زنگ خطر عقب‌ماندگي ايران در AI
همايش ملي هوش مصنوعي با تمركز بر آينده ارتباطات انسان و ماشين، فرصتي براي واكاوي جايگاه ايران در رقابت جهاني در اين حوزه بود؛ جايي كه مسوولان از تصويب سند ملي هوش مصنوعي و ظرفيت‌هاي بالقوه آن گفتند اما در عين حال با هشدار نسبت به عقب‌ماندگي كشور در شاخص‌هاي جهاني، بر ضرورت اقدام عملي و هم‌افزايي ميان دولت، جامعه و بخش خصوصي براي عبور از وضعيت فعلي تأكيد كردند.
همايش ملي هوش مصنوعي با تمركز بر آينده ارتباطات انسان و ماشين، فرصتي براي واكاوي جايگاه ايران در رقابت جهاني در اين حوزه بود؛ جايي كه مسوولان از تصويب سند ملي هوش مصنوعي و ظرفيت‌هاي بالقوه آن گفتند اما در عين حال با هشدار نسبت به عقب‌ماندگي كشور در شاخص‌هاي جهاني، بر ضرورت اقدام عملي و هم‌افزايي ميان دولت، جامعه و بخش خصوصي براي عبور از وضعيت فعلي تأكيد كردند.
همايش ملي هوش مصنوعي؛ ارتباطات انسان-ماشين و آينده آن شنبه سوم خردادماه در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران برگزار شد. در اين مراسم سيد سعيدرضا عاملي عضو شوراي عالي فضاي مجازي گفت: در آبان ۱۴۰۲ سند ملي هوش مصنوعي به تصويب رسيد كه محصول سه سال كار مستمر بود كه به پيشنهاد دكتر ستاري معاون علم و فناوري رييس‌جمهور وقت انجام و پيگيري شد.
وي تصريح كرد: در آبان ۱۴۰۲ سند ملي هوش مصنوعي به تصويب رسيد كه محصول سه سال كار مستمر بود كه به پيشنهاد دكتر ستاري معاون علم و فناوري رييس‌جمهور وقت انجام و پيگيري شد. عاملي تصريح كرد: سند هوش مصنوعي سند مسنجمي است كه ۷ ماده دارد و نظام ارزش‌ها در اين حوزه و اهداف كليدي، سياست‌ها و راهبردهاي ملي را در اين حوزه مشخص كرده است.
كليد واژه‌ها و در مرحله دوم چشم‌اندازها را تعريف كرده و ۷ هدف را مشخص و امتداد داده است. در حوزه سياست‌ها و راهبردهاي ملي اين هفت هدف را دنبال كرده است. وي ادامه داد: برخي از بيماران با داشتن حساسيت‌هاي خاص تحت تأثير آلاينده‌ها قرار دارند، هوش مصنوعي توان كاهش آلاينده‌ها را دارد و تحقيقاتي داريم كه چقدر مي‌تواند آلاينده‌ها را كم كند و خودروهاي هوشمند مي‌توانند تا حد زيادي آلاينده‌هاي فسفري را كاهش دهند بخش عظيمي از آلاينده‌هاي هوا، فسفري هستند كه اين بلا را به زندگي بشر وارد كرده‌اند.
عضو شوراي عالي فضاي مجازي گفت: اگر بخواهيم بي‌هدف از هوش مصنوعي استفاده نكنيم بايد در نظام فكري كشور اين اولويت را قرار دهيم كه هوش مصنوعي اولويت اولش سلامت انسان است تا بتواند سلامت انسان را تأمين كند.
هوش مصنوعي نظام حكمراني
و وزارتخانه‌اي را تغيير مي‌دهد
وي بيان داشت: در كشور ترسي از تشكيلات جديد وجود دارد، ولي واقعيت اين است به نظر من هوش مصنوعي نظام حكمراني و وزارتخانه‌اي را تغيير مي‌دهد. كشوري كه ۷۰ درصد خدمات تعريف شده است؛ موضوع تراكنش هوش مصنوعي است.
هوش مصنوعي بر اساس گزارشي كه مكنزي تهيه كرده است تا سال ۲۰۲۵، ۸۹ ميليون شغل جديد ايجاد كرده و ۸۵ ميليون شغل دچار ويراني مي‌شوند. عاملي افزود: پيش بيني‌اي كه در سند مجمع جهاني اقتصاد براي پنج سال آينده هوش مصنوعي شده است، ايجاد ۶۹۰ ميليون شغل جديد است.
وي تصريح كرد: هوش مصنوعي يك فناوري در كنار ساير فناوري‌ها نيست بلكه يك فرا فناوري است كه عرصه‌هاي صنعت، كشاورزي، خدمات و حوزه‌هاي اقتصاد، سياست و فرهنگ را تغيير مي‌دهد. ما نياز به اين همه وزير و سازمان نخواهيم داشت. عضو شوراي عالي فضاي مجازي بيان داشت: عرصه‌ها در عرصه‌هاي هوشمند تعريف مي‌شود و پيش بيني اين است تا ۲۰۳۰، ۳۰ درصد مشاغل در امريكا خودكار مي‌شوند، يعني ارتباط‌گر و ارتباط گير حذف مي‌شود.
توانايي يادگيري مغز انسان
از هوش مصنوعي بيشتر است
در اين مراسم همچنين محمدجواد آذري جهرمي وزير سابق ارتباطات در صحبت‌هايي با اشاره به پديده تأثيرگذاري ارتباطات بر تغيير ساختارهاي اجتماعي گفت: در يك سخنراني فردي گفت فناوري پست ارتباط شهرها را تسهيل كرد، فناوري تلفن منازل را به هم متصل كرد، موبايل انسان‌ها را به هم متصل كرد و IOT اشيا را در سطوح مختلف زندگي ما به هم متصل مي‌كند. وي افزود: اين مثالي كه در خصوص تغييرات و اثرات تغييرات مدل ارتباطي بر سبك زندگي اجتماعي بشر زده شد، به نظريه مانوئل كاستلز درباره اثرات شبكه‌هاي اجتماعي نزديك است؛ اين نظريه مي‌گويد نوع و مدل ارتباطات مي‌تواند ساختارهاي اجتماعي، نظريه‌هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي را تغيير دهد؛ اين اتفاق امروز در زندگي ما افتاده است.
آذري جهرمي تصريح كرد: آقاي عاملي مثالي از مدل نروون‌ها گفتند، خب تعداد نورون‌هاي مغزي حيواناتي مانند فيل يا نهنگ از انسان بيشتر است ولي طبيعتاً قدرت فهمشان از انسان بيشتر نيست رابطه قدرت پردازش با تعداد نورون‌ها يك رابطه خطي نيست البته رابطه مستقيم دارند. وي بيان داشت: توانايي يادگيري مغز انسان به مراتب از هوش مصنوعي بيشتر است اما توانايي محاسباتي مغز انسان از هوش مصنوعي كمتر است. دانيل كارمن در تشريح مدل‌هاي يادگيري و پردازشي مغز دو دسته سيستم را برمي‌شمارد يكي شهودي و ديگري مبتني بر عقلانيت و مدل‌هاي شبيه رياضي است.
در سه شاخص عمده هوش مصنوعي
رتبه ۱۰۰ را داريم
وزير سابق ارتباطات گفت: ما در سه شاخص عمده آمادگي دولت‌ها براي هوش مصنوعي، با در نظر گرفتن سند ملي هوش مصنوعي در محور اصلي كه حكمراني است، در تبيين چشم‌انداز رتبه ۱۰۰ دنيا را داريم سند هوش مصنوعي رتبه ما را بهتر كرد و بدتر از اين بوديم. در حالي كه عربستان در رتبه يكم است. در موضوع سرمايه‌گذاري، نوآوري و ظرفيت هوش مصنوعي هم رتبه‌هاي صدم به بالا را داريم در حالي كه رتبه‌هاي كشورهاي منطقه را در اين شاخص‌ها به خوبي مي‌بينيد.
در حوزه نوآوري، كاربست فناوري توسط دولت يا بخش خصوصي، وجود بخش خصوصي چابك در اين عرصه تقريباً در هيچكدام از شاخص‌ها جايگاه مطلوبي نداريم. وي بيان داشت: اگر هوش مصنوعي قدرت آينده است، گزارش‌هاي امروز به ما مي‌گويد ما آينده را واگذار كرده‌ايم. البته همه قدرت آينده الزاماً هوش مصنوعي نيست اما حوزه‌اي است كه همه مولفه‌هاي قدرت اعم از نرم و سخت را تحت تأثير قرار مي‌دهد. اين شاخص به ما مي‌گويد ما آينده را باختيم و براي آينده برنامه‌ريزي نكرديم و تلاشي نكرده‌ايم و وضعيت ما خوب نيست. بسنده شده كه همايش بگذارم همه براي خوشايند مقامات بالاتر پروژه داريم. تا اينجا خوب جلو مي‌آييم ولي در ادامه چه كار مي‌خواهيم كنيم؟ نمي‌دانم.
جامعه از دولت در هوش مصنوعي
جلوتر است
وي افزود: در استعداد كه يكي از زير شاخه‌هاي محور اصلي اجراست كه كيفيت نيروي انساني متخصص را مشخص مي‌كند ما جايگاه ۶۵ در دنيا داريم. عربستان ۲۵، امارات ۱۵ و تركيه رتبه ۳۰ را به خود تخصيص داده است. در حوزه نوآوري و در توليد علم يا در بخش تحقيق ما رتبه ۱۵ در دنيا را داريم و شايد بدترين رتبه كه در حوزه استراتژي دولتي در توسعه هوش مصنوعي است. يعني اينكه شرايط اجتماعي من جمله پذيرش اجتماعي است، كه يكي از شاخص‌هاي آن، محيط عملياتي است، ما در اين زمينه ۵۵ هستيم در حالي كه در استراتژي دولتي ۷۵ هستيم كه اين يعني جامعه از حكومت در زمينه هوش مصنوعي جلوتر است.
شاخص‌هاي ايران در منطقه مطلوب نيست
آذري جهرمي گفت: در زمينه رقابت دولتي عربستان رتبه اول، امارات پنجم و تركيه رتبه ۱۵ دارد و معلوم است كه ساختار حكومت‌ها براي كسب قدرت در آينده در منطقه و دنيا در حال سرمايه‌گذاري وسيعي هستند و متأسفانه شاخص‌هاي مربوط به ايران به هيچ‌وجه در اين زمينه مطلوب نيست.
وي بيان كرد: در عصر جامعه شبكه‌اي امروز كه حجم ارتباطات و داده‌ها به‌شدت افزايش پيدا كرده است، توان پردازشي مجموعه مغز انسان‌ها نسبت به تحليل اطلاعات عقب ماندگي را تجربه مي‌كند. مغز در مواجهه با سطح اطلاعات و جامعه شبكه‌اي مقداري دچار عقب ماندگي شده است كه براي جبران اين موضوع، ۲ تكنولوژي به كار گرفته شده است تا اين عقب ماندگي را در سطح محاسباتي جبران كنند.
وي با تبيين جايگاه هوش مصنوعي به عنوان يكي از مولفه‌هاي قدرت گفت: بشر تلاش كرده ابزارهاي جايگزين را بياورد، خلق هوش مصنوعي و پركاربرد شدن آن، براي فائق آمدن در عصر فعلي است. در عرصه كسب قدرت، كشورهاي مختلف دايماً با هم در حال رقابت هستند كه يكي از مولفه‌هاي قدرت بحث هوش مصنوعي است.
كشورها براي هوش مصنوعي در تلاش هستند ما نيز بايد ببينيم براي خلق منافع بيشتر و تبيين ارزش‌ها در آينده چقدر در اين مولفه‌ها موفق هستيم و به عنوان برگه برنده روي ميز بگذاريم؟ وزير سابق ارتباطات ادامه داد: با ارايه ارزيابي‌ها درباره وضعيت هوش مصنوعي كشور گفت: سندي به نام سند ملي هوش مصنوعي تبيين شده و بناست چشم‌انداز را پيش ببرد. از اهداف اصلي گفته ايران ار در بين ۱۰ كشور در افق ۱۴۱۲ بگذاريم. اگرچه چشم‌انداز خوب است ولي در سياست‌گذاري تطابق بين اهداف و منابع موضوع مهمي است. با حرف و شعار نمي‌توانيم دهم دنيا بشويم، بلكه عمل مي‌خواهد. وي افزود: براي رسيدن به اين هدف مسيرهايي گذاشته شده كه اولين آن ايجاد زيست‌بوم هوش مصنوعي با مشاركت دولت، دانشگاه، صنعت و جامعه است كه هدف بسيار خوبي است. در بند ديگري از اين سند آمده كه دولت فقط سياست‌گذار نيست دولت مشتري AI هم هست اگر امروز رتبه ايران در حوزه كسب و كار مبتني‌بر AI 110 دنياست بابت اين است كه اصلاً پروژه‌اي نيست كه در ايران سرمايه‌گذاري شود؛ پروژه‌ها در حد شوخي است.
مطابق سند پيش برويم فاصله ما با تركيه
طي سه تا پنج سال كاهش پيدا مي‌كند
وزير سابق ارتباطات ادامه داد: عربستان با چين و گوگل و فناوري‌هاي امريكا كار مي‌كند، امارات با متا كار مي‌كند و اما حضور ما در بازارهاي جهاني صفر است. اگر فرض كنيم سند اجرا شود و منابع ملي مطابق با سند پيش برود، بخش خصوصي و استارت‌آپ‌ها درگير شوند، ارتباطات گسترش پيدا كند و برنامه‌هاي واقعي اجرا و پياده‌سازي شود مي‌توان اميدوار بود شكاف فاجعه بار ما با تركيه طي سه تا پنج سال كاهش پيدا كند و كاهش شكاف با عربستان و امارات نيازمند يك دهه سرمايه‌گذاري هوشمندانه و چندين پروژه ملي است. اگر امريكا ۱۰۰ باشد امتياز چين ۶۵ است، يعني بين يك و دو دنيا فاصله انقدر است. ما نيرو و توان آموزش داريم اما دولت بايد متمركز باشد. وي با بيان اين نكته كه دولت و حكمراني بايد بازار حوزه هوش مصنوعي را در مسائلي مثل امنيت، سلامت، آموزش و اقتصاد به كار بگيرد، تصريح كرد: نزديك ۲ ماه پيش بازديدي از يكي از مراكز مديريت شهري چين داشتم. آنجا روي كنترل هوشمند و مديريت شهر با استفاده از هوش مصنوعي اقداماتي انجام شده بود كه اصلاً در مخيله ما نمي‌گنجيد.
آذري جهرمي با تاكيد بر اينكه اگر دولت ابر پروژه‌هايي را با استفاده از هوش مصنوعي تعريف نكند، كار پيش نمي‌رود، گفت: ما در حوزه انسداد مرز مساله مهم مهاجرت غيرقانوني را داريم كه از منابع يارانه‌اي كشور كه سهم ملت ما است، استفاده مي‌كنند و حتي حجم زيادي قاچاق سوخت داريم؛ اينها خجالت دارد. ابزار هوش مصنوعي آمده كه به ما در همين زمينه‌ها كمك كند. اگر براي امنيت و كنترل مرزها از هوش مصنوعي استفاده كنيم كه ظرفيت آن را هم داريم، استارت‌آپ‌هاي هوش مصنوعي هم شكل مي‌گيرند. وي بيان كرد: سند ملي هوش مصنوعي به درستي اين مساله را هدف‌گذاري كرده و خواسته فناوري‌هاي كليدي مانند داده‌هاي بزرگ و يادگيري ماشيني و شبكه عصبي سيستم‌هاي هوشمند بومي‌سازي شود.