تعرفه‌هاي تجاري و شوك پياپي به بازارها
بازارهاي جهاني سه‌شنبه‌اي متفاوت را تجربه كردند. در حالي كه فعالان بورس وال‌استريت خود را براي واكنش به مواضع تجاري كاخ سفيد در قبال اروپا آماده مي‌كردند، اعلام رسمي تعويق اجرا و تسهيل تهديدها بار ديگر قواعد بازي را تغيير داد. جامعه سرمايه‌گذاري ايالات متحده بار ديگر نشان داد چقدر فضاي تصميمات آني و تغيير لحن سياست‌گذار بر معاملات سهام مي‌تواند اثر بگذارد؛ رويكردي كه با تكرار در دولت ترامپ، الگوي جديدي براي سياست‌هاي تجاري و اثرگذاري آن بر شاخص‌هاي سرمايه ايجاد كرده است.
بازارهاي جهاني سه‌شنبه‌اي متفاوت را تجربه كردند. در حالي كه فعالان بورس وال‌استريت خود را براي واكنش به مواضع تجاري كاخ سفيد در قبال اروپا آماده مي‌كردند، اعلام رسمي تعويق اجرا و تسهيل تهديدها بار ديگر قواعد بازي را تغيير داد. جامعه سرمايه‌گذاري ايالات متحده بار ديگر نشان داد چقدر فضاي تصميمات آني و تغيير لحن سياست‌گذار بر معاملات سهام مي‌تواند اثر بگذارد؛ رويكردي كه با تكرار در دولت ترامپ، الگوي جديدي براي سياست‌هاي تجاري و اثرگذاري آن بر شاخص‌هاي سرمايه ايجاد كرده است.
در بازار سه‌شنبه، جهش اعداد گواه بازگشتِ اطمينان نسبي بود. شاخص داو‌جونز (Dow Jones) با ۷۴۱ واحد معادل ۱.۷۸ درصد صعود كرد. شاخص S&P 500 با رشد ۲.۰۵ درصدي و Nasdaq Composite با رشد ۲.۴۷ درصدي، يكي از بهترين روزهاي خود را در دو هفته اخير تجربه كردند. اين رشد همزمان به معناي پايان روند نزولي چهارروزه S&P 500 بود؛ روندي كه مولد بي‌اعتمادي‌هاي اخير به علت تنش‌هاي تجاري و نگراني‌هاي ريسك اعتباري و سياست پولي بوده است. با اطمينان مي‌توان گفت سه‌شنبه، روز آرامش پس از توفاني تكراري بود.
اين رشد پرسرعت و واكنش مثبت، بار ديگر به الگوي رفتاري تكراري در سال‌هاي اخير اشاره داشت: تهديد، فشار اما عقب‌نشيني ناگهاني سياست‌گذار و سپس واكنش هيجاني بازار. به اذعان فعالان حرفه‌اي، بازار سرمايه از رفتار پيش‌بيني‌ناپذير دولت ترامپ درس گرفته‌‌اند: تهديدها الزاما به فاز اجرا نمي‌رسد و مي‌توان با ريسك‌پذيري كنترل‌شده، به سود بازگشت‌هاي مقطعي اميدوار باقي ماند.
اثر فوري بر شاخص‌ها:
تنفس دوباره وال‌استريت و رونق سهام
تجديدنظر ترامپ درباره اعمال تعرفه سنگين ۵۰ درصدي بر كالاهاي اتحاديه اروپا، مهم‌ترين عامل صعود چشمگير بازار بود. در فضاي پرابهام پيش از روز تعطيل يادبود (Memorial Day)، بسياري از معامله‌گران بورس، موقعيت معاملاتي خود را با احتياط مديريت كرده بودند. اما به محض آغاز معاملات در روز سه‌شنبه و انتشار خبر رسمي تعويق هزينه‌هاي وارداتي، بورس رشد پرقدرت خود را آغاز كرد.
اين واكنش را بايد از دو زاويه بورسي بررسي كرد:
۱- از منظر رواني و انتظارات، تصميم ترامپ به‌مثابه پايان كوتاه‌مدت يكي از جدي‌ترين ريسك‌هاي سيستماتيك بازار تلقي شد.
۲- در بُعد عددي، تغيير مسير انتظارات و بازگشت خريداران حرفه‌اي و الگوريتمي (كه معمولا واكنش سريع به اخبار دارند)، باعث جهش قيمت‌ها و شكل‌گيري صف‌هاي خريد قابل توجه در اغلب گروه‌ها شد.
شاخص ترس وال‌استريت (CBOE VIX) نيز در واكنش به اين تحولات، ۱۳ درصد افت كرد؛ نمادي عيني بر بازگشت اعتماد سرمايه‌گذاران به روند بازار سهام.
در معاملات سه‌شنبه، حجم بالاي سفارش‌هاي خريد در بزرگ‌ترين شركت‌هاي بورسي، علي‌الخصوص گروه‌هاي با شاخص فناوري و شركت‌هاي صادراتي كه مستقيما ريسك تعرفه‌ها را لمس مي‌كنند، مشهود بود. همين امر موجي از معامله‌گري كوتاه‌مدت و ورود نقدينگي تازه ولو موقتي را به بازار تزريق كرد.
رابطه بورس با بدهي دولت و بازار اوراق
يكي ديگر از عوامل موثر در اين روز تاريخي، تحولات همزمان بازار اوراق قرضه بود. پس از آنكه ترامپ به‌طور مكرر از سياست‌هاي مالي بزرگ صحبت كرد و به‌ويژه وقتي بحث افزايش بدهي ايالات متحده در سايه طرح‌هاي مالياتي و هزينه‌اي دولت مطرح شد، نگراني‌ها بابت چشم‌انداز تورم و نرخ بهره اوج گرفت.بازده اوراق ۱۰ ساله ايالات متحده به زير ۴.۵ درصد و اوراق ۳۰ ساله به زير ۵ درصد افت كرد. دو سطح كليدي كه در هفته‌هاي اخير پيوسته در صدر نگراني فعالان بورس و بازار بدهي قرار داشت. كاهش بازده به معناي كاهش انتظارات تورمي و بازگشت سرمايه‌گذاران ريسك‌گريز به سمت سهام بود، به‌ويژه در روزي كه بازار اوراق ژاپن هم با سيگنال وزارت دارايي اين كشور براي سرمايه‌گذاري خارجي با جابه‌جايي تاريخي نسبت به آلمان (به عنوان بزرگ‌ترين تأمين‌كننده بدهي جهان)، فضا را تعديل كرد. از زاويه اقتصاد رفتاري بورس، همبستگي منفي ميان بازار سهام و اوراق، بار ديگر قدرت مانور سياست‌گذار پولي و مالي را به رخ كشيد: هر گاه بازار اطمينان يابد كه تهديدها به اجرا نمي‌رسد و فضا به سمت تعويق هدايت مي‌شود، نقدينگي از اوراق به بازار سهام بازمي‌گردد.
تأثير بر صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري
و استراتژي حقوقي‌ها
موضع‌گيري ترامپ و تاخير در اجراي تعرفه‌ها، باور به كوتاه‌مدت بودن ريسك را نزد حقوقي‌ها تقويت كرد. بسياري از صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري بزرگ و حقوقي‌ها با تحليل رفتار گذشته دولت، بين دوراهي فروش و خريد، رويكرد انقباضي خود را به معاملات بازتر تبديل كردند. اين تحول استراتژيك در تصميم حقوقي‌ها مستقيما در نماگرهاي بازار قابل مشاهده بود: در گروه‌هاي ليدر (به‌ويژه فناوري اطلاعات، صنعت خودرو، و غول‌هاي صادراتي)، حقوقي‌ها به‌جاي شناسايي سود كوتاه‌مدت يا خروج از بازار، به موقعيت‌هاي تازه ورود كردند و صف‌هاي فروش كوچك‌تر در گروه‌هاي آسيب‌پذير (مانند خودروسازي اروپا يا قطعه‌سازي وابسته به واردات) به سرعت جمع‌آوري شد. تحليلگران بر اين باورند كه بازار فعلا استراتژي «عدم اطمينان دايمي» را به حداكثر خود رسانده است. تمركز بازيگران بزرگ بر سيگنال‌هاي كوتاه‌مدت سياسي و دقت بر داده‌هاي مالي و رواني، راهبرد غالب بازار در اين دوران خواهد بود.
انرژي مضاعف براي بورس
يكي ديگر از نقاط قوت صعود سهام، انتشار داده‌هاي اعتماد مصرف‌كننده بود كه از سوي Conference Board منتشر شد. بر مبناي اين گزارش، شاخص اعتماد ماه مه بالاتر از انتظارات بازار ظاهر شد و پس از پنج ماه كاهش پياپي، رشدي معنادار به ثبت رساند.
تركيب اين داده با شوك مثبت از سمت سياست‌گذار، ضرباهنگي تازه به بازار داد. تجربه سنوات اخير نشان مي‌دهد بالا رفتن اخلاق مصرف‌كننده به سرعت در صورت‌هاي مالي و نرخ رشد EPS شركت‌هاي بورس منعكس مي‌شود و انتظارات سرمايه‌گذاران را از كاهش فروش يا ركود دور مي‌كند.
بلندمدت هميشه آشفته است
با وجود رشد روز سه‌شنبه، طيف وسيعي از تحليلگران بازار معتقدند اين آرامش مي‌تواند ناپايدار و شكننده باشد. به‌خصوص آنكه عادت بازار به چرخشِ سريع رويكرد سياست‌گذار، پتانسيل ريسك جديد را حفظ مي‌كند. اقتصاددانان مطرح از جمله ناتان شيتس (از سيتي‌گروپ) اين بازگشت كوتاه‌مدت را همچنان «آرامش پيش از توفان» مي‌خوانند و بر ريسك افت رشد در نيمه دوم سال تاكيد مي‌كنند. اد ياردني، ديگر فعال نام‌آشناي بازار، به مشتريان خود توصيه كرده همچنان كمربندهاي ايمني را بسته نگه دارند و هشدار داده كه سرمايه‌گذاري در سهام بيشتر به سوار شدن بر گاو وحشي شباهت خواهد داشت. واقعيت اين است كه فضاي بورس جهاني در برزخ با ريسك سياسي، رشد شكننده اقتصادي و بدهي بالاي دولت امريكا گرفتار شده و بازگشت اعتماد فعلا ماهيتي مقطعي دارد. كافي است سيگنالي براي بازگشت تهديدها صادر شود تا بار ديگر موج فروش رقم بخورد.
تأثير و عبرت براي بورس تهران
تجربه بازار سرمايه امريكا يك‌بار ديگر اهميت ريسك‌هاي سياستي و نهادهاي تصميم‌گير در جهت‌گيري شاخص‌ها را برجسته مي‌كند. براي سياست‌گذاران ايراني و فعالان بورس تهران، اين اتفاقات تكرارشونده تصويري عيني از جايگاه انتظارات، اهميت سيگنال‌دهي دولت و قصه تكراري مديريت ريسك است. حتي در بزرگ‌ترين اقتصاد جهان، ضرب‌آهنگ بازارهاي مالي نه بر اساس واقعيت‌هاي بنيادين، كه بر مبناي لحن، حرف و تعويق تهديدها نوسان مي‌كند. اين تصوير را نبايد از چشم انداخت؛ چه سياست‌گذاران چه سرمايه‌گذاران حرفه‌اي بورس تهران بايد همواره نيم‌نگاهي به نمونه‌هاي جهاني داشته باشند.