه واشنگتن مذاكرات غيرمستقيمي را با ميانجيگري عمان با ايران براي حل‌وفصل مساله برنامه هسته‌اي آن پيش مي‌برد و مقام‌هاي امريكايي گفته‌اند «دونالد ترامپ»، رييس‌جمهور امريكا رويكردي ديپلماتيك را نسبت به ايران اتخاذ كرده است.
خبرگزاري آسوشيتدپرس كه پيش‌نويس اين قطعنامه را رويت كرده، گزارش داد كه در متن آن ادعا شده است: ناكامي‌هاي متعدد ايران در انجام تعهدات خود از سال ۲۰۱۹ براي ارايه همكاري كامل و به موقع به آژانس در مورد مواد و فعاليت‌هاي هسته‌اي اعلام نشده در چندين مكان اعلام نشده در ايران، به معناي عدم پايبندي به تعهدات آن تحت توافقنامه پادماني آن است. پيش‌نويس قطعنامه علاوه بر اين، ادعا كرده است كه «ناتواني آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در ارايه تضمين مبني بر اينكه برنامه هسته‌اي ايران منحصرا صلح‌آميز است، پرسش‌هايي را مطرح مي‌كند كه در صلاحيت شوراي امنيت سازمان ملل متحد، به عنوان نهادي كه مسووليت اصلي حفظ صلح و امنيت بين‌المللي را بر عهده دارد، قرار دارد.»
به اذعان آسوشيتدپرس متن پيش‌نويس ممكن است قبل از ارايه رسمي تغيير كند، زيرا اعضاي شوراي حكام فرصت دارند اصلاحاتي را پيشنهاد دهند. يك ديپلمات ارشد غربي در گفت‌وگو با اين خبرگزاري امريكايي ضمن معرفي اين قطعنامه ضدايراني به عنوان «گامي جدي» تصريح كرد: درهاي ديپلماسي را در اين مورد نمي‌بندند. اين مقام غربي افزود: هدف اين قطعنامه اين است كه ايران اين مساله را حل كند. به همين دليل است كه اين قطعنامه بلافاصله عدم پايبندي ايران را به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع نمي‌دهد تا تحريم‌هاي بيشتري را بررسي كند. ايرانيان فرصتي خواهند داشت تا سرانجام به تمام درخواست‌هايي كه در ۶ سال گذشته مطرح شده است، عمل كنند و پاسخ دهند. «كاظم غريب‌آبادي»، معاون حقوقي و بين‌المللي وزارت خارجه ايران پيش‌تر به طرف‌هاي غربي هشدار داده و گفته بود: «طبيعي است اگر اقدام خاصي در شوراي حكام در هفته بعد انجام دهند، ايران تصميمات لازم را در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي خود و دسترسي‌هاي آژانس قطعا انجام خواهد داد.» معاون وزير خارجه ايران همچنين درباره احتمال ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد نيز گفت: پيش‌بيني نمي‌كنم كه اين كشورها بخواهند تا اين اندازه اقدام مخرب جدي انجام دهند و اين مساله ناچيز را به شوراي امنيت ارجاع دهند، يعني مضحكه شوراي حكام و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خواهد بود كه چنين موضوعات ادعايي كه مربوط به ۲۵ سال قبل است، در قالب يك پرونده به شوراي امنيت ارجاع دهند. همزمان با شكل‌گيري اين فضا، روز گذشته رافائل گروسي نيز اتهامات تندي عليه ايران مطرح كرد. «رافائل گروسي»، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز دوشنبه و در نشست فصلي شوراي حكام آژانس، بيانيه خود را درباره موضوع هسته‌اي ايران قرائت كرد. گروسي گفت: در چند ماه گذشته، از طريق رايزني‌هاي فعالانه با امريكا و ايران در حمايت از مذاكرات دوجانبه آنها براي رسيدن به توافقي مورد قبول طرفين براي تضميت ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران، همكاري نزديك و فشرده‌اي با دو طرف داشتم. هفته گذشته به مصر سفر كردم كه در آنجا ديداري با «عبدالفتاح السيسي» رييس‌جمهور اين كشور، «بدر عبدالعاطي» وزير امور خارجه مصر و «سيد عباس عراقچي» وزير امور خارجه ايران داشتم. قدردان نقش مصر براي تعامل سازنده آن در اين زمينه هستم. مديركل آژانس با تاكيد بر اهميت نقش آژانس در هرگونه توافق احتمالي گفت: آژانس نقش مهمي و بي‌طرفانه‌اي در پرداختن به اين مسائل دشوار و حساس و نقش گريزناپذيري در راستي‌آزمايي هرگونه توافق جديد دارد.
مديركل آژانس با اشاره به اينكه گزارش فصلي او درباره توافقنامه پادماني منع گسترش تسليحات اتمي (انپيتي) با ايران شامل ارزيابي جامع و بروز مسائل باقيمانده درباره برنامه هسته‌اي ايران است، بيان كرد: همان‌طور كه مي‌دانيد، آژانس ذرات اورانيوم با منشا انساني را در هر يك از سه محل اعلام‌شده در ايران، از جمله ورامين، مريوان و تورقوزآباد، يافته است كه در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به آن دسترسي تكميلي داشت. از آن موقع، به دنبال توضيح و شفاف‌سازي ايران درباره حضور اين ذرات اورانيوم، از جمله در نشست‌ها و رايزني‌هاي بلندپايه بوده‌ايم كه شخصا در آن مشاركت داشته‌ام. گروسي مدعي شد: متاسفانه، ايران چندين بار است كه نه پاسخي به سوالات آژانس داده و نه پاسخ‌هاي موثق فني براي اين سوالات ارايه كرده است. ايران همچنين به دنبال پاكسازي اين محل‌ها بوده كه از فعاليت‌هاي راستي‌آزمايي آژانس ممانعت به عمل آورده است.
او افزود: ارزيابي جامع آژانس از آنچه رخ داده است، بر اساس ارزيابي فني ما از تمامي اطلاعات موجود در زمينه مسائل پادماني باعث شده به اين نتيجه برسيم كه اين سه محل و ديگر محل‌هاي احتمالي، بخشي از يك برنامه هسته‌اي ساختارمند اعلام‌نشده از سوي ايران بوده‌اند كه تا اوايل دهه ۲۰۰۰ اجرا مي‌شد و اينكه در برخي فعاليت‌ها از مواد هسته‌اي اعلام‌نشده استفاده شده است. گروسي گفت: بر اين اساس، آژانس نتيجه گرفته است كه ايران مواد هسته‌اي و فعاليت‌هاي هسته‌اي مرتبط با اين سه محل اعلام‌نشده در ايران را اعلام نكرده بود. در نتيجه، آژانس در موقعيتي قرار ندارد كه مشخص كند كه آيا اين مواد هسته‌اي هنوز خارج از چارچوب پادمان‌هاست يا خير. او بيان كرد: تصميم يك‌جانبه ايران براي متوقف كردن اجراي «كد اصلاحي ۳.۱» به كاهش چشمگير قابليت آژانس در راستي‌آزمايي ماهيت منحصرا صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران منجر شد و با تعهدات قانوني آن در بند ۳۹ توافقنامه پادماني و ترتيبات فني مغايرت دارد.
گروسي درباره ذخاير اورانيوم با خلوص بالاي ايران گفت: انباشت سريع اورانيوم غني‌شده با خلوص بالا، چنانكه در گزارش ديگرم، «راستي‌آزمايي و نظارت در جمهوري اسلامي ايران ذيل قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل» به تفصيل شرح داده شده، به‌طور جدي نگران‌كننده بوده و بر پيچيدگي‌هاي مسائلي مي‌افزايد كه پيش‌تر توضيح دادم. آژانس با توجه به پيامدهاي بالقوه اشاعه‌اي، نمي‌تواند انباشت بيش از ۴۰۰ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده با خلوص بالا را ناديده بگيرد. مديركل آژانس در سخنراني خود با مطرح كردن درخواستي از ايران گفت: فورا از ايران درخواست مي‌كنم كه به‌طور كامل و موثري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همكاري كند. آژانس مادامي كه ايران به آژانس در حل‌وفصل مسائل پادماني باقيمانده كمك نكند، در موقعيتي نخواهد بود كه بتواند ماهيت منحصرا صلح‌آميز هسته‌اي ايران را تضمين كند. معتقدم تنها راه پيشرفت در اين زمينه از طريق راهكاري ديپلماتيك ميسر است كه با مقررات راستي‌آزمايي آژانس قويا از آن پشتيباني كند. او با اشاره به مذكرات غيرمستقيم ايران و امريكا با ميانجيگري عمان كه تاكنون پنج دور از آن برگزار شده است، گفت: من همچنان امريكا و ايران را حمايت و تشويق مي‌كنم تا از هيچ تلاشي فروگذار نكرده و با خردمندي و شجاعت سياسي اين موضوع را به نتيجه‌اي موفقيت‌آميز برسانند. تاثير تثبيت وضعيت برنامه هسته‌اي ايران فوري خواهد بود و غرب آسيا را با يك گام بزرگ به سوي صلح و رفاه نزديك‌تر خواهد كرد.
همزمان با مطرح شدن اين اتهامات، مقامات ايراني نيز روز گذشته اعلام كردند كه هر اقدامي عليه ايران با واكنش جدي دولت مواجه مي‌شود. سخنگوي وزارت خارجه در پاسخ به سوالي در ارتباط با احتمال تصويب قطعنامه عليه ايران در جلسه پيش روي شوراي حكام و تقابلي كه با ايران در اين زمينه از سوي آژانس و شوراي حكام صورت گرفته و پاسخ ايران به اين تقابل گفت: پاسخ تقابل همكاري بيشتر نخواهد بود. بقايي با بيان اينكه «متاسفانه آژانس تحت فشار و نفوذ سياسي امريكا و اروپا عمل كرده است»، گفت: ايران مجموعه‌اي از راه‌ها و اقدامات را تدوين كرده و طرف‌هاي مقابل نيز كم و بيش از توانمندي‌هاي ما آگاه هستند و ما بر اساس تحولات آينده و بر اساس هماهنگي با سازمان انرژي اتمي و ديگر سازمان‌هاي تصميم‌گير، طيفي از اقدامات عملياتي را خواهيم داشت. سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران همچنين در پاسخ به سوال ديگري گفت: در حال حاضر در ارتباط با دور بعدي مذاكرات غير مستقيم ايران و امريكا نكته خاصي ندارم و هر موقع در اين زمينه تصميم گرفته شد در ارتباط با آن اطلاع‌رساني خواهد شد.
بقايي همچنين در پاسخ به سوال خبرنگار ديگري در ارتباط با اظهارات چند تن از نمايندگان مجلس در مورد فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران گفت: در يك كشوري كه رسانه‌ها و افراد مواضع خود را بيان مي‌كنند، غير طبيعي نيست كه ما ديدگاه‌هاي مختلف را بشنويم ولي آن چيزي كه مشخص است، اين است كه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صلح آميز است و ما بارها آن را از طريق مراجع رسمي كشور اعلام كرده‌ايم. وي افزود: حتي اگر بخواهيم گزارش اخير آژانس را نيز مبنا قرار دهيم در اين گزارش نه صحبتي از عدم پايبندي و نه صحبتي از انحراف فعاليت‌هاي ايران از مسير صلح‌آميز مطرح شده است، البته اين گزارش مشكلات زيادي دارد. سياسي است و با هدف بهانه‌سازي تهيه ولي در آن گزارش نيز بر صلح آميز بودن برنامه‌هاي هسته‌اي ايران تاكيد شده است. سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران با تاكيد بر اينكه «طرح پيشنهادي امريكا برآيند پنج دور مذاكرات غير مستقيمي كه بين ايران و امريكا صورت گرفته، نيست» در پاسخ به سوالي در مورد طرح پيشنهادي ايران نيز گفت: ما طرح پيشنهادي خود را از طريق عمان ارايه مي‌كنيم. وي افزود: طرح پيشنهادي ايران طرحي معقول، متوازن و منطقي است و به مقامات امريكايي توصيه مي‌كنيم كه اين طرح را قدر بدانند و آن را مبناي نظر قرار دهند.
به اين ترتيب و با در كنار هم قرار دادن اين مواضع به نظر مي‌رسد كه كشورهاي غربي به شكل موازي با مذاكرات ايران و امريكا، به دنبال ايجاد موج جديد از فشار بر مذاكرات و البته تلاش براي كاهش دسترسي ايران با حقوق خود هستند، موضوعي كه مقامات ايراني بارها گفته‌اند كه راه به جايي نخواهد برد و بايد ديد كه در روزهاي آتي به چه فاز تازه‌اي مي‌رسد.