بحران موش‌هاي پايتخت؛ نمادي از ضعف مديريت شهري
دوره ششم مديريت شهري تهران، با شعارهايي چون «شفافيت»، «انضباط» و «مبارزه با رانت» پا به ميدان گذاشت؛ شعارهايي كه نويد‌دهنده اصلاح ساختارهاي ناكارآمد و بازگشت اعتماد عمومي به مديريت كلان‌شهر تهران بودند.
دوره ششم مديريت شهري تهران، با شعارهايي چون «شفافيت»، «انضباط» و «مبارزه با رانت» پا به ميدان گذاشت؛ شعارهايي كه نويد‌دهنده اصلاح ساختارهاي ناكارآمد و بازگشت اعتماد عمومي به مديريت كلان‌شهر تهران بودند. با اين حال، نگاهي به عملكرد چند سال اخير مديريت شهري به ويژه شهرداري در حوزه‌هايي همچون ساماندهي غرفه‌ها و مشاغل سيار، اجراي پروژه‌هاي عمراني، مديريت محيط زيست و ارتقای سلامت شهري، پرسش‌هايي جدي را درباره ميزان اثربخشي اين اقدامات مطرح مي‌كند.درواقع مديريت شهري همچنان با چالش‌هايي نظير نبود رويكرد جامع، ناهماهنگي بين‌بخشي و گاه اولويت‌بندي نادرست روبروست و همچنان اين سوال مطرح است كه آيا مسير فعلي گامي به سوي بازآفريني ساختارهاي معيوب شهري است يا مديريت شهري در دام سياست‌ورزي‌هاي مقطعي و نمايش‌هاي تبليغاتي گرفتار شده است. در جلسه ديروز شوراي شهر تهران (4 خرداد ماه) مسائل مهمي از جمله ساماندهي حدود ۷ هزار غرفه در سطح شهر، توسعه بزرگراه‌ها و زيرساخت‌هاي ترافيكي گرفته تا هشدار درباره افزايش جمعيت موش‌هاي غول‌پيكر در برخي مناطق پايتخت، مطرح شدند. همچنين در اين جلسه طرح «ساماندهي و بهره‌برداري از غرف و واحدهاي موجود در شهر تهران» با حداكثر آراي اعضاي شوراي شهر به تصويب رسيد و قرار است اطلاعات اين غرفه‌ها در سامانه شفافيت شهرداري منتشر شود. مهدي پيرهادي، رييس كميسيون محيط زيست، سلامت و خدمات شهري شوراي شهر تهران در توضيح اين طرح گفت: اين لايحه گامي مهم در مسير پايان دادن به رانت‌ها و بي‌نظمي‌هاي موجود در واگذاري فضاهاي عمومي است. به گفته پيرهادي تاكنون بيش از ۷۰۰۰ غرفه در شهر تهران شناسايي شده كه در حال بهره‌برداري هستند و انتظار داريم با ساماندهي اين غرف، بيش از ۷ برابر بر درآمد پايدار شهر اضافه شود. او تاكيد كرد: شهرداري تهران بايد ظرف دو ماه دستورالعمل ساماندهي را ارزيابي و واگذاري اين فضاها را با همكاري سازمان‌هاي تخصصي تدوين و اجراي آنها را آغاز كند. اين دستورالعمل شامل ضوابط قيمت‌گذاري، نوع فعاليت و شرايط تنظيم قراردادها مي‌باشد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه پيش از اين، واگذاري اين غرفه‌ها به‌صورت غيرشفاف، سليقه‌اي و بعضاً با رانت انجام مي‌شده است. هرچند اقدام جديد شورا مي‌تواند به انضباط مالي و عدالت در تخصيص منابع عمومي منجر شود، اما شائبه تلاش براي درآمدزايي سريع شهرداري در شرايط كسري بودجه نيز مطرح است. مجتبي اقوامي پناه، مديرعامل شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهرداري تهران هم اعلام كرد: اطلاعات غرف در سامانه شفافيت قرار خواهد گرفت. دستورالعمل‌ها تهيه شده و ظرف ۶ ماهي كه شورا به ما فرصت داده، ابلاغ مي‌شود. پرسش اصلي اينجاست: اگر واقعاً شفافيت و مقابله با رانت در اولويت است، چرا انتشار اطلاعات موجود تا پيش از تصويب اين لايحه انجام نشده بود؟
80 پروژه فرامنطقه‌اي؛ توسعه يا تكرار
رويه‌هاي عمراني گذشته؟
رييس كميته عمران شوراي شهر تهران، سيدمحمد آقاميري، از پيش‌بيني بهره‌برداري از ۸۰ پروژه فرامنطقه‌اي تا پايان دوره مديريت كنوني خبر داد و گفت: احداث پل شهيد افتخاري از سال ۱۳۹۳ آغاز شده و به دليل مشكلات مالي و تملك متوقف مانده بود. با هزينه ۱.۲ همت و تملك هزار مترمربع اين پروژه تكميل شد و دسترسي‌هاي بزرگراهي را بهبود داد. او از پروژه‌هايي مانند دوربرگردان ياس فاطمي نيز نام برد و با اشاره به دستاوردهاي دوره قاليباف گفت: مترو به قبل و بعد از سال ۱۳۸۴ برمي‌گردد. قبل از آن ۷۵ كيلومتر بود كه تنها ۳۰ كيلومتر آن داخلي بود. بعد از ۸۴ مترو به ۲۵۴ كيلومتر رسيد و ۱۵۰ ايستگاه فعال شد. در اين اظهارات نوعي بازسازي چهره مديريت اصولگرايانه پيشين در قالب دوره جديد مشاهده مي‌شود؛ به‌طوري‌كه آقاميري تأكيد مي‌كند: دوره ششم هم امتداد دوره انقلابي است. بنده زاكاني‌چي، قاليبافي و جليلي‌چي نيستم اما سعي مي‌كنم عادلانه نظر بدهم. در عين حال، پروژه بزرگراه ۱۹ كيلومتري در غرب تهران نيز يكي ديگر از مصاديق توسعه كالبدي شهر است كه همچنان الگوي گسترش خودرو محور را تقويت مي‌كند؛ الگويي كه با بحران آلودگي هوا، كمبود فضاي سبز و زيرساخت‌هاي حمل و نقل عمومي در تضاد است.
بحران مديريت پسماند و بهداشت شهري
يكي از هشدارهاي جدي مطرح‌شده در جلسه ديروز شوراي شهر به موضوع افزايش جمعيت و اندازه غيرعادي موش‌ها در تهران برمي‌گردد. ناصر اماني، عضو شوراي شهر تهران در اين باره اظهار كرد: مردم مي‌گويند موش‌ها تبديل به گربه شدند و آنقدر بزرگ شدند كه گربه‌ها هم جرأت نمي‌كنند به سراغشان بروند. در شهرداري هم اتفاقي در زمينه مهار و كنترل جمعيت موش رخ نداده است. او با لحني انتقادي پيشنهاد داد: شهرداري بايد با استفاده از شركت‌هاي دانش‌بنيان براي مهار موش اقدام كند. هيات بلندپايه‌اي كه به چين رفتند بايد براي مردم سوغات راه‌حل‌هاي مهار موش بياورند. اين اظهارات نشان از شكاف عميق بين سياست‌گذاري و عملكرد اجرايي در مديريت بهداشت محيط شهري دارد. وجود چنين معضلاتي در يك كلان‌شهر ۹ ميليوني، آن هم بدون طرح مشخص و فوري براي مهار آن، جاي تأمل جدي دارد.
كارخانه دخانيات؛ نماد تمركزگرايي
و مانع توسعه محله‌اي
ناصر اماني در تذكري ديگر، خواستار انتقال كارخانه دخانيات از منطقه ۱۱ تهران شد: اين شركت و كارخانه تقريباً نيمه تعطيل است؛ فقط يك خط توليد دارد اما آلودگي هوا و صوتي دارد و معابر اطراف آن به پاركينگ كاركنان بدل شده است. بايد براي اين مشكل راهكاري مطرح شود. او تأكيد كرد: دولت بايد در راستاي تمركززدايي از تهران با يك برنامه مدون، شركت غيرفعال توليد سيگار را منتقل كند. اين كارخانه كه در مجاورت محلات پرتراكم شهري قرار دارد، عملاً ظرفيت توسعه خدمات و سرانه‌هاي شهري را محدود كرده است. عدم انتقال آن طي سال‌ها، نشانه‌اي از ضعف در تعامل بين شهرداري، دولت و نهادهاي بالادستي است.
فضاي سبز در حال احتضار
سوده نجفي، رييس كميته سلامت شوراي اسلامي شهر تهران، به وضعيت اسفناك فضاي سبز در ميدان آزادي اشاره كرد: برخي درختان ميدان آزادي خشك شده‌اند و چمن‌ها نيز زرد شده‌اند. درختان قطع شده با مجوز كميسيون ماده ۷ بوده، اما چرا رسيدگي پيشگيرانه‌اي صورت نگرفته است؟او هشدار داد: شهرداري بايد با توجه به تغييرات اقليمي، كمبود آب و افزايش دما در برنامه‌هاي خود تجديد نظر كند چون ادامه برنامه فعلي با محدوديت منابع راه به جايي نخواهد برد. از آنجايي‌كه ميدان آزادي يكي از نمادهاي ملي است، وضعيت نابسامان آن تنها يك معضل زيست‌محيطي نيست، بلكه بازتابي از رويكرد مديريتي نسبت به نمادهاي شهري نيز هست.
راه نجات تهران از شعار تا عمل
مجموعه‌اي از مصوبات و اقدامات شوراي شهر تهران در ظاهر نشان‌دهنده حركتي به سوي انضباط، توسعه و عدالت شهري است. اما نكته كليدي در اين ميان، نحوه اجراي اين طرح‌ها و پاسخگويي در قبال نتايج است.اگر ساماندهي 7000 غرفه به ابزاري براي درآمدزايي صرف تبديل شود، اهداف عدالت‌محور آن زير سوال مي‌رود. اگر پروژه‌هاي عمراني به‌جاي حل بحران حمل و نقل، تنها ويتريني از فعاليت‌هاي دوره‌اي باقي بمانند، توسعه پايدار محقق نمي‌شود. اگر بحران‌هايي چون موش‌هاي غول‌پيكر يا فضاي سبز رو به زوال ناديده گرفته شوند، بزودي با بحران‌هاي سلامت و زيست‌محيطي جدي‌تري روبرو خواهيم شد.در نهايت، تهران براي بهبود شرايط خود نيازمند مديريتي هوشمند، مردم‌محور و پاسخگو است؛ نه صرفاً سياست‌گذاري‌هاي نمايشي و وعده‌هاي بي‌پشتوانه.