زماني براي عادلانه شدن يارانه انرژي

از ديروز طرح جديد دولت براي به‌روزرساني شيوه توزيع سوخت به صورت پايلوت در يكي از جايگاه‌هاي توزيع سوخت تهران آغاز شد. در اخبار آمده كه با اين ايده سهميه سوخت خودروها به كارت بانكي افراد منتقل مي‌شود و ديگر نيازي به همراه داشتن كارت سوخت نخواهد بود. قرار است از اپليكيشن‌هاي موبايلي براي زدن بنزين استفاده شود. اين اپليكيشن، پس از اتصال به سامانه هوشمند جايگاه، امكان فعال‌سازي سهميه را براي راننده فراهم مي‌كند.راهبردي كه دولت از طريق آن تلاش مي‌كند، روند عرضه يارانه سوخت را به صورت عادلانه‌اي صورت‌بندي استفاده از سامانه‌هاي ارتباطي و اپليكيشن‌هاي موبايل است تا فرآيند سوخت‌گيري فقط از طريق كارت بانكي انجام شود. علي شمس‌اردكاني از جمله چهره‌هايي است كه سال‌ها قبل درباره ضرورت توزيع عادلانه يارانه سوخت به عموم مردم ايران صحبت كرده و راهبردهاي جالب توجهي را ارايه كرده بود. مطابق اين منطقه همه افراد جامعه بايد از يارانه‌اي كه از درآمدهاي نفتي و بنزين كسب مي‌شود، بهره‌مند شوند. اما تا قبل از طرح دولت، اگر خانواده‌اي 4خودروي پرمصرف داشت، بهره بيشتري از يارانه سوخت مي‌برد و بر عكس خانواده فقيري كه از داشتن خودرو محروم بود، از يارانه سوخت بهره‌اي نمي‌برد. تناقضي عجيب كه يارانه انرژي را به جيب افراد دارا سرازير مي‌كرد و مردم كم برخوردار را از آن محروم مي‌كرد . اما طرحي كه سال‌ها قبل تحليلگران از آن پرده‌برداري كرده بودند، اين بود كه هر خانواده ايراني بهره‌اي مشخص از يارانه بنزيني داشته باشد و بتواند از اعتبار مالي اين يارانه براي هزينه‌هاي زندگي خود بهره جويد. يعني اگر Xتومان يارانه بنزين توزيع مي‌شود، اين يارانه بين 85 ميليون ايراني توزيع شود. به اين صورت كه معادل ريالي اين سهم در كارت بانكي افراد ريخته شود و فرد بتواند از اين اعتبار بنزين خريداري كند يا هر كالا و خدمات ديگري كه مايل به استفاده از آن است. در اين صورت خانواده فاقد خودرو سهمي از ارائه بنزين دريافت مي‌كرد و خانواده‌اي كه چند خودرو داشت، از يارانه مضاعف و چند برابري بهره‌مند نمي‌شد. اين رويكردي است كه اتفاقا دولت چهاردهم هم مدام درباره آن صحبت مي‌كند و از رفع تبعيض و توزيع عادلانه منابع مي‌گويد. از اين طريق سرپرست خانواده مي‌توانست از منابع ناشي از اين يارانه براي خريد برنج، نان، ماست، روغن يا پرداخت قبوض برق و آب و گاز خود استفاده كند. حتي اگر به پول نقد نياز داشت، مي‌توانست از آن بهره جسته و نياز خود را در حد مشخص برطرف كند. اما بايد توجه داشت كه ناترازي انرژي و بنزين با چنين طرح‌هايي پايان نمي‌يابد. اين طرح‌ها تنها براي توزيع عادلانه يارانه انرژي است. براي رفع ناترازي سوخت در ايران، دولت ابتدا بايد.

توليد خود را افزايش دهد و از سوي ديگر اصلاحات اساسي در الگوي مصرف انرژي ايجاد كند. تنها از اين طريق است كه مي‌توان اميد داشت كه ناترازي بنزين كاهش پيدا كند. توزيع يارانه از طريق سامانه‌هاي ارتباطي و كارت‌هاي بانكي، هم به توزيع عادلانه كمك مي‌كند و هم بخشي از مشكلاتي كه بر اثر قاچاق سوخت ايجاد مي‌شود را پوشش مي‌دهد. الگوي مصرف انرژي در ايران هم بايد اصلاح شود. طرح جديد دولت هرچند به توزيع عادلانه يارانه انرژي كمك مي‌كند، اما بايد در زمينه بهبود شاخص‌هاي مصرف هم اقدامات لازم و فرهنگ‌سازي صورت گيرد. معتقدم با پايش درست اين طرح مي‌توان زمينه‌هايي را ايجاد كرد كه هم توزيع يارانه‌ها عادلانه شود و هم زمينه سوءاستفاده از كارت‌هاي سوخت كاهش يابد. در مراحل بعدي اما بايد توليد انرژي در ايران را افزايش داد ضمن اينكه الگوي مصرف را نيز با فرهنگ‌سازي و آموزش اصلاح كرد.