نرخ سود دستوری و آینده سیستم بانکی
تحلیل شرایط موجود:
1-در وضعیت موجود، بسیاری از موسسات و بانک‌های پر ریسک، سود سپرده‌ها را از محل زیان وام‌گیرنده و سپرده‌های جدید با نرخ‌های به مراتب بالاتر از نرخ‌هافی مصوب ابلاغی شورای پول و اعتبار پرداخت می‌کنند؛
2- براساس بند قبل، تشدید رکود در بازارهای موازی (مسکن، سرمایه، طلا) سبب شده هیچ بخشی قادر به رقابت با سود سپرده بانکی نباشد.
3-در واقع سود سپرده بالا بیانگر تخریب فضای کسب و کار و وجود شرایط رکودی در غالب بخش‌های اقتصادی است.
4- علت بالا بودن نرخ سود بانکی، بالا بودن نرخ سود بین بانکی معاملات کوتاه‌مدت است و علت بالا بودن نرخ سود بین بانکی در معاملات کوتاه‌مدت، ریسک نقدینگی بالای موسسه‌های مالی و بانک‌های پرریسک است.
5- براساس بند قبل، افزایش ریسک نقدینگی موسسات و بانک‌های در معرض ورشکستگی سبب شده تا این موسسات با پرداخت سودهای بالا، تنها مشکل ورشکستگی خود را به تعویق بیندازند.
6- وجود بازار غیرمتشکل پولی و تعداد زیاد موسسات غیرمجاز و پرریسک سبب تخطی این موسسات از نرخ سود دستوری بانک مرکزی می‌شود.
7- براساس بند قبل در حالت مذکور اگر بانک‌های سالم به رقابت با موسسات پرریسک نپردازند، مکش منابع از سوی این بانک‌ها به دلیل فقدان نظارت و عدم آگاهی جامعه از ریسک بالای این موسسات سبب ایجاد شرایط بحرانی حتی برای بانک‌های سالم می‌شود.
8- مجموع موارد فوق سبب می‌شود تا نرخ بهره دستوری در دنیای واقعی، اثر خود را تا حدود زیادی کاهش دهد زیرا با کاهش نرخ سود سپرده‌ها به صورت دستوری، موسسات خارج از نظارت بانک مرکزی موقعیت ممتازتری پیدا می‌کنند و سپرده‌ها و نقدینگی از نهادهای رسمی و تحت کنترل سیاست‌گذار پولی به موسسات غیرمجاز و غیرقابل کنترل منتقل می‌شوند.
9- پیرو بند قبل، در غالب کشورها به جای تعیین نرخ سود سپرده به صورت دستوری، بانک‌های مرکزی نرخ تنزیل مجدد (مطالبات از بانک مرکزی) را تعیین می‌کنند و سایر نرخ‌ها ازجمله نرخ بهره در بازار با توجه به مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
نتیجه:
1- با توجه به موارد مذکور به احتمال زیاد در کوتاه‌مدت امکان کاهش واقعی نرخ سود بانکی میسر نیست؛
2- بالا بودن نرخ سود بالاتر از بازدهی اقتصاد منجر به تداوم شرایط رکودی بازار سرمایه خواهد شد؛
3- نرخ سود بالا در سیستم بانکی، علامت‌دهنده افزایش احتمال ورشکستگی تعداد بیشتری از موسسات مالی و حتی بانک‌ها در آینده است.
توصیه می‌شود بانک مرکزی ضمن رصد دایمی و شناسایی موسسات پر ریسک نسبت به تدوین استراتژی مدون در نحوه برخورد با موسسات(اعلام ورشکستگی، انحلال و ادغام و اعلام رتبه موسسات مالی و بانک‌های باقیمانده براساس مولفه‌های ریسک) اقدام کند؛
4- درحال حاضر با توجه به کاهش درآمدهای نفتی عامل موثر در نگهداری نرخ ارز در قیمت‌های موجود، سود بالای بانکی است. کاهش دستوری سود یا اعلام بحران در موسسات مالی، پتانسیل افزایشی قیمت ارز را تحریک می‌کند.
راه حل:
به نظر می‌رسد راه‌حل منطقی جهت تعیین نرخ سود بهینه در درون نهاد بازار نهفته است و واگذاری تعیین نرخ بهره از طریق مکانیسم بازار به عنوان راه‌حل بهینه باشد.
برای این منظور به عقیده بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان بانکی و اقتصادی ایجاد یک بازار استقراضی یا بدهی در ابعاد کلان جهت تامین مالی شرکت‌ها می‌تواند به کاهش نرخ سود در بلندمدت کمک کند.
