نگاه تك‌بعدي دولت‌‌ها به مسائل، آفت جامعه امروز است
در روزهاي گذشته با توجه به روز جهاني جمعيت، بحث درباره جواني جمعيت و مشكلاتي كه بر سر راه آن قرار دارد بسيار داغ بود. مسوولان هر كدام سعي داشتند به نوبه خود با بيان مشكلات و مسائل در اين حوزه و خطري كه پيري جمعيت مي‌تواند براي كشور داشته باشد افراد و به‌خصوص زوج‌هاي جوان را به فرزندآوري تشويق كنند.
بهداشت و درمان، يكي از مهم‌ترين زيرساختها براي جواني جمعيت به شمار مي‌رود
در روزهاي گذشته با توجه به روز جهاني جمعيت، بحث درباره جواني جمعيت و مشكلاتي كه بر سر راه آن قرار دارد بسيار داغ بود. مسوولان هر كدام سعي داشتند به نوبه خود با بيان مشكلات و مسائل در اين حوزه و خطري كه پيري جمعيت مي‌تواند براي كشور داشته باشد افراد و به‌خصوص زوج‌هاي جوان را به فرزندآوري تشويق كنند. اما مساله اينجاست كه افزايش جمعيت مستلزم فراهم آوردن زيرساخت‌هايي است كه هر جامعه‌اي به آن نياز دارد. يكي از اين زيرساختها مساله بهداشت و درمان است. مساله‌اي كه اين روزها بيشتر به يك معضل تبديل شده است. از فرسودگي تجهيزات پزشكي و ساختمان بيمارستان‌ها گرفته تا كمبود كادر درمان و نبود پزشك متخصص و البته مهاجرت پرستاران و پزشكان كه خود يكي از چالش‌هاي مهم پيش روي اين حوزه به شمار مي‌رود. بنا به گفته رييس سازمان نظام پرستاري كشور و براساس آمارهاي رسمي سالانه بيش از 1800 پرستار از كشور مهاجرت مي‌كنند اما مساله اينجاست كه شايد به همين تعداد يا بيشتر از آن هم پرستاراني هستند كه به دليل ناديده گرفته شدن مطالباتشان عطاي اين شغل را به لقايش بخشيده و به دنبال مشاغل ديگر مي‌روند. همين مساله باعث شده تا بيمارستان‌هاي دولتي طي سال‌هاي گذشته كمبود نيروي پرستار و كادر درمان را با اضافه كاري اجباري پوشش دهند و حالا كه ديگر طبق قانون اضافه كاري اجباري غيرقانوني است مساله بغرنج‌تر هم شده است.
وعده‌هايي كه اجرايي نمي‌شوند
مينا مرتضوي، كارشناس پرستاري در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: مساله اين است كه ما هر بار به مشكلات حوزه پرستاري اشاره مي‌كنيم با انبوهي از وعده‌هاي اجرايي نشده مواجه مي‌شويم كه مسوولان فقط آن را تكرار مي‌كنند. از سال گذشته و بار روي كار آمدن دولت چهاردهم باز هم اين وعده‌ها به پرستاران داده شده اما آنچه امروز ما شاهد آن هستيم اجرايي نشدن تمام وعده‌هايي است كه داده شده است. او مي‌افزايد: در مورد مساله استخدام 15 هزار پرستار كه وزارت بهداشت و درمان وعده آن را داده بود اما اجرايي نشده است موضوع مهم جان بيماران است. اين تعلل بيش از همه جان بيماران را به خطر مي‌اندازد. كمبود پرستار مي‌تواند به قيمت جان يك بيمار تمام شود همان‌طور كه ما بارها و بارها شاهد بروز چنين اتفاقاتي بوده‌ايم اما مسوولان بيمارستان به راحتي توانسته‌اند از زير بار اين مسووليت شانه خالي كنند. اين كارشناس پرستاري در پاسخ به اين سوال كه آيا شرايط بيمارستان‌ها و مراكز درماني ما براي افزايش جمعيت فراهم است، اظهار مي‌دارد: قطعا خير! اينكه مسوولان تلاش دارند به هر نحوي كه شده مردم را به فرزندآوري تشويق كنند اما هيچ تلاشي در راستاي بهبود وضعيت و فراهم آوردن زيرساختهاي مرتبط با اين موضوع ندارند مي‌تواند در آينده‌اي نه چندان دور مساله را به بحران تبديل كند.
حفظ جان نوزادان بر‌عهده كيست؟
تقي آرميده، پزشك عمومي نيز در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: مساله افزايش جمعيت يك معضل ملي به حساب مي‌آيد اما سوال اينجاست كه آيا واقعا تنها با پرداخت وام و مشوق‌هايي از اين دست مي‌توانيم اميدوار باشيم كه جمعيت ما افزايش پيدا كرده و خطر كهنسالي جمعيت از سر كشور كنار برود؟ او مي‌افزايد: سوال اساسي اينجاست كه اگر فرزندآوري هم در جامعه رخ بدهد و افراد براي جواني جمعيت تلاش كنند حفظ جان نوزاداني كه به دنيا مي‌آيند و احيانا ممكن است به مراقبت‌هاي پزشكي نياز داشته باشند بر‌عهده چه كسي خواهد بود؟ به بيان واضح‌تر ما چند بيمارستان تخصصي براي نوزادان و چند پزشك متخصص اطفال در كل كشور داريم؟
اين پزشك عمومي اظهار مي‌دارد: مسوولان قبل از هر چيز بايد پاسخي براي اين پرسش‌ها داشته باشند. تنها مساله فرزندآوري را در بوق و كرنا كردن نمي‌تواند به جواني جمعيت بيانجامد. وقتي بر اساس همين تصميمات عجولانه حتي غربالگري را از فرآيند فرزندآوري حذف مي‌كنند و اصلا به هشدارهايي كه متخصصان براي تولد نوزادان با نواقص متعدد مي‌دهند توجهي ندارند نشان مي‌دهد كه هيچ برنامه جامع و دقيقي براي حل معضل پيري جمعيت در كشور ما وجود ندارد. دكتر آرميده ادامه مي‌دهد: همين الان در بسياري از شهرهاي كشور هيچ بيمارستان تخصصي براي كودكان وجود ندارد و گواه آن هم شلوغي بيمارستان‌هايي مانند مفيد و... در تهران است كه مجبورند بار بيماران تمام شهرها و استان‌ها را به دوش بكشند. در اين شرايط ما چطور مي‌توانيم انتظار داشته باشيم كه فقط با فرزندآوري مي‌توان مشكل جمعيت را حل و فصل كرد.
نگاه تك بعدي مسوولان به مسائل كشور آفت جامعه ايران است
پوريا نجفي، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعي نيز در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: متاسفانه دولتمردان و مسوولان ما با نگاه تك‌بعدي كه به مسائل و مشكلات موجود در جامعه دارند هيچ‌گاه موفق به حل اصولي مسائل نمي‌شوند. ما نمي‌توانيم به مساله فرزند آوري توجه كنيم اما ملزومات آن را در جامعه ناديده بگيريم. او مي‌افزايد: رفاه عمومي اولين مساله‌اي است كه در بحث جواني جمعيت بايد به آن توجه داشت. تا زماني كه مردم از رفاهي نسبي در جامعه برخوردار نباشند و دورنماي آينده‌شان مه‌آلود و نامشخص باشد قطعا هيچ اشتياقي براي فرزندآوري نخواهند داشت. اين جامعه‌شناس در ادامه اظهار مي‌دارد: همين الان مردم براي تامين هزينه‌هاي درمان حتي در بيماري‌هاي دم‌دستي مانند سرماخوردگي با مشكل مواجهند. از يك‌طرف نرخ درمان افزايش پيدا كرده از يك‌طرف مشكلات دارويي بيداد مي‌كند و در عين حال مراكز درماني هم به دليل مشكلاتي كه دارند، نمي‌توانند خدمات مناسبي را به مردم ارايه دهند.
با شعار به جايي نمي‌رسيم
پوريا نجفي تاكيد مي‌كند: با شعار نمي‌توانيم به جايي برسيم و قطعا حل و فصل مشكلاتي از اين دست كه بسيار مهم هستند و در سرنوشت و آينده جامعه تاثير بسزايي دارند با شعار دادن ممكن نخواهد بود. ما نمي‌توانيم به مردم وعده وام فرزندآوري و زمين و ماشين بدهيم در‌حالي كه اساسي‌ترين نياز آنها يعني بهداشت و درمان را ناديده گرفته‌ايم. او مي‌افزايد: متاسفانه ازسوي ديگر مسوولان ما به دليل وعده‌هايي كه داده و به آن عمل نكرده‌اند باعث خدشه‌‌دار شدن اعتماد اجتماعي شده و همين امر بر مشكلات موجود در جامعه تاثير بسزايي داشته است. اين پژوهشگر اجتماعي اذعان مي‌دارد: در بسياري از نظرسنجي‌هايي كه از طرق مختلف مانند دانشكده‌هاي جامعه‌شناسي و... صورت گرفته طي چند سال اخير ضريب اعتماد اجتماعي به‌شدت كاهش پيدا كرده و بسياري از افرادي كه در اين نظرسنجي‌ها شركت كرده‌اند بر بي‌اعتمادي نسبت به وعده‌ها و شعارهاي مسوولان تاكيد داشته‌اند.
جمعيت؛ مساله‌اي فراتر از سلامت
در عين حال اما دكتر عليرضا رييسي، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نشست خبري كه به مناسبت آغاز «هفته ملي جمعيت» در ستاد وزارت بهداشت برگزار شد، با تأكيد بر اهميت موضوع جمعيت و جوانسازي آن، اظهار كرد: در آستانه آغاز هفته ملي جمعيت قرار داريم؛ هفته‌اي كه اميدواريم با حساس‌سازي عمومي، به‌ويژه در ميان مسوولان، همراه باشد تا همگي با درك اهميت اين مساله، به‌طور جدي و مسوولانه وارد ميدان عمل شويم.
او افزود: بحث جمعيت، صرفاً يك مساله بهداشتي يا درماني نيست؛ بلكه موضوعي چندبعدي با ابعاد اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و حتي امنيتي است. تجربه جهاني نيز نشان داده كه نبايد با رويكردي خطي به اين موضوع نگريست، بلكه بايد آن را به مثابه يك سيستم پيچيده با اجزاي به‌هم پيوسته در نظر گرفت. معاون بهداشت وزارت بهداشت در ادامه با ارايه گزارشي از روند كاهشي نرخ باروري در سطح جهاني، گفت: بحران جمعيت، مساله‌اي جهاني است. امروز بسياري از كشورها با كاهش نرخ رشد جمعيت دست‌وپنجه نرم مي‌كنند. اين تصور كه كاهش جمعيت را مي‌توان با مهاجرت جبران كرد، در كشورهاي توسعه‌يافته نيز زير سوال رفته است. براي نمونه، يكي از رهبران احزاب انگليس تصريح كرده كه افزايش جمعيت بايد با تقويت فرزندآوري محقق شود، نه با مهاجرپذيري.
دكتر رييسي گفت: پس از ابلاغ قانون، ستاد مركزي در وزارت بهداشت تشكيل شد و تاكنون ۹ كميته تخصصي در حوزه‌هاي مختلف ذيل آن فعال شده‌اند. عملكرد دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر كشور، شامل ۶۴ دانشگاه و دانشكده، به صورت مستمر رصد و ارزيابي مي‌شود. همچنين برنامه‌هاي ويژه‌اي براي هفته ملي جمعيت تدارك ديده شده كه ازروز دوشنبه آغاز شده و تا پايان هفته ادامه خواهد داشت. در اين هفته، ضمن تبيين سياست‌ها، زيرساختهاي موجود و برنامه‌هاي اجرايي وزارت بهداشت نيز معرفي خواهند شد.
گسترش زيرساختها و آموزش تخصصي براي حمايت از جواني جمعيت
او در ادامه سخنان خود به ظرفيت‌هاي موجود در نظام بهداشتي كشور در زمينه حمايت از سياست‌هاي جمعيتي اشاره كرد و گفت: در حال حاضر، نزديك به ۱۸ هزار خانه بهداشت در كشور فعال هستند كه همگي با توجه به دستورالعمل‌ها و آيين‌نامه‌هاي جديد، آموزش‌هاي لازم را در حوزه جواني جمعيت دريافت كرده‌اند. همچنين حدود ۵۷۰۰ پايگاه سلامت در كشور داريم كه از اين تعداد، حدود ۵۳۰۰ پايگاه در مناطق شهري و ۳۶۰ پايگاه در مناطق روستايي مستقر هستند. مراكز خدمات جامع سلامت نيز با بيش از ۵۰۰۰ مركز، در حوزه‌هاي شهري و روستايي به ارايه خدمات مي‌پردازند.