سايه متروپل هنوز بر سر شهرهاست
با گذشت سه سال از فرو ريختن متروپل، هنوز هيچ تضميني نيست كه «متروپل بعدي» در راه نباشد؛ از آبادان تا تهران، از معادن زغال سنگ تا بيمارستان‌هاي پايتخت، سازه‌هاي كهنه، برخي مجوزهاي مبهم و سكوت‌هاي مرگبار، يادآور يك حقيقت تلخند؛ تا زماني كه فساد، بي‌قانوني و بي‌مسووليتي، پايه‌هاي ساخت و ساز را تشكيل مي‌دهند، فاجعه بعدي زمان مي‌خواهد نه زلزله. ۲ خرداد ۱۴۰۱، روزي بود كه آبادان براي هميشه تغيير كرد.
با گذشت سه سال از فرو ريختن متروپل، هنوز هيچ تضميني نيست كه «متروپل بعدي» در راه نباشد؛ از آبادان تا تهران، از معادن زغال سنگ تا بيمارستان‌هاي پايتخت، سازه‌هاي كهنه، برخي مجوزهاي مبهم و سكوت‌هاي مرگبار، يادآور يك حقيقت تلخند؛ تا زماني كه فساد، بي‌قانوني و بي‌مسووليتي، پايه‌هاي ساخت و ساز را تشكيل مي‌دهند، فاجعه بعدي زمان مي‌خواهد نه زلزله. ۲ خرداد ۱۴۰۱، روزي بود كه آبادان براي هميشه تغيير كرد. ساختمان متروپل، پروژه‌اي تجاري-اداري كه با تخلفات گسترده فني، معماري و نظارتي ساخته شده بود، به يك‌باره فرو ريخت و جان ۴۳ نفر را گرفت. اين حادثه، نمادي شد از آنچه در زير پوست شهرها جريان دارد؛ سازه‌هايي كه بر پايه بي‌قانوني، رانت و فساد بالا مي‌روند و مي‌توانند در لحظه‌اي، به گور دسته‌جمعي بدل شوند. با گذشت سه سال، مردم آبادان همچنان با داغ اين فاجعه زندگي مي‌كنند. دادگاه‌هاي متروپل همچنان ادامه دارد، اما سوالي جدي‌تر در ذهن جامعه باقي مانده كه آيا متروپل، آخرين متروپل خواهد بود؟ پاسخ اين سوال، نگران‌كننده است. كميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي ضعف سازه‌اي در پروژه، بار ثقلي بسيار زياد كه با حذف يك تير يا ستون امكان باز پخش مجدد را ندارد، فقدان محاسبات مربوط به انهدام پيش رونده، نامناسب بودن اتصالات تيرها و ستون‌ها، ضعيف بودن ستون‌ها، فقدان شكل‌پذيري لازم در اتصالات، ضعف جوشكاري، ضعف بتن به نحوي كه ميلگردها بدون هيچ‌گونه پيوستگي و چسبندگي از بتن خارج شده و بتن در موارد متعدد خرد شده است را از مهم‌ترين علل فني فروريزش ساختمان متروپل عنوان كرد. همچنين عبدالجلال ايري، سخنگوي وقت كميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي در يك گزارش كامل علل و عوامل اين حادثه را منتشر كرد. همچنين مواردي درباره ايرادات پروانه ساختمان متروپل مطرح شده بود به‌طوري كه نوع پروانه مشخص نيست و صرفا پروانه ساختمان قيد شده است. تعداد كل پاركينگ مورد نياز صفر واحد قيد شده است. سطح اشغال صفر درصد قيد شده است. در رديف ساير طبقات در جدول‌هاي بناي مجاز و بناي قابل احداث، در حالي ۳۶۷ مترمربع براي ۷۴ واحد تجاري در ساير طبقات قيد شده كه تعداد اين طبقات مشخص نيست و مجموع طبقات فقط ۴ طبقه قيد شده است. بنابراين در اين پروانه ساختماني معلوم نيست «ساير طبقات» و نهايتا كل طبقات ساختمان چند طبقه بوده است؟ در رديف تعداد طبقات، تعداد طبقات زيرزمين، ساير و كل صفر طبقه درج شده است.
اما اين فقط قصه آبادان نيست
متروپل تنها ساختماني نبود كه به يك باره فروريخت و دي‌ماه ۱۳۹۵ در قلب تهران، يك برج قديمي ديگر هم كه نماد تلاش و كار بود در لحظه‌اي فرو ريخت و ۱۶ آتش‌نشان زير آوارهاي پلاسكو جان خود را از دست دادند. كسبه، كارگرها، عابران، همه در بهت. همه پرسيديم: چرا؟ اما پاسخ‌ها، بين گزارش‌هاي رسمي گم شد. پلاسكو را از دست داديم و هيچ كس به درستي محاكمه نشد. رييس پژوهشكده ساختمان و ابنيه فني مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در سال ۹۵، تراكم بالاي مواد قابل اشتعال و نبود سيستم اطفاي حريق استاندارد را از مهم‌ترين عوامل وقوع حادثه آتش سوزي و ريزش ساختمان پلاسكو اعلام كرد. بيت‌اللهي نيز در گفت‌وگويي با ايسنا پس از حادثه پلاسكو بيان داشت كه ساختمان پلاسكو ساختمان اول و آخر تهران نيست كه در وضعيت خطرناك قرار دارد. از اين نوع سازه با اين نوع وضعيت از نظر خطرپذيري در تهران زياد داريم. در بازار تهران و اطراف همين ساختمان، پاساژهاي مختلفي با قدمت بالا وجود دارد. همچنين با توجه به اينكه مالكيت اين ساختمان‌ها خصوصي است در اين نوع مالكيت، مديريت ساختمان بايد قوي عمل كرده و اقدامات ايمني را رعايت كند.
معادن، مدارس، كارخانه‌ها؛
ناايمني گسترده‌تر از شهرهاست
بيش از هزار معدن فعال در كشور وجود دارد كه طبق گزارش‌ها، بيشتر آنها فاقد سيستم تهويه مناسب يا تجهيزات ايمني كافي، بدون راه خروج اضطراري و بدون سيستم هشدار اوليه فعالند. حوادث معدني همچون حادثه «زمستان يورت» و معدن طبس همچنان در حافظه عمومي باقي است. افزون بر اين، هزاران مدرسه كانكسي و فرسوده در مناطق محروم، محل تحصيل دانش‌آموزاني است كه هر روز زير سقفي ناايمن درس مي‌خوانند. كارخانه‌هاي قديمي، پل‌هاي نيمه‌كاره و حتي برخي مراكز درماني كه خودشان اورژانس لازم هستند، همگي نشان از مشكلات ساختاري در مديريت ايمني دارند.
از متروپل تا بلوارهاي تهران...
شايد زلزله نيايد؛ اما اگر آمد، تهران در كدام خيابانش دفن مي‌شود؟ چند ريشتر مي‌تواند كار يك ساختمان ناايمن و غيرمستحكم را تمام كند؟ يا يك جرقه آتش در چند دقيقه از ساختمان، يك ويران سرا مي‌سازد؟ در همين تهران، نگاهي به حوادث ساختمان‌هايي كه مراكز درماني نام دارند و در زمان بحران بايد در خط مقدم حوادث استوار باشند، كنيم. حادثه آتش‌سوزي كلينيك سيناي اطهر تهران - تير ۱۳۹۹ با دست كم ۱۹ كشته و ۱۴ مصدوم، بيمارستان دي - مهر ۱۴۰۰ در يك اتاق ۱۰ متري كه سريعا مهار شد، بيمارستان رسول اكرم تهران- تير ۱۴۰۱كه تمامي بيماران در طبقات بالايي قرار داشتند و دچار دود گرفتگي شدند و خوشبختانه اين حادثه خسارت جاني نداشت، بيمارستان فجر تهران - مرداد ۱۴۰۲ كه بخش مراقبت‌هاي ويژه اين بيمارستان دچار حريق شد و اين حادثه هم خوشبختانه آسيب جاني نداشت، همچنين بيمارستان شهداي تجريش - آذر ۱۴۰۲، بيمارستان گاندي تهران - بهمن ۱۴۰۲، بيمارستان امام حسين تهران - ارديبهشت ۱۴۰۳ كه همه اين حوادث تنها در پايتخت رخ داده بود، از حوادثي است كه رعايت نكردن ايمني و مشكلات سازه دليل اصلي اين حوادث عنوان شده است. آخرين مركز درماني هم كه به ليست حوادث تهران اضافه شد، درمانگاه مشريه بود كه منجر به كشته شدن ۳ نفر از جمله يك كودك و مجروح شدن ۱۸ نفر شد.