خشكي تالاب‌ها در سايه بي‌توجهي و بي‌تدبيري
براساس مطالعات سال ۱۳۸۹، حدود يك ميليون و ۴۵۰ هزارهكتار از مساحت تالاب‌هاي ما مستعد تبديل به كانون گردوغبار يا مستعد غبارخيزي هستند (بخش‌هايي از آن به كانون گرد و غبار تبديل شده است) كه تالاب هامون و جازموريان بالاترين درصد تبديل شدن به كانون‌هاي گرد و غبار را به خود اختصاص داده‌اند.
براساس مطالعات سال ۱۳۸۹، حدود يك ميليون و ۴۵۰ هزارهكتار از مساحت تالاب‌هاي ما مستعد تبديل به كانون گردوغبار يا مستعد غبارخيزي هستند (بخش‌هايي از آن به كانون گرد و غبار تبديل شده است) كه تالاب هامون و جازموريان بالاترين درصد تبديل شدن به كانون‌هاي گرد و غبار را به خود اختصاص داده‌اند. شايد اگر ۳۰ سال قبل مانع توسعه اجتماعي بي‌ضابطه كشاورزي و صنعت كه منجر به از دست دادن تالاب و تبديل آن به كانون گردوغبار شده، جلوگيري مي‌كرديم، مشكلات امروز را نداشتيم. آن زمان چنين تفكري پذيرشي ميان مردم و تصميم‌گيران نداشت، چراكه در آن زمان منابع آبي به ويژه آب‌هاي زيرزميني را يك منبع نامحدود مي‌دانستند. در واقع منابع آب زيرزميني وابستگي زيادي به تالاب‌ها دارد و اكنون همزمان با خشكي تالاب‌ها افت سفره‌هاي زيرزميني را نيز داريم.
انفجار بندر شهيد رجايي هيچ‌گونه خسارت محيطزيستي به دنبال نداشت
معاون محيطزيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيطزيست در نشست خبري با بيان مطالب فوق گفت: با توجه به اهميت حفاظت از تالاب‌ها و جلوگيري از دخل و تصرفي پهنه‌هاي تالابي كه از آب خارج مي‌شوند، اقدام به ثبت سند كرده‌ايم كه بر اين اساس تاكنون سند ١٠ تالاب به نام سازمان حفاظت محيطزيست صادر شده است. تالاب‌هاي گاوخوني، ۴ تالاب در قم، پريشان، صالحيه، مند و نيرنخيلو ازجمله تالاب‌هاي سند‌دارشده هستند. احمدرضا لاهيجان‌زاده همچنين با اشاره به اينكه پس از وقوع انفجار بندر شهيد رجايي، ستاد مديريت بحران تشكيل شد، افزود: با وجود ابعاد گسترده حادثه، انفجار هيچ‌گونه خسارت محيطزيستي به دنبال نداشت و البته تجربه خوبي هم براي محيطزيست در اين عرصه و مديريت بحران بود. وي اظهار كرد: در ساعات اوليه انفجار، اقدامات لازم انجام شد و در اين راستا سه نقطه از كانال‌هاي منتهي به دريا كه براي تخليه پساب تعبيه شده بود، مسدود و جلوي ورود آلودگي به دريا گرفته شد. به گفته لاهيجان‌زاده، حدود ۲ هزار تُن پساب وارد اين كانال‌ها و از اين طريق به سايت پسماند ويژه منتقل مي‌شود؛ از اين ميزان، ۷۰۰ تُن منتقل شده و براي پساب باقي‌مانده نيز درخواست ارسال شده است.
نقش سازمان شيلات براي ورود گونه‌هاي مهاجم به تالاب‌ها
معاون محيطزيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيطزيست درباره گونه‌هاي مهاجم ماهي نيز گفت: ورود اين گونه‌ها به دو صورت انجام مي‌شود؛ اولين حالت به صورت طبيعي است كه به عنوان مثال ورود گونه تيلاپيا به تالاب شادگان از طريق اروندرود و كشور عراق در زمان جنگ اين كشور با امريكا روي داد.
او افزود: روش ديگر هم پرورش اين گونه‌ها توسط سازمان شيلات است كه براي تامين پروتئين كشور برخي گونه‌هاي غيربومي را پرورش مي‌دهند كه اين گونه‌ها در مواردي وارد آبراهه‌ها مي‌شوند.
لاهيجان‌زاده ادامه داد: برخي فعاليت‌هاي بيولوژيكي براي مقابله با گونه مهاجم جواب مي‌دهد؛ به عنوان مثال در‌خصوص تيلاپيا در جنوب كشور مطالعاتي در مركز تحقيقات شيلات انجام شد كه يك گونه بومي ما مي‌توانست از بچه ماهيان تيلاپيا تغذيه كند، اين تحقيق وارد فاز عملي شد كه در نتيجه آن، جمعيت تيلاپيا در شادگان كاهش چشمگيري پيدا كرد.
ورود راپمي به آبشيرينكنها
معاون محيطزيست دريايي سازمان حفاظت محيطزيست، درباره آبشيرينكنها و تاثير آنها بر محيطزيست دريايي هم گفت: باتوجه به اينكه توسعه دريامحور به يك سياست در اسناد بالادستي ازجمله برنامه هفتم توسعه تبديل شده، توسعه به سمت سواحل به ويژه سواحل جنوب است.
لاهيجان‌زاده افزود: يكي از شاخص‌هاي اصلي توسعه بحث تامين آب براي شهرهاي جديد در سواحل و توسعه اقتصادي در اين مناطق است كه در اين راستا تامين آب از دريا در دستور كار قرار گرفته است.
به گفته وي، در كنار اين موارد و باتوجه به شرايط بحراني آب به ويژه در كوير مركزي به دليل توسعه نامتوازن (در گذشته) روبه‌رو هستيم كه اين شهرها اكنون براي تامين آب شرب نيز با چالش مواجه هستند. لاهيجان‌زاده گفت: سازمان حفاظت محيطزيست از حدود ۵ سال قبل در اين خصوص احساس خطر كرد و به سرعت مطالعات پهنه‌هاي استقرار آب‌شيرين‌كن كه كمترين آسيب را به كيفيت دريا وارد مي‌كند را انجام داديم و اجازه نداديم پروژه‌هاي بزرگ مقياس آب‌شيرين‌كن در دريا ايجاد شود، چراكه خليج‌فارس يك درياي نيمه بسته محسوب مي‌شود كه تنها راه ارتباطي آن تنگه هرمز است و لذا پذيرش محدودي براي شورابه دارد.
معاون دريايي سازمان حفاظت محيطزيست تاكيد كرد: آب شيرين‌كن‌ها در هر صورت در كاهش كيفيت تاثيرگذار هستند و نمي‌توان اين تاثير را به صفر رساند اما به دنبال اين هستيم كه اين اثر را به كمترين ميزان برسانيم چون چرخش آب در خليج‌فارس هفت ساله است از اين رو نياز به حفاظت بيشتري دارد.
وي تاكيد كرد: ازسوي ديگر فقط اجازه مي‌دهيم آبشيرينكنها براي آب شرب مورد استفاده قرار گيرد تا كمترين فشار به محيطزيست وارد شود، بر اين اساس تمركز ما بيشتر بر احداث آب‌شيرين‌كن در درياي عمان است كه تاكنون ٣ درخواست به سازمان محيطزيست ارايه شده است. همچنين ۵٠درصد آب‌شيرين‌كن‌هاي دنيا در خليج‌فارس و درياي سرخ است، در واقع تمركز بخشي از آب‌شيرين‌كن‌هاي عربستان در دنياي سرخ، كشور عمان از درياي عمان و بقيه از خليج‌فارس است.
لاهيجان‌زاده با اشاره به اينكه حجم آب شيرين شده توسط آبشيرينكنها در كشور ما بسيار پايين است، گفت: بزرگ‌ترين آب‌شيرين‌كن ايران در بندرعباس با سالانه ١۵٠ تا ٢٠٠ ميليون متر مكعب توليد است درحالي كه اين عدد در كشورهاي عربي روزانه ٢٠ميليون مترمكعب مي‌باشد، البته در كشور ما پيش‌بيني شده اگر تمام پروژه‌هاي آب‌شيرين‌كن اجرا شود ٣ ميليون مترمكعب آب به صورت روزانه شيرين خواهد شد.
فرصت ۴ ساله نجات خليج گرگان
معاون محيطزيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيطزيست درباره وضعيت خليج گرگان و تالاب ميانكاله نيز گفت: اين دو داراي وسعتي حدود ۵٢ هزار هكتار هستند كه بايد ۴۵ تا ۴۶ هكتار آن داراي آب باشد. لاهيجان‌زاده با اشاره به پسروي آب خزر و تاثير آنها بر خليج گرگان و تالاب ميانكاله افزود: پسروي آب خزر را از سال ۱۹۹۵ ميلادي داريم، اين پسروي در ابتدا كند و حدود ۶ تا ۷ سانتي‌متر در سال بود اما از سال ۲۰۲۱ ميلادي شدت گرفت و در ۲ سال اخير به عدد ۲۰ سانتي‌متر در سال رسيده است.
وي ادامه داد: در اجلاسي كه دو هفته پيش در روسيه برگزار شد، بخش مهمي از گفت‌وگوها به پسروي آب خزر اختصاص داشت، در اين جلسات با حضور كارشناساني از همه كشورهاي حاشيه خزر، اعلام شد كه پسروي تا ۱۰ تا ۱۵ سال آينده ادامه خواهد داشت و از حدود ۱۰ سال بعد، روند پسروي كمي كند و آهسته خواهد شد.
معاون محيطزيست دريايي و تالاب‌هاي سازمان حفاظت محيطزيست تصريح كرد: يكي از نقاطي كه پسروي به ما آسيب زده، در خليج گرگان است، بعد از اينكه مطالعات در سال ۱۴۰۳ نشان داد كه اگر لايروبي صورت نگيرد ۸۰ تا ۹۰درصد خليج را از دست خواهيم داد، به دستور رييس‌جمهور وقت (شهيد رييسي) به فوريت لايروبي آشوراده انجام شد.
لاهيجان‌زاده افزود: اكنون مطالعات نشان مي‌دهد كه تا سال ۱۴۰۸ براي پمپاژ آب فرصت داريم و در غير اين صورت خليج خشك خواهد شد، خوشبختانه استانداران مازندران و گلستان هر دو پاي كار هستند و دستور رييس‌جمهور براي تامين بودجه لازم براي پمپاژ را نيز گرفته‌ايم كه اكنون بودجه تحقيقات آن تامين شده است. به گفته وي، تحقيقات توسط وزارت نيرو انجام مي‌شود كه يك سال زمان خواهد برد، اگر تحقيقات به نتيجه برسد و بودجه لازم تامين شود، در صورت همكاري همه دستگاه‌ها بين ۲.۵ تا ۴ سال پمپاژ انجام خواهد شد تا از خشكي خليج و تبديل آن به كانون گرد و غبار جلوگيري شود.
وي اظهار كرد: در آخرين بازديدي كه از خليج گرگان داشتيم، متاسفانه ۵۰۰ متر منتهي به دريا مجددا درحال رسوب‌گذاري است كه در تماس با استاندار درخواست شد سريعا كشتي لايروب بخش انتهايي را لايروبي كند كه جريان آب تا سال ۱۴۰۸ دوام داشته باشد.
كاهش ۴۵ سانتي‌متري تراز درياچه اروميه
لاهيجان‌زاده درباره تراز آب درياچه اروميه هم گفت: تا روز گذشته (١٧ خرداد) تراز آب درياچه اروميه ١٢٧٠.٢٢ و مساحت آن ١٠۵٠ كيلومتر مربع با حجم آب ١.۴٧ ميليارد متر مكعب است كه همين اعداد به ترتيب در سال گذشته در همين زمان ١٢٧٠.۶٧ تراز بود كه امسال حدود ۴۵ سانتي‌متر پايين‌تر است، همچنين مساحت درياچه در سال گذشته ٢ هزار و ١٧١ كيلومتر مربع و حجم آن ٢.٨ ميليارد مترمكعب بوده كه اين ارقام در سال جاري نسبت به سال قبل كمتر شده است.
وي با اشاره به كاهش بارندگي در حوضه آبريز درياچه اروميه گفت: بحث روان آب‌ها به حداقل رسيده و تامين مقاله هم امسال بسيار كمتر از سال گذشته بوده است. لاهيجان‌زاده با تاكيد بر اينكه وزارت نيرو مكلف است حقابه تالاب‌ها را تامين كند، گفت؛ ١٠.٧ ميليارد مترمكعب حقابه تالاب‌ها درنظر گرفته شده كه بايد تحت هر شرايطي آن را تامين كند و با وزارت جهاد كشاورزي هم تفاهم‌نامه‌اي در راستاي كشاورزي پايدار امضا كرديم تا از روش سنتي خارج شوند.