ماجرای نیکل‌های زنجانی

رييس كل بانك مركزي روز گذشته با حضور در مجلس، به تشريح برنامه‌هاي دولت در حوزه‌هاي مختلف اقتصادي و مالي كشور در سال 1404 پرداخت. برنامه‌هايي شامل مديريت نظام ارزي و كاهش التهابات در بازار، تامين مالي توليد و ايده‌هاي كلاني كه دولت در زمينه اداره كشور براي سال 1404 دارد.

هرچند در هفته‌هاي گذشته بار ديگر آرامشي نسبي در بازار ارز به وجود آمده اما التهاباتي كه در ماه‌هاي گذشته براي روزهايي بر اين بازار سايه افكند، باعث شد كه نگراني‌هايي بين مردم و البته در ميان نمايندگان آنها در مجلس شوراي اسلامي به وجود بيايد. اين نگراني البته براي دولت هزينه‌اي مهم داشت زيرا تنها چند هفته به پايان سال گذشته، با راي نمايندگان مجلس، وزير اقتصاد استيضاح شد و در هفته‌هاي گذشته يكي از مهم‌ترين وزارتخانه‌هاي ايران با سرپرست اداره شده است. با اين وجود روز گذشته رييس كل بانك مركزي به عنوان نماينده دولت به مجلس رفت تا از آخرين برنامه‌هاي كلان اقتصادي كشور سخن بگويد.

فرزين در اين جلسه از ايده بزرگ دولت براي تامين مالي توليد و زنجيره آن رونمايي كرد. رييس كل بانك مركزي در جريان ارائه گزارشي از عملكرد اين نهاد اقتصادي در خصوص اجراي قانون تامين مالي توليد و زيرساخت‌ها به مجلس شوراي اسلامي عنوان كرد: براي امسال ۴۸۵ همت تامين مالي زنجيره‌اي پيش‌بيني كرده‌ايم كه شامل ۲۰۰ همت اوراق گام ۱۱۵ همت كارت رفاهي، ۱۰۰ برات الكترونيكي و ۵۰ همت فكتورينگ مي‌شود. محمدرضا فرزين رييس كل بانك مركزي جلسه روز سه‌شنبه ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۴ صحن مجلس در جريان بررسي گزارش مشترك كميسيون‌هاي حمايت از توليد و نظارت بر اجراي سياست‌هاي كلي اصل (٤٤) قانون اساسي و اقتصادي در مورد روند اجراي قانون تأمين مالي توليد و زيرساخت‌ها و ضرورت‌هاي تحقق شعار سال با بيان اينكه «قانون تامين مالي توليد و زيرساخت‌ها تقريبايك نقشه راه بسيار خوبي است براي اينكه بتوانيم بحث تامين مالي را در كشور به صورت منسجم در دولت پيگيري كنيم و شوراي ملي تامين مالي توليد مي‌تواند فرصت خوبي براي هماهنگ كردن سياست‌ها باشد»اظهار كرد: اولين موضوع تقويت تامين مالي ريالي در بانك مركزي طبيعي است؛ طبيعي است كه تقويت تامين مالي ريالي بايد به گونه‌اي باشد كه منجر به افزايش تورم نشود يعني ما بايد به گونه رشد غيرتورمي را دنبال كنيم به همين دليل تمركز ما در بانك مركزي در تامين مالي ريالي به گونه‌اي‌ است كه تاثير بسيار بالايي روي افزايش نقدينگي نقدينگي نداشته باشد و بتوانيم نقدينگي را هم كنترل كنيم.

 وي افزود: در سال جاري يكي از موضوعاتي تمركز زيادي روي آن كرديم تامين مالي زنجيره‌اي و تامين مالي زيرخطي است خيلي روي نقدينگي نمي‌نشيند؛ امسال ما ۴۸۵ همت براي تامين مالي زنجيره‌اي پيش‌بيني كرده‌ايم كه شامل ۲۰۰ همت اوراق گام ۱۱۵ همت كارت رفاهي، ۱۰۰ برات الكترونيكي و ۵۰ همت فكتورينگ مي‌شود. امسال مسائل اوراق گام را به حل كرديم و ان‌شاءالله حتما پيشرفت خوبي خواهد داشت. اوراق كارت رفاهي هم كارت بسيار خوبي است كه در بانك رفاه شروع كرديم و امسال قصد داريم تا ۱۱۵ همت تامين مالي ارزان‌قيمت براي خريد كالاها توسط مردم اجرايي شود و نرخ سودش نيز بسيار پايين است. رييس كل بانك مركزي عنوان كرد: ما بايد به صورت تركيبي در زمينه تامين سرمايه در گردش و تامين مالي ايجابي عمل كنيم؛ ۶۷ درصد از تسهيلاتي كه ارايه مي‌دهيم سرمايه در گردش است و در خصوص توسعه ايجابي، ۱۵۰۰ همت تسهيلات مي‌دهيم كه ۳۳۰ همت شامل ۲۵۰ همت براي طرح‌هاي اولويت‌دار و ۸۰ همت نيز براي ساير طرح‌ها را از طريق انتشار گواهي سپرده خاص منتشر مي‌كنيم. در خصوص تامين مالي ارزي نيز امسال برنامه داريم كه ۱۰ ميليارد دلار تامين مالي ارزي داشته باشيم؛ بخشي از تامين مالي ارزي ما در چين و در سايناشور (موسسه بيمه سرمايه‌گذاري‌هاي چين) انجام مي‌شود؛ در قرارداد سايناشور يك ۱۴ طرح به ارزي ۵.۵ ميليارد يورو و در قرارداد سايناشور ۲، ۶ طرح به ارزي ۴.۸ ميليارد يورو منتقد شده است. همچنين ۲ ميليارد دلار در بانك‌هاي داخلي سپرده‌گذاري كرده‌ايم تا اين بانك‌ها تامين مالي ارزي انجام بدهند.

فرزين اظهار كرد: ديگر اقدامي كه انجام داديم اين است كه در مركز مبادله انتشار گواهي ارزي را راه‌اندازي كرديم؛ سال گذشته ۱۵۰ ميليون يورو گواهي ارزي فروختيم كه امسال از ابتداي سال ۵۰ ميليون يورو اوراق ارزي با سود ۶ درصد فروخته‌ايم. امروز نيز طي مراسمي فروش ۲۰۰ ميليون يورو اوراق فولاد مباركه به فروش مي‌رسد و برنامه ما اين است كه تا پايان سال بتوانيم تا ۲ ميليارد يورو از اين اوراق به فروش برسانيم. در حال حاضر اوراق ارزي به محض انتشار به فروش مي‌رسد. وي گفت: در مركز مبادله دفتري را براي انتقال پول سرمايه‌گذاران خارجي به داخل كشور راه‌اندازي كرده‌ايم تا موضوعات مربوطه را بررسي و كار انتقال ارز را انجام بدهيم.

فرزين در جمع خبرنگاران، از ايده‌هاي جديد ارزي بانك مركزي نيز سخن گفت. رييس كل بانك مركزي جزييات پروژه‌هاي ارزي اين بانك را تشريح كرد و گفت: ۱،۷ ميليارد دلار نيكل‌هاي دريافت شده از بابك زنجاني در خزانه بانك مركزي قرار دارد و توافق بر اين است كه اين شخص نيكل‌ها را بفروشد و متعاقب آن طلب بانك مركزي را پرداخت كند. همچنين هنوز بانك مركزي رمز ارز شخصي اين فرد را نپذيرفته و اين اتفاق هنوز نيفتاده است.

محمدرضا فرزين در پاسخ به سوالي مبني بر لزوم تخصصي شدن بانك‌ها و اينكه يك بانك تخصصي در حالي 3هزار ميليارد تومان تسهيلات تكليفي ازدواج و فرزندآوري در سال ۱۴۰۳ اعطا كرده كه فقط ۴۴۰ ميليارد تومان وام در حوزه مسكن محرومين و ايثارگران پرداخت كرده است، گفت: متاسفانه اين موضوع درست است و همين مساله است كه بارها گفتم بايد به سمت تخصصي شدن بانك‌ها حركت كنيم.

وي افزود: براي مثال اگر قرار است وام ازدواج اعطا شود اين كار را بايد فقط چند بانك انجام بدهند و نمي‌توان تكليف كرد كه همه بانك‌ها در صورت تخصصي شدن بانك‌ها همه نوع تسهيلات را ارائه بدهند؛ به عبارت ديگر بانك‌هاي تخصصي مكلف خواهند شد تا در حوزه‌هاي تخصصي خود تسهيلات را ارائه بدهند. با اين حال، تسهيلاتي مانند ازدواج و فرزندآوري از آنجاكه به شبكه بانكي كشور تكليف مي‌شوند، بانك‌ها نيز مكلف هستد اعطاي تسهيلات در نظام بانكي را انجام دهند و بانك مركزي از نظر قانوني مكلف است كه اين سهميه را ميان همه بانك‌ها تقسيم كند. رييس كل بانك مركزي خاطرنشان كرد: بايد اشاره داشت كه موضوع تخصصي شدن بانك‌ها جزو قانون برنامه هفتم توسعه است و ما مكلف به اجرايي و عملياتي كردن آن هستيم. در حال حاضر در تلاش براي تدوين اساسنامه‌هاي آن بوده و تلاش مي‌كنيم موضوع تخصصي شدن بانك‌ها عملياتي شود. براي مثال اگر قرار باشد وام ازدواجي پرداخت شود بايد بانك تخصصي در اين حوزه آن را انجام بدهد.

وي در ادامه در پاسخ سوال خبرنگاران مبني بر موضوع پيش فروش ارز گفت: بانك مركزي، چند پروژه در رابطه با موضوع ارزي در دستور كار خود دارد. امروز نيز در مجلس شوراي اسلامي موضوع شوراي عالي تامين مالي مطرح شد كه قانون آن نيز تصويب شده است و رياست آن نيز با وزارت امور اقتصادي و دارايي است و بانك مركزي هم عضو آن است. در اين شورا ابزارهاي متفاوتي براي موضوع تامين مالي پيش‌بيني شده و تمام تلاش بانك مركزي اين است كه سبد ابزارهاي تامين مالي متنوع شود. رييس كل بانك مركزي ادامه داد: مركز مبادله ارز و طلاي ايران از زماني كه كار خود را آغار كرد، از آنجاكه بانك مركزي سياستگذار است، ديگر وارد موضوع عمليات ارزي نمي‌شود و اين موضوع به مركز مبادله سپرده شده است كه هم در حوزه طلا و هم در حوزه ارزي فعاليت مي‌كند.

فرزين تصريح كرد: در رابطه با موضوع ارز، چندين روش از سال گذشته در حال تكميل است كه يك مورد آن بحث اوراق سلف ارزي است كه ابزاري متداول در همه كشورهاي جهان است و قصد داريم اين بازار را در ايران راه‌اندازي كنيم و اقدامات لازم براي تحقق آن در حال انجام است. با اين حال، به دليل وجود برخي مشكلات در زمينه به‌روزرساني سامانه‌ها كمي با تاخير روبرو شده اما اين كار حتما عملياتي خواهد شد. وي خاطرنشان كرد: موضوعات ديگر كه در دستور كار بانك مركزي قرار دارد، بحث پيش فروش ارز است و به‌طوري خواهد بود تا در عمل روشي براي تامين مالي باشد و موضوع ديگر، مساله فروش اوراق است كه جزييات آن در جلسه امروز اعلام شد و تا دو ميليارد دلار هدف‌گذاري شده است. وي در ادامه در پاسخ به سوالي مبني بر دريافت بيش از يك ميليارد و ۷۰۰ ميليون دلار نيكل توسط بانك مركزي از بابك زنجاني براي تسويه بدهي‌هاي اين فرد و رسوب آن در گمرك و همچنين حواشي مطرح شده در رابطه با تسويه بخشي از بدهي‌هاي اين فرد با استفاده از رمزارز زير مجموعه شركت وي، گفت: نيكل‌هاي دريافت شده در گمرك نيست، بلكه در خزانه بانك مركزي قرار دارد و توافقات بر اين بوده كه اين شخص نيكل‌ها را به فروش برساند و متعاقب آن طلب بانك مركزي را پرداخت كند.

رييس كل بانك مركزي اظهار كرد: از آنجاكه قاضي پرونده اين فرد موضوعات را نهايي مي‌كند، هر ميزان و مبلغي كه از اين فرد دريافت شود به قاضي پرونده اعلام مي‌كنيم. هنوز بانك مركزي رمز ارز شخصي اين فرد را نپذيرفته و اين اتفاق هنوز نيفتاده است. رييس كل بانك مركزي در پاسخ به موضوع هدف‌گذاري نقدينگي در سال جاري گفت: سال گذشته نقدينگي به ۲۹.۱ درصد رسيد كه از هدف‌گذاري ۲۵ درصدي فاصله گرفت كه دلايل آن به‌طور كامل در همايش اخير بانك مركزي تشريح شد و براي سال جاري نيز در نظر داريم كه در همان كانال ۲۵ درصد نقدينگي را هدف‌گذاري كنيم. فرزين افزود: با اين حال در سال گذشته براي آنكه بتوانيم نقدينگي را بيشتر كنترل كنيم مجبور شديم كه در پايان سال اوراق منتشر و نزديك به ۲۵۰ همت نقدينگي را در بازار جمع كرديم. اما براي سال جاري در تلاش هستيم كه از همان ابتداي سال تمركز و كنترل لازم بر روي موضوع نقدينگي داشته باشيم. علاوه بر آن در سال جاري ابزارهاي خود را متنوع‌تر مي‌كنيم و تلاش مي‌كنيم تا ابزارهاي تامين مالي را نسبت به قبل متنوع‌تر كنيم. وي اظهار كرد: براي مثال، يك حساب تحت عنوان حساب جهش توليد به صورت آزمايشي ايجاد شده و براي تامين مالي ارزان قيمت و سريع در حوزه توليد است. علاوه براين در حوزه سرمايه‌گذاري ايجاي در حوزه اوراق نرديك به ۳۵۰ همت فروش اوراق پيش بيني شده است و تلاش ما اين است كه هم تامين مالي انجام شود و هم نقدينگي كنترل شود. رييس كل بانك مركزي گفت: تحريم‌ها هيچ محدوديتي در زمينه بازگشت منابع خريداران اوراق ارزي ايجاد نمي‌كند و ما مي‌توانيم به خوبي منابع كساني كه اين اوراق را خريداري مي‌كنند، بازگردانيم و از تجربه كافي در اين زمينه برخوردار هستيم.

فرزين در ادامه با اشاره به تسهيلات تكليفي بر عهده شبكه بانكي گفت: سال گذشته ۲۰۰ همتي براي پرداخت تسهيلات ازدواج و فرزندآوري به شبكه بانكي تكليف شده بود كه در جهت كاهش صف متقاضيان، شبكه بانكي ۲۵۰ همت تسهيلات پرداخت كرد و از سقف تعيين شده بيشتر عمل كرد. براي امسال نيز در چاچروب سقفي كه در مجلس شوراي اسلامي تصويب شده، اگر بيشتر پرداخت نشود، بدون شك كمتر پرداخت نخواهد شد و در حال حاضر در حال همفكري با نمايندگان مردم در مجلس شوراي اسلامي هستيم تا بتوانيم با ابزارهاي جديد اين صف را كمتر كنيم. وي در پايان گفت: براي مثال در اين رابطه، ابزاري تحت عنوان كارت رفاهي در بانك رفاه ايجاد كرديم تا افراد بتوانند با استفاده از آن براي خريد لوازم خانگي از آن استفاده كنند كه مبتني بر اوراق گام است و در حال حاضر در تلاش هستيم تا اين ابزار را به وام ازدواج متصل كنيم و به عنوان يك گزينه در كنار گزينه‌هاي پرداخت نقدي قرار بدهيم.

در شرايطي كه مشخص نيست سرنوشت مذاكرات براي كنار رفتن تحريم چه خواهد شد، دولت در دو حوزه مهم تامين ارز و تامين مالي با چالش‌هايي مواجه است كه بايد برايشان راهكارهاي اجرايي پيدا كند، موضوعي كه بايد ديد در نهايت چه سرنوشتي در 1404 پيدا مي‌كند.