شعارهاي بي‌پايه ترامپ در برابر مواضع صريح ايران
پس از برگزاري پنج دور از مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و امريكا، به نظر مي‌رسد چالش‌هايي باعث شده برنامه‌ريزي براي دور بعدي مذاكرات با اما و اگر مواجه شود، هرچند ايران بارها اعلام كرده كه آماده است تا تمامي مسائل مربوط به موضوع هسته‌اي را از طريق ديپلماتيك حل كرده و در مسير بر طرف كردن سوءتفاهم‌ها گام بردارد اما همزمان تاكيد شده كه حق غني‌سازي اورانيوم به عنوان حق طبيعي ملت ايران قابل مذاكره نيست و هر خواسته‌اي كه در اين زمينه مطرح شود، به ضرر تداوم مذاكرات تمام خواهد شد.
پس از برگزاري پنج دور از مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و امريكا، به نظر مي‌رسد چالش‌هايي باعث شده برنامه‌ريزي براي دور بعدي مذاكرات با اما و اگر مواجه شود، هرچند ايران بارها اعلام كرده كه آماده است تا تمامي مسائل مربوط به موضوع هسته‌اي را از طريق ديپلماتيك حل كرده و در مسير بر طرف كردن سوءتفاهم‌ها گام بردارد اما همزمان تاكيد شده كه حق غني‌سازي اورانيوم به عنوان حق طبيعي ملت ايران قابل مذاكره نيست و هر خواسته‌اي كه در اين زمينه مطرح شود، به ضرر تداوم مذاكرات تمام خواهد شد.
در دوره مذاكرات برجام با وجود دشواري‌هاي فني كه رسيدن به يك توافق را دشوار مي‌كرد اما در نهايت وقتي مشكل مذاكرات حل شد كه طرف امريكايي حق غني‌سازي در داخل خاك ايران را به رسميت شناخت و ايران نيز اعلام آمادگي كرد كه در چارچوب توافق، محدوديت‌هايي داوطلبانه را بپذيرد. با اين وجود اما اين طرف امريكايي بود كه در بهار سال 1397 از برجام خارج شد و بار ديگر تحريم‌هايي را عليه ايران اعمال كرد. به نظر مي‌رسد كه تداوم همين روند منجر به اين شده كه امروز نيز امريكا ايده دقيقي در برابر خواسته دولت ايران نداشته باشد و همين موضوع دولت امريكا را به برخي تناقض‌گويي‌ها دچار كرده است.
در ساعات گذشته هم رييس‌جمهور و هم وزير دفاع امريكا مواضعي عليه ايران هسته‌اي گرفته‌اند. «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا در جمع خبرنگاران با تكرار مواضع خصمانه خود گفت: «ايران اورانيوم غني‌سازي نخواهد كرد، در غير اين صورت مجبور خواهيم شد به روش ديگري با اين موضوع برخورد كنيم و اين چيزي نيست كه من مي‌خواهم.» اين اظهارات در حالي مطرح مي‌شود كه پيشتر يك مقام ايراني تأكيد كرد كه اصرار واشنگتن بر درخواست خود از ايران براي توقف غني‌سازي اورانيوم، اقدامي عمدي براي به بن‌بست كشاندن مذاكرات است، زيرا مقامات امريكايي كاملا آگاه هستند كه ايران هرگز تحت هيچ شرايطي چنين شرطي را نخواهد پذيرفت. اين مقام ارشد سياسي ايران از طرف امريكايي خواست تا تعهد واقعي ايران به حل اختلافات از طريق گفت‌وگو را به رسميت بشناسد. در همين حال نمايندگاني از هر دو حزب دموكرات و جمهوري‌خواه در مجلس نمايندگان امريكا روز جمعه در نامه‌اي خطاب به «ماركو روبيو» وزير خارجه امريكا و «استيون ويتكاف» فرستاده ويژه امريكا در امور غرب آسيا عنوان كردند كه هرگونه توافق هسته‌اي با ايران بايد به‌طور دايمي ظرفيت غني‌سازي اورانيوم اين كشور را از بين ببرد.
همچنين «پيت هگست» وزير دفاع امريكا گفت واشنگتن تهديد رژيم صهيونيستي از سوي ايران را درك، از تلاش‌هاي رژيم صهيونيستي براي كاهش ميزان اين تهديدات حمايت مي‌كند و از نزديك اين موضوع را زيرنظر دارد. تهديدات رژيم صهيونيستي در حالي است كه حتي مقام‌ها و كارشناسان غربي مي‌گويند، تل‌آويو بدون حمايت واشنگتن قادر به عملي كردن آن نيست و «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا هم گفته به‌دنبال درگيري نيست. هگست كه با شبكه فاكس‌نيوز گفت‌وگو مي‌كرد، گفت كه ايران در حال بازسازي توان دفاعي و موشكي خود است. اين ادعا درحالي است كه طبق گزارش‌هاي اطلاعاتي امريكا، ايران بزرگ‌ترين نيروي موشكي در منطقه است. طبق گزارش شبكه خبري الجزيره، وزير دفاع امريكا در ادامه، ماموريتش در اين پست را آمادگي نظامي در صورت عدم دستيابي به توافق با ايران دانست و ابراز اميدواري كرد كه ايران غني‌سازي اورانيوم را متوقف و قابليت هسته‌اي خود را برچيند. او افزود كه در هر صورت، واشنگتن براي هر اتفاقي آماده است.
همزمان با مطرح شدن اين ادعاها، مسوولان ايراني نيز از حقوق ملت ايران دفاع كرده و غني‌سازي را اصلي غير قابل مذاكره دانسته‌اند. اين در حالي است كه صحبت‌ها درباره اقدام اتحاديه اروپا براي فعال كردن مكانيزم ماشه نيز بيش از گذشته در حال پيگيري است. وزير خارجه ايران در پاسخ به برخي ادعاها عليه برنامه هسته‌اي كشور گفته: اين مساله يكي از مهم‌ترين ادعاهايي را كه رژيم صهيونيستي مطرح مي‌كند، باطل خواهد كرد. ما كاملا آگاهيم كه رژيم صهيونيستي ده‌ها كلاهك هسته‌اي در اختيار دارد، اما با اين حال، ايران را متهم مي‌كند كه به دنبال دستيابي به سلاح هسته‌اي است. اما موضع ما كاملا روشن و شفاف است؛ برنامه هسته‌اي ما، برنامه‌اي صلح‌آميز است و هيچ تهديدي عليه هيچ طرف يا كشوري به شمار نمي‌آيد. اين به‌خاطر آن است كه برنامه ما يك برنامه علمي است، مطابق با قوانين بين‌المللي و با اهدافي صرفا صلح‌آميز است.
طبيعتا ما هيچ‌گونه تمايلي به دستيابي به سلاح هسته‌اي نداريم، چراكه اين مساله ريشه در باورهاي ما دارد و به فتواي رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي بازمي‌گردد كه تصريح كرده‌اند داشتن چنين سلاحي حرام است. و از آنجا كه ما يك كشور ديني هستيم، عدول از اين فتوا براي ما غيرممكن است. با اين حال، ما از طريق گفت‌وگو و مذاكرات هسته‌اي تلاش مي‌كنيم تا اثبات كنيم برنامه ما صرفاصلح‌آميز است. و اگر سوالات يا نگراني‌هايي هم وجود داشته باشد، ما مي‌توانيم از طريق اعتمادسازي به آنها پاسخ دهيم و توطئه‌هاي صهيونيستي را خنثي كنيم. ما در اين موضوع كاملا جدي هستيم. پيشتر نيز با كشورهاي ۱+۵ وارد مذاكره شديم و به توافق هسته‌اي دست يافتيم. تمام جهان از اين دستاورد ديپلماتيك استقبال كرد، اما امريكا از اين توافق خارج شد و آن را ترك كرد. اما ايران بار ديگر مي‌تواند حسن نيت خود را اثبات كند و آماده است تا در مسير اعتمادسازي گام بردارد.
همچنين جمهوري اسلامي ايران در يادداشت توضيحي با عنوان «موافقت‌نامه پادماني NPT با جمهوري اسلامي ايران»، تاكيد كرد غني‌سازي اورانيوم ۶۰ درصدي طبق ان‌پي‌تي ممنوع نيست و غني‌سازي و ذخاير ۶۰ درصدي ايران كاملا تحت نظارت و راستي‌آزمايي آژانس است. در خلاصه اين يادداشت آمده است: در خصوص گزارش مديركل (GOV/۲۰۲۵/۲۵)، عدم وجود هرگونه مدركي دال بر انحراف به سمت اهداف نظامي، مجددا ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران را تأييد مي‌كند. هيچ مدرك معتبري وجود ندارد كه ثابت كند موضوعات باقي‌مانده، خطر اشاعه‌اي به همراه داشته است. همانطوري كه در اين گزارش بيان شده است،«ايران در مورد موضوعات مربوط به اجراي معمول پادمان به همكاري با آژانس ادامه مي‌دهد و آژانس تلاش گسترده‌اي براي راستي‌آزمايي در ايران متناسب با چرخه سوخت هسته‌اي و فعاليت‌هاي ايران انجام مي‌دهد.» مديركل گزارشي را به شوراي حكام ارايه كرد (مطابق با آنچه در GOV/۲۰۱۵/۶۸ آمده است) كه شامل «ارزيابي نهايي» تمام موضوعات باقي‌مانده گذشته و حال است. پس از آن گزارش، شوراي حكام در دسامبر ۲۰۱۵، قطعنامه‌اي (GOV/۲۰۱۵/۷۲) را تصويب كرد كه در آن به گزارش مديركل اشاره و همچنين ذكر شده است كه «اين موضوع بررسي اين مورد توسط شورا را به پايان مي‌رساند». گزارش اخير مديركل آشكارا در تضاد با ارزيابي نهايي و قطعنامه GOV/۲۰۱۵/۷۲ مي‌باشد.
اين يك انتظار كاملا تثبيت شده است كه ارزيابي‌هاي آژانس صرفا بر اساس منابع تأييد شده، معتبر و غيربحث‌برانگيز باشد. اتكا به اطلاعات تأييد نشده برگرفته از منابع آزاد يا اطلاعات ارايه شده توسط طرف‌هاي ثالث شناخته شده براي دبيرخانه، با اصول عينيت، بي‌طرفي و حرفه‌اي‌گري كه زيربناي ماموريت آژانس هستند، مغايرت دارد. تمام مواد و فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران به‌طور كامل به آژانس اعلام و توسط آن راستي‌آزمايي شده است. ايران تمام تلاش‌هاي خود براي كشف منشأ چنين ذراتي در آن مكان‌ها را به كار گرفته است. مقامات امنيتي مربوطه ايران، اخيرا طبق تحقيقات و بررسي‌هاي گسترده، سرنخ‌هاي بيشتري كشف كرده‌اند كه تأييد مي‌كند خرابكاري يا اقدام خصمانه در آلودگي آن مكان‌ها دخيل بوده است. درج برخي موضوعات غيرمرتبط در گزارش، در تضاد با حرفه‌اي‌گري، عينيت و بي‌طرفي آژانس است. به عنوان مثال، غني‌سازي اورانيوم ۶۰درصدي طبق NPT ممنوع نيست و غني‌سازي و ذخاير ۶۰درصدي ايران كاملا تحت نظارت و راستي‌آزمايي آژانس است.
همزمان با نزديك شدن به زمان برگزاري نشست فضاي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه از روز دوشنبه آغاز مي‌شود، واشنگتن از رايزني با اروپايي‌ها درباره موضوع هسته‌اي ايران خبر داده است.
خبرگزاري آسوشيتدپرس روز جمعه به نقل از وزارت خارجه امريكا نوشته است: «ما در حال هماهنگي با شركاي خود درباره موضع‌گيري‌مان براي نشست آتي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در تاريخ ۹ تا ۱۳ ژوئن هستيم و در اين زمينه تمامي گزينه‌هاي‌مان را بررسي خواهيم كرد.» وزارت خارجه امريكا در ادامه مدعي شد كه اين كشور همچنان «نگراني‌هاي جدي نسبت به برنامه هسته‌اي ايران و عدم پايبندي طولاني‌مدت اين كشور به تعهدات پادماني‌اش دارد.»
در گزارشي كه وزارت امور خارجه امريكا در آوريل ۲۰۲۴ منتشر كرد، ادعا شده است كه «عدم تمايل ايران به ارايه پاسخ‌هاي كافي به پرسش‌هاي آژانس درباره مواد و فعاليت‌هاي هسته‌اي اعلام‌نشده، نقض تعهد اين كشور نسبت به پذيرش پادمان‌ها طبق ماده سوم معاهده ان‌پي‌تي محسوب مي‌شود.» خبرگزاري آسوشيتدپرس همچنين روز گذشته گزارش كرد كه كشورهاي غربي قصد دارند قطعنامه‌اي ضدايراني را در جلسه آتي شوراي حكام ارايه دهند كه براي اولين‌بار در ۲۰ سال گذشته، ايران را به عدم پايبندي به تعهدات پادماني خود متهم خواهد كرد اما اين قطعنامه به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع داده نمي‌شود. به اذعان خبرگزاري امريكايي اين اقدام در زمان حساسي صورت مي‌گيرد، «زيرا دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده، به دنبال دستيابي به توافقي با تهران براي محدود كردن برنامه هسته‌اي اين كشور است.»
آسوشيتدپرس نوشت: «پيش‌نويس قطعنامه‌اي كه به‌طور مشترك توسط فرانسه، بريتانيا و آلمان، معروف به تروييكاي اروپايي به همراه ايالات متحده ارايه شده بود، امروز پس از امضاي نهايي توسط واشنگتن توزيع شد.» پيش‌نويس قطعنامه كه توسط خبرگزاري امريكايي مشاهده شده است، ادعا مي‌كند: «ناكامي‌هاي متعدد ايران در انجام تعهدات خود از سال ۲۰۱۹ براي ارايه همكاري كامل و به موقع به آژانس در مورد مواد و فعاليت‌هاي هسته‌اي اعلام نشده در چندين مكان اعلام نشده در ايران، به معناي عدم پايبندي به تعهدات آن تحت توافقنامه پادماني آن است.»
پيش‌نويس قطعنامه علاوه بر اين، ادعا كرده است كه «ناتواني آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در ارايه تضمين مبني بر اينكه برنامه هسته‌اي ايران منحصرا صلح‌آميز است، پرسش‌هايي را مطرح مي‌كند كه در صلاحيت شوراي امنيت سازمان ملل متحد، به عنوان نهادي كه مسووليت اصلي حفظ صلح و امنيت بين‌المللي را بر عهده دارد، قرار دارد.»
به اذعان آسوشيتدپرس متن پيش‌نويس ممكن است قبل از ارايه رسمي تغيير كند، زيرا اعضاي شوراي حكام فرصت دارند اصلاحاتي را پيشنهاد دهند. يك ديپلمات ارشد غربي در گفت‌وگو با اين خبرگزاري امريكايي ضمن معرفي اين قطعنامه ضدايراني به عنوان «گامي جدي»، تصريح كرد: «درهاي ديپلماسي را در اين مورد نمي‌بندند.» اين مقام غربي افزود: «هدف اين قطعنامه اين است كه ايران اين مساله را حل كند. به همين دليل است كه اين قطعنامه بلافاصله عدم پايبندي ايران را به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع نمي‌دهد تا تحريم‌هاي بيشتري را بررسي كند. ايرانيان فرصتي خواهند داشت تا سرانجام به تمام درخواست‌هايي كه در ۶ سال گذشته مطرح شده است، عمل كنند و پاسخ دهند.»
«كاظم غريب‌آبادي» معاون حقوقي و بين‌المللي وزارت خارجه ايران پيشتر به طرف‌هاي غربي هشدار داده و گفته بود: «طبيعي است اگر اقدام خاصي در شوراي حكام در هفته بعد انجام دهند، ايران تصميمات لازم را در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي خود و دسترسي‌هاي آژانس قطعا انجام خواهد داد.» معاون وزير خارجه ايران همچنين درباره احتمال ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد نيز گفت: پيش‌بيني نمي‌كنم كه اين كشورها بخواهند تا اين اندازه اقدام مخرب جدي انجام دهند و اين مساله ناچيز را به شوراي امنيت ارجاع دهند، يعني مضحكه شوراي حكام و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خواهد بود كه يك چنين موضوعات ادعايي كه مربوط به ۲۵ سال قبل است، در قالب يك پرونده به شوراي امنيت ارجاع دهند.
ايران تاكيد كرده كه پس ازآماده شدن پاسخ به طرح ارايه شده از سوي امريكايي‌ها، اين امكان وجود دارد كه دور بعدي مذاكرات برنامه‌ريزي شود. با اين حال شرط مهم و حياتي در اين زمينه به رسميت شناخته شدن حق غني‌سازي ايران از سوي امريكاست و به نظر مي‌رسد كه توپ در زمين طرف امريكايي‌ها خواهد بود و بايد ديد كه آيا بر اساس شعارها آنها آماده حل اختلافات هستند يا هنوز مشخص نيست كه در كاخ سفيد چه مي‌گذرد.