دیپلماسی اقتصادی دریچه ورود به پساتحریم
گروه انرژی نادی صبوری - نسیم بنایی
GECF، IPC و حالا IPF، آذر ماه را با احتساب برگزاری این سه همایش مهم می‌توان ماهی تاریخی و سرنوشت‌ساز برای صنایع نفت و گاز و پتروشیمی ایران به حساب آورد. در حالی که هر روز اخباری جدید و مثبت در زمینه نزدیک شدن به برداشته شدن تحریم‌ها شنیده می‌شود، روز گذشته محمدجواد ظریف، فردی که بیشترین نقش را در به وجود آمدن این فضا ایفا کرده است، نه در یک مذاکره سیاسی، بلکه در رویدادی اقتصادی حضور یافت. دوازدهمین همایش بین‌المللی پتروشیمی ایران IPF در نخستین روز خود به واسطه حضور وزیر امور خارجه فضایی متفاوت به خود گرفته بود. کسی که در سخنرانی افتتاحیه بر اهمیت صنعت پتروشیمی ایران در مذاکرات با 1+5 تاکید و تصریح کرد: «از همان ابتدا تلاش بر این بود که بتوانیم صنعت پتروشیمی را به سرعت از تحریم خارج کنیم.» به واسطه همین تلاش بود که در سال 2013، 14شرکت پتروشیمی از لیست تحریم‌ها خارج شدند. در حالی که بسیاری وزارت نفت را «وزارت خارجه دوم» تلقی می‌کنند، بیژن زنگنه وزیر نفت در سخنرانی خود از نقش بسیار مهم وزارت خارجه و محمدجواد ظریف در فراهم آوردن فضای جدید اقتصادی ایران تمجید کرد و «حیات جدید سیاسی و اقتصادی ایران» را حاصل
بزرگ‌ترین افتخار وزارت امور خارجه قلمداد کرد.
اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور نیز در سخنرانی خود در این همایش بر نقش صنعت پتروشیمی در تجلی اقتصاد مقاومتی تاکید کرد. به گزارش «تعادل»، عباس شعری‌مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و محمدحسن پیوندی معاون مدیرعامل این شرکت نیز در سخنان خود از اهداف صنعت پتروشیمی ایران در آینده سخن گفتند. گفتنی است که محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن وتجارت نیز در این همایش حضور پیدا کرده بود. مدیران برجسته سه شرکت مطرح IFP، لینده و باسف نیز در نشست تخصصی اول روز یکشنبه حضور یافته و درباره صنعت پتروشیمی با حضار به گفت‌وگو پرداختند. طبق مشاهدات «تعادل» یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های دوازدهمین همایش بین‌المللی پتروشیمی ایران، حضور بسیار پررنگ آلمانی‌ها بود که با توجه به سطح بسیار بالای مهندسی در این کشور در صورت مذاکرات جدی، برای صنعت پتروشیمی ایران بسیار مفید خواهد بود. گزارش «تعادل» از مشروح اتفاق‌های روز نخست IPF دوازدهم را در ادامه می‌خوانید.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشور پیش از وزیر نفت و معاون اول رییس‌جمهور پشت تریبون قرار گرفت و سخنان خود را ادا کرد. او معتقد بود برگزاری این همایش در آستانه روز اجرای برجام، دریچه جدیدی را به روی صنعت پتروشیمی می‌گشاید و فرصت خوبی را فراهم می‌کند که طی آن شرکت‌ها و موسسات مالی معتبر خارجی فعال در حوزه نفت و انرژی با توانمندی‌های ایران به ویژه طرح‌های در دست اجرا آشنا می‌شوند. ظریف اظهار کرد: «این همایش زمینه‌ساز توسعه دوباره صنعت ارزش‌آفرین پتروشیمی در کشور در پرتو شرایط جدید خواهد بود.» طبق گفته وزیر امور خارجه کشور ایران، همایش IPF امکان تعامل سازنده شرکت‌های ایرانی و خارجی عرضه‌کننده فناوری‌های نوین و صاحب‌نظران حوزه پتروشیمی را فراهم می‌کند. در واقع نوعی تحلیل بازار و آینده آن و انتقال تجربیات و دانش فنی و اجرایی از این طریق ممکن خواهد شد.
ظریف در حالی که در برابر مدیران داخلی و خارجی صنعت پتروشیمی قرار گرفته بود، اظهار کرد: «امروز بزرگان صنعت پتروشیمی بر این اعتقاد هستند که انتظار آینده‌یی روشن و موفق برای صنعت پتروشیمی ایران تنها یک آرزو نیست، بلکه یک حقیقت است.» طبق گفته ظریف، ایران می‌تواند با توجه به مزیت‌های بالقوه و با اتکا به منابع و توانمندی‌های بومی خود در «جمع بزرگان پتروشیمی جهان» قرار بگیرد و طی سال‌های آتی یکی از صادرکنندگان عمده محصولات پلیمری باشد. او با اشاره به عمر 50ساله صنعت پتروشیمی ایران گفت: «این صنعت دستاوردهای ارزشمندی را به دست آورده است. بخش عمده‌یی از این دستاوردها با استفاده از پیشرفت‌های علمی داخلی و همت متخصصان و کارگران ایرانی در طراحی، اجرا و ساخت تجهیزات و در شرایط تحریم تحمیلی برخی کشورها به دست آمده است.»
وزیر امور خارجه کشور تصریح کرد: «ایران به عنوان دومین قدرت پتروشیمی در منطقه خاورمیانه حدود 25درصد از تولید محصولات پتروشیمی را در اختیار دارد و می‌تواند با توجه به طرح‌های توسعه‌یی که در دست اجرا دارد، سهم این صنعت در بازارهای داخلی و بین‌المللی را افزایش دهد.» او از دوران اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه ایران یاد کرد و آنها را فاقد توجیه حقوقی، سیاسی و اقتصاد دانست. ظریف در ادامه تشریح کرد که هرچند ایران در دوران تحریم تحمیلی پیشرفت‌های داخلی در علوم گوناگون را تجربه کرد و وابستگی بودجه کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت کاهش یافت اما آسیب‌هایی نیز به فعالیت‌های نظام بانکی کشور، روابط تجاری با دنیای خارج و دسترسی و بهره‌برداری از علوم و فنون روز جهان وارد شد؛ یکی از صنایعی که در دوران تحریم دچار آسیب شد «صنعت پتروشیمی» بود.
اهمیت صنعت پتروشیمی در ایران از آنجا بیشتر مشخص شد که ظریف اظهار کرد: از ابتدای مذاکرات هسته‌یی این صنعت جزو محور تلاش‌ها و مورد توجه ویژه بوده تا بعد از رفع تحریم‌ها مشکلات برطرف شود. او در این باره گفت: «این هدفی بود که همان ابتدا و با برنامه اقدام مشترک موقت ژنو که در آذرماه 1392 مورد توافق قرار گرفت، محقق شد و محدودیت‌های ناظر بر فروش این محصولات برداشته شد.» ظریف با اشاره به دوران پساتحریم گفت: «در این دوره، از جمله تحریم‌های اعمال‌شده در زمینه انتقال فناوری، صدور محصولات و فرآورده‌های پتروشیمی جمهوری اسلامی ایران به خارج از کشور، جذب سرمایه خارجی به‌طور کلی و به‌طور خاص در این حوزه و حمل‌ونقل رفع خواهد شد.»
بر اساس اظهارات وزیر امور خارجه کشور، دوران پساتحریم ضریب ریسک و میزان آسیب‌پذیری کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی را کاهش خواهد داد و فرصت‌های کم‌نظیری را برای فعال‌تر شدن دستگاه‌های تولیدکننده از جمله صنعت پتروشیمی در ایران فراهم خواهد آورد. دوران پساتحریم فرصتی را برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای شکوفایی این صنعت فراهم می‌کند. ظریف در ادامه سخنان خود به دو راهبرد مهم در صنعت پتروشیمی کشور اشاره کرد و گفت: «همزمان با لغو تحریم‌ها، تنوع تولید محصولات و مقاصد جدید صادراتی به عنوان 2 راهبرد مهم در دستور کار قرار گرفته است.» او ادامه داد: «در این مسیر در دوران پساتحریم، صنعت پتروشیمی ایران می‌تواند با جذب سرمایه‌گذاری خارجی، زمینه جذب فناوری و رشد صنایع مختلف و افزایش اشتغال را فراهم کند. اطمینان داریم که راهبرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی تلاش در جهت توسعه زنجیره کامل این صنعت خواهد بود.»
ظریف بر ایجاد شبکه قوی از توانمندی‌های داخلی در زمینه‌های مختلف برای بقا در عرصه بین‌المللی تاکید و تصریح کرد که این شبکه باید دارای مزیت رقابتی نیز باشد در نتیجه باید توانمندی‌های داخلی را متناسب با کیفیت و استانداردهای جهانی ارتقا داد. او همچنین تاکید کرد که حضور سرمایه‌گذاران خارجی نه تنها گره توسعه طرح‌های معطل نیمه‌تمام صنعت پتروشیمی را خواهد گشود بلکه ریسک سرمایه‌گذاری خارجی از نگاه موسسات تحقیقاتی بین‌المللی را کاهش خواهد داد. وزیر امور خارجه تصریح کرد که با حذف موانع ظالمانه، شکوفایی ظرفیت‌ها و توان داخلی کشور برای ایجاد «یک اقتصاد درون‌زا و برون‌گرا» که در آن خام‌فروشی نفت و گاز کاهش یافته و محصولات و فرآورده‌های پتروشیمی به بازارهای خارجی صادر خواهد شد، فراهم می‌شود.
طبق گفته وزیر امور خارجه کشور، برجام می‌تواند موانع بسیاری از صنایع به ویژه صنعت پتروشیمی را حذف و در نتیجه فرصت‌های شغلی بسیاری را در کشور ایجاد کند. او همچنین اشاره کرد که از این طریق بازار سرمایه از جمله بورس شرکت‌ها و صنعت پتروشیمی فعال‌تر شده و کمبود سرمایه و دیگر مشکلات خاص این صنعت در کنار داشتن راهبرد ملی متعادل و متناسب برطرف خواهد شد. او در پایان سخنان خود گفت: «ما بنیانگذاران بزرگ صنعت پتروشیمی در خاورمیانه بوده‌ایم و طی چند سال آینده قادر خواهیم بود یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان باشیم.» او همچنین وعده داد که در وزارت امور خارجه از هیچ تلاشی برای افزایش سرعت توسعه و جبران عقب‌ماندگی‌ها فروگذاری نخواهند کرد. ظریف همچنین تاکید کرد که دستیابی به توسعه پایدار نیازمند همدلی و همکاری همه بخش‌های دست‌اندرکار کشور است.
زنگنه: جهش بزرگی برای پتروشیمی داریم
بیژن زنگنه وزیر نفت پس از محمدجواد ظریف پشت تریبون دوازدهمین همایش بین‌المللی پتروشیمی قرار گرفت. زنگنه با ابراز خوشحالی از برگزاری به موقع این همایش به شرایط ویژه کشور در حال حاضر اشاره و اظهار کرد: «به همت وزارت خارجه، مذاکرات دشوار و پیچیده هسته‌یی به خوبی به رسالت تاریخی خود دست یافت. اکنون در روزهای آینده، ایران با رقم زدن بزرگ‌ترین افتخار خود، وارد دوران جدید حیات سیاسی و اقتصادی کشورخواهد شد.»
وزیر نفت ایران با اشاره به اینکه به برکت دیپلماسی نظام و در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، به زودی تحریم‌ها برداشته شده و امکان تعامل ایران با جهان فراهم خواهد شد، اظهار کرد: در شرایط جدید کشور ما، محوریت توسعه پتروشیمی به بخش‌های خصوصی و تعاونی واگذار شده است. در چنین شرایطی مهم‌ترین نقش تعیین‌کننده را باید تامین خوراک و از طرف دیگر نقش شرکت ملی پتروشیمی برای ایجاد زیربنا دانست.
بیژن زنگنه ادامه داد: «ما اکنون جهش بزرگ جدیدی را برای صنعت پتروشیمی ایران برنامه‌ریزی کرده‌ایم و قصد داریم تولید این صنعت را به 70میلیارد دلار برسانیم. رسیدن به چنین سطحی از تولید نیاز به اطمینان از خوراک پایدار و دسترسی به فناوری پیشرفته دارد.»
وزیر نفت در ادامه بااشاره به نقش بسیار مهم تامین خوراک کافی در صنعت پتروشیمی ایران اظهار کرد: خوراک قابل تامین ایران در حاشیه خلیج‌فارس بوده و به واسطه فاصله بسیار کم با بازارهای صادراتی، وضعیتی بسیار خوب را ایجاد کرده است.
بیژن زنگنه در ادامه، بااشاره به برنامه‌ریزی‌های این وزارتخانه برای صنعت پتروشیمی در آینده، از برنامه‌ریزی برای تولید 3میلیون تن پلی‌پروپیلن خبر داده و اظهار کرد: با به‌نتیجه رسیدن طرح‌های پارس‌جنوبی تا پیش از سال2017 میلادی، اتان، پروپان و بوتان کافی برای تخصیص به پروژه‌های پتروشیمی، دراختیار خواهد بود. او به حجم 12میلیون تن LPG، 4/5میلیون تن اتان و 13میلیون تن نفتای مازاد در پارس‌جنوبی که امکان تخصیص آنها به واحدهای پتروشیمی وجود دارد نیز اشاره کرد.
زنگنه ادامه داد: در این زمینه باید به چند روش توجه کنیم؛ اول منابع داخلی‌ها که برای این کار تجهیز سرمایه‌های کوچک مردم از طریق صندوق‌ها و فرابورس مدنظر ما قرار دارد. روش دوم جذب سرمایه مستقیم خارجی و روش سوم بهره‌گیری از فاینانس است. وزیر نفت که پیش از این در مراسم رونمایی از قراردادهای جدید نفتی نیز از نیاز ایران به شکل‌گیری شرکت‌های مشترک میان خارجی‌ها و ایرانی‌ها خبر داده بود، در ادامه اظهارات خود گفت: من پیشنهاد می‌کنم شرکت‌های خارجی که تاکنون در ایران در حوزه EPC حضور داشته‌اند، اکنون شرکتی در ایران به نام خود تاسیس کرده تا از تسهیلات آن، استفاده کنند. این شرکت‌ها همچنین می‌توانند شرکت‌های راهبردی ایرانی را به‌عنوان شریک خود انتخاب کنند.
او ادامه داد: ایران مرکز ثقل بازارهای خلیج‌فارس بوده و نیروی کار ارزان در آن وجود دارد. ایران خود بازار مهمی برای محصولات پتروشیمی محسوب می‌شود اما با حجم عظیم تولیدات این صنعت در آینده، ظرفیت زیادی برای صادرات نیز وجود خواهد داشت. سیاست وزارت نفت در این زمینه حمایت از بزرگ‌سازی شرکت‌های ایرانی برای حضور در عرصه بین‌المللی بازرگانی فرآورده‌های پتروشیمی است.
وزیر نفت در ادامه به تخفیف 30درصدی خوراک به طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش افزوده به‌ویژه GTPP پرداخته و این تخفیف را نمونه حمایت هیات دولت از طرح‌های تکمیلی صنعت پتروشیمی دانست. او در پایان اظهار کرد: «آخرین نکته، جایگاه جدید شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که زمانی متصدی بخش اعظم این صنعت در ایران بود. اکنون با تغییر ماهیت این شرکت باید در حوزه ایجاد زیربناها در صنعت پتروشیمی فعال بوده و مهم‌ترین نقش آن رگولاتوری خواهد بود. در قالب این نقش، شرکت ملی صنایع پتروشیمی از اقدام‌های برهم زننده رقابت سالم در صنعت پتروشیمی، جلوگیری خواهد کرد.»
جهانگیری: در آستانه لغو تحریم‌ها هستیم
اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری نیز در آیین گشایش دوازدهمین همایش صنعت پتروشیمی ایران حضور داشت. او در ابتدای سخنان خود گفت: «حمایت از صنعتگران و توانمندی‌های داخلی در دوران پساتحریم در دستور کار دولت قرار دارد.» جهانگیری نیز همانند ظریف بر این نکته تاکید کرد که ما در مقطع زمانی مهمی هستیم و باتوجه به اینکه در آستانه لغو تحریم‌های اعمال شده علیه کشورمان قرار داریم، باید با همه توان وارد دوران پساتحریم شویم.
جهانگیری با بیان اینکه در این هفته، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه خود را مبنی بر بسته شدن پرونده PMD ایران صادر می‌کند، اظهار کرد: «پس از این اقدام می‌توانیم به‌صورت شفاف‌تر صحبت کنیم و باید تا آن زمان صبر کرد تا معلوم شود چه کار بزرگی انجام شده است.» او بااشاره به اینکه با نزدیک شدن به روز اجرای برجام، نیازمند راهبردی مهم در مسیر توسعه هستیم و در این راه وزارت نفت در جذب سرمایه‌گذاری‌ها پیشتاز است، تصریح کرد: «هرچند عده‌یی سعی می‌کنند بر دامنه انتظارات بیفزایند، اما تلاش‌ها در این مسیر ادامه دارد.» معاون اول رییس‌جمهوری بااشاره به اینکه هم‌اکنون تدوین برنامه ششم توسعه در دولت در حال انجام است، اظهار کرد: «تا دو هفته آینده پیش‌نویس این برنامه ازسوی سازمان مدیریت در دولت مطرح می‌شود.» جهانگیری در ادامه سخنان خود گفت: «در برنامه ششم توسعه، اقتصاد کشور باید رشد ٦درصدی را تجربه کند که برای تحقق این امر باید سالانه ٩٠٠هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری صورت گیرد. » معاون اول رییس‌جمهوری تصریح کرد: «ایران باتوجه به پتانسیل‌های موجود در خود در دهه آینده نه تنها در زمینه مشکلات خود، بلکه گره‌گشای مشکلات
اقتصادی جهانی خواهد بود.»
شعری‌مقدم: تا پایان سال 5/4 میلیون تن
به ظرفیت پتروشیمی اضافه می‌شود
عباس شعری‌مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از دیگر سخنرانان همایش بود. او صحبت‌های خود را این‌گونه آغاز کرد که اگر تحریم‌ها نبود باید امروز ظرفیت تولید سالانه به جای 60میلیون تن 100میلیون تن بود. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از ابراز علاقه بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی در صنعت پتروشیمی ایران خبر داد و گفت: «ثبات ایران در منطقه ازجمله جذابیت‌های صنعت پتروشیمی کشور و دلیل ابراز علاقه سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در ایران است. ایران با داشتن 158میلیارد بشکه ذخایر نفتی و 34تریلیون مترمکعب ذخایر گازی از نظر جمع ذخایر هیدورکربنی در جهان مقام اول را دارد همچنین در کشور ما انرژی نسبتا ارزان است.» دو هزار کیلومتر مرز آبی در خلیج‌فارس و دریای عمان، نیروی کار جوان و تحصیلکرده و نسبتا ارزان، بازار مصرف 75میلیونی نیز ازجمله مزایای جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی بود که شعری‌مقدم به آنها اشاره کرد.
شعری‌مقدم اظهار کرد: «باوجود محدودیت‌های ناشی از تحریم تا پایان سال جاری 4.5میلیون تن به ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی اضافه خواهد شد و در پایان سال آینده نیز با اضافه شدن 4.7میلیون تن دیگر کل ظرفیت تولید به 70میلیون تن در سال بالغ خواهد شد و چنانچه قیمت‌های سال90 را مبنا قرار دهیم ارزش کل فروش محصولات این صنعت بالغ بر 27میلیارد دلار در سال خواهد شد.» همچنین مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جمع خبرنگاران در پاسخ به این پرسش خبرنگار «تعادل» که آیا پیشنهاد سرمایه‌گذاران خارجی تاکنون در قالب سرمایه‌گذاری مستقیم بوده است، اظهار کرد که در میان پیشنهادها در این زمینه نیز مواردی مشاهده شده است.
محمدحسن پیوندی قائم‌مقام شرکت ملی صنایع پتروشیمی به نوعی میزبان همایش به شمار می‌رفت به‌همین خاطر به‌عنوان نخستین سخنران پشت تریبون قرار گرفت. او در ابتدای سخنان خود از حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در این برنامه به‌عنوان اشاعه‌دهنده صلح و دوستی تشکر کرد. پیوندی در ادامه از حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری نیز به‌عنوان مهمان دوازدهمین همایش بین‌المللی صنعت پتروشیمی تشکر کرد. او ادامه داد: «مایل هستم که از این فرصت استفاده کرده و از آقای زنگنه درخواست کنم از ایجاد زیرساخت‌های صنعت پتروشیمی در ایران حمایت کنند.» پیوندی در ادامه بیان کرد: «اصل44 به شرکت ملی صنایع پتروشیمی اجازه حضور در صنعت پتروشیمی را نمی‌دهد اما به‌عنوان عضو خانواده پتروشیمی به دولت توصیه می‌کنم که در توسعه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری انجام دهد چراکه این امر تاثیر بسیار زیادی در رشد صنعت پتروشیمی دارد.» او ادامه داد: «دولت برای مثال می‌تواند در خلیج‌فارس و دریای عمان سرمایه‌گذاری کند. تجربه قبلی نشان داده که توسعه زیرساخت‌ها نیاز اصلی برای کمک به موج دوم صنعت پتروشیمی در ایران است.»
