جواني جمعيت نيازمند ترميم زيرساخت‌هاي جامعه است

سال 1430 از هر 4 ايراني يك نفر سالمند خواهد بود

گلي ماندگار|

جواني جمعيت نياز مبرم كشور است و اين نياز هر روز بيشتر از روز قبل خودنمايي مي‌كند. روز گذشته وزارت بهداشت و درمان با اعلام آماري خبر از سالمند شدن كشور در سال 1430 داد. سالي كه در آن از هر چهار ايراني، يك نفر سالمند خواهد بود. براساس آمارهاي منتشرشده، جمعيت سالمند 60 ساله و بيشتر كشور در سال 1400 هشت ميليون و 859 هزار و 758 نفر بود كه بيش از 10درصد جمعيت را تشكيل مي‌داد، اما براساس پيش‌بيني‌هاي صورت‌گرفته، اين جمعيت در سال 1410 به 13 ميليون نفر خواهد رسيد كه بيش از 14درصد جمعيت كشور را تشكيل مي‌دهد. در سال 1420 جمعيت بالاي 60 سال به حدود 19ميليون نفر مي‌رسد كه نزديك به 20درصد جمعيت را شامل مي‌شود و درنهايت اين آمار در سال 1430 به بيش از 26 ميليون نفر افزايش مي‌يابد كه نزديك به 27درصد جمعيت كشور را دربر مي‌گيرد. جواني جمعيت براي هر كشوري از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، چراكه هر كشوري براي طي كردن پله‌هاي ترقي و پيشرفت بيش از هر چيز به نيروي جوان نياز دارد، اما در شرايط كنوني و با اينكه طي سال‌هاي گذشته دولت‌ها تلاش كرده‌اند با وضع قوانين و مقررات از يك‌سو و تعيين مشوق‌ها از‌سوي ديگر، زوج‌هاي جوان را به فرزندآوري تشويق كنند اما گويا اين سياست‌ها نتوانسته تغييري در وضعيت ايجاد كند. با اين همه، آيا واقعا پرداخت وام، اعطاي امتياز خريد خودرو و... مي‌تواند به‌تنهايي مشوقي براي فرزندآوري باشد؟ مساله اينجاست كه بر‌خلاف انتظارها هم تعداد مواليد در كشور نرخ قابل‌قبولي ندارد و هم از‌سوي ديگر سن ازدواج بالا رفته و هر كدام اين مسائل به‌تنهايي مي‌تواند تثبيت‌كننده كهنسالي در جامعه باشد.

بهداشت و درمان و آموزش  زيرساخت‌هاي فرزندآوري‌ هستند

فروغ ادبي، جامعه‌شناس در پاسخ به اين سوال كه زيرساخت‌ها تا چه اندازه در بحث جواني جمعيت مهم هستند به «تعادل» مي‌گويد: دو مساله مهم در بحث زيرساخت‌هاي موردنياز فرزندآوري، بهداشت و درمان و آموزش هستند. دو زيرساختي كه سال‌هاست با همين جمعيت هم مشكلات بسياري در آنها وجود دارد. در حال حاضر ما در بخش بهداشت و درمان در ابتدايي‌ترين امكانات كه داشتن پزشكان متخصص كودكان است، دچار مشكل هستيم.» او با طرح چند سوال ادامه مي‌دهد: سوال اينجاست كه چند بيمارستان مختص كودكان در كشور وجود دارد و اين بيمارستان‌ها ظرفيت پذيرش چند بيمار را دارند؟ هزينه‌هاي درمان به چه صورت پرداخت خواهد شد؟ همين الان در اخبار مي‌بينيم كه هر روز سهم مردم از هزينه‌هاي درمان رو به افزايش است.

سال گذشته نزديك به يك ميليون  بازمانده از تحصيل داشتيم

اين جامعه‌شناس در ادامه اظهار مي‌دارد: براساس آمارهاي رسمي، سال گذشته نزديك به يك ميليون بازمانده از تحصيل داشته‌ايم كه به گفته مسوولان اكثر اين بچه‌ها به دليل مشكلات اقتصادي مجبور به ترك تحصيل شده‌اند. در چنين شرايطي چطور مي‌توانيم انتظار داشته باشيم كه افراد تنها به اتكاي دريافت وام اقدام به فرزندآوري كنند؟

منكر نياز كشور به جواني جمعيت نيستيم

ادبي با تاكيد بر نياز كشور به جواني جمعيت توضيح مي‌دهد: هيچ‌كس منكر نياز كشور به جواني جمعيت نيست. در واقع همين الان هم ما از نظر جمعيتي در شرايط بدي به‌سر مي‌بريم، اما بايد شرايط زندگي و حداقل‌هاي رفاهي براي افراد جامعه فراهم باشد تا بتوانند با چشم‌اندازي روشن اقدام به فرزندآوري كنند. او اضافه مي‌كند: چطور مي‌توانيم از جواني كه نه امنيت شغلي دارد و نه امنيت معيشتي بخواهيم به ازدواج و از آن بالاتر به فرزندآوري فكر كند؟ ابتدا امكانات رفاهي جامعه و زيرساخت‌هاي مورد نياز بايد فراهم باشد تا در ادامه آن دولت بتواند با ارايه راهكارهاي تشويقي سياست‌هاي افزايش جمعيت را به سرانجام برساند.

افزايش جمعيت سالمند جامعه را به بن‌بست مي‌كشاند

فروغ ادبي در ادامه تاكيد مي‌كند: افزايش جمعيت سالمند جامعه را به بن‌بست رخوت و عدم تكاپو مي‌كشاند. وقتي نيروي جوان در جامعه اندك باشد چرخ توليد با سرعت بسيار كمتري خواهد چرخيد، رشد و پويايي جامعه به مشكلات زيادي دچار خواهد شد و مشكلات اقتصادي و اجتماعي افزون مي‌شود. او در پايان مي‌گويد: دولت‌ها به‌جاي اينكه اعتبارات خود را صرف راهكارهاي كوتاه‌مدت كنند بهتر است به برنامه‌ريزي بلندمدت در اين زمينه توجه داشته باشند. عزم دولت‌ها براي بهبود زيرساخت‌هاي مورد نياز جامعه بيش از هر مساله‌ ديگري بايد در كانون توجه قرار گيرد. تنها در اين صورت است كه مي‌توانيم از اين تله پيري جمعيت رهايي پيدا كنيم.

سياست‌هاي جمعيتي بايد توأم با احترام  به اختيار خانواده‌ها باشد

اما معاون اجرايي رييس‌جمهور و سرپرست نهاد رياست‌جمهوري، در اجلاس گراميداشت روز ملي جمعيت با تاكيد بر نقش محوري جمعيت در توسعه پايدار و امنيت ملي، بر لزوم تدوين راهبردهاي علمي، منطبق با ارزش‌هاي انساني و توام با احترام به اختيار خانواده‌ها براي غلبه بر چالش جمعيت تاكيد كرد. محمدجعفر قائم‌پناه افزود: جمعيت سرمايه‌اي براي تعالي و اقتدار ملي و زيربناي اصلي توسعه پايدار هر كشور است. كشوري كه جمعيت كافي، پويا و بالنده نداشته باشد نه تنها در عرصه‌هاي اقتصادي و صنعتي بلكه در حوزه‌هاي فرهنگي، آموزشي و حتي نظامي نيز دچار چالش خواهد شد. او با اشاره به سياست‌هاي جمعيتي كشورهاي پيشرفته افزود: كشورهاي پيشرفته درصد قابل توجهي از اعتبارات خود را به رشد جمعيت و جذب جمعيت جوان اختصاص مي‌دهند، زيرا رابطه مستقيمي بين جمعيت و توسعه وجود دارد و اين كشورها به خوبي از اهميت اين موضوع آگاه هستند. قائم‌پناه اظهار داشت: خطر كاهش جمعيت براي نخستين‌بار توسط مقام معظم رهبري وارد گفتمان عمومي كشور شد و ايشان در سال ۱۳۹۳ سياست‌هاي كلي جمعيت را ابلاغ فرمودند كه در آن بر لزوم محور قرار گرفتن خانواده در سياست‌گذاري‌ها و قوانين تاكيد شده است. معاون اجرايي رييس‌جمهور با مرور برخي آمارهاي نگران‌كننده جمعيتي، تصريح كرد: متاسفانه نرخ باروري كل به ۱.۴۴ كاهش يافته است؛ نرخي كه براي حفظ تعادل جمعيت بايد حداقل ۲.۱ باشد همچنين تعداد تولدها به زير يك ميليون كاهش يافته و به ۹۷۹ هزار نفر رسيده كه نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۷.۴ درصد كاهش را نشان مي‌دهد؛ آماري كه براي نخستين‌بار در تاريخ معاصر كشور رقم خورده و زنگ خطر جدي محسوب مي‌شود.

هشدار نسبت به پيامدهاي سالخوردگي  جمعيت

قائم‌پناه با هشدار نسبت به پيامدهاي سالخوردگي جمعيت گفت: اكنون ۱۰.۴درصد جمعيت كشور را سالمندان تشكيل مي‌دهند كه در ۲۵ سال آينده ميزان سالمندي به ۲۶.۵ درصد خواهد رسيد و در آن زمان به سالمندترين كشور منطقه تبديل خواهيم شد. او در ادامه به نقش اميد اجتماعي در افزايش فرزندآوري پرداخت و اظهار كرد: مطالعات نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين عامل در تصميم‌گيري خانواده‌ها براي فرزندآوري، اميد به آينده است. وقتي خانواده‌اي به آينده اميدوار باشد، با عشق و شوق بيشتري براي گسترش خانواده تلاش مي‌كند.

ايجاد اميد در جامعه فقط با شعار محقق نمي‌شود

سرپرست نهاد رياست‌جمهوري تاكيد كرد: ايجاد اميد در جامعه فقط با شعار محقق نمي‌شود، بلكه نيازمند اقدامات عملي در حوزه‌هاي مختلف از‌جمله، ثبات اقتصادي و بهبود معيشت خانواده‌ها، افزايش امنيت شغلي و كاهش نگراني‌هاي آينده، توسعه خدمات سلامت مادر و كودك، تقويت نظام حمايتي از خانواده‌هاي جوان و توسعه زيرساخت‌هاي آموزشي براي نسل آينده است.

ضرورت پرهيز از رويكردهاي غيرعلمي و اجباري در سياست‌هاي جمعيتي

قائم‌پناه با تاكيد بر ضرورت پرهيز از رويكردهاي غير‌علمي و اجباري در سياست‌هاي جمعيتي گفت: در گذشته به نام افزايش جمعيت، گاهي راهكارهايي آزموده يا پيشنهاد شد كه نه تنها كمكي به بهبود وضعيت جمعيتي نكرد، بلكه مي‌توانست آسيب‌هاي جدي به سلامت مادر و كودك وارد سازد. او با انتقاد از اين رويكردهاي معيوب و غيرواقع‌بينانه، افزود: برخي در سال‌هاي اخير با هدف افزايش فرزندآوري، به دنبال سياست‌هايي مانند محدوديت يا ممنوعيت غربالگري جنين بودند؛ رويكردي كه كاملا مغاير با اصول علمي پزشكي و حقوق بنيادين خانواده‌هاست. تاكيد بر محدوديت دسترسي به خدمات تنظيم خانواده، بدون توجه به شرايط اقتصادي، اجتماعي و سلامت خانواده‌ها، از ديگر نمونه‌هاي اين نگاه غيرعلمي است.

رويكرد دولت وفاق ملي در زمينه جمعيت

معاون اجرايي رييس‌جمهور در ادامه رويكرد دولت وفاق ملي را در زمينه جمعيت، اين‌گونه تشريح كرد: رويكرد دولت در اين زمينه، تاكيد بر خدمات جامع سلامت باروري، غربالگري‌هاي استاندارد، مشاوره‌هاي ژنتيك و همزمان حمايت‌هاي اقتصادي و اجتماعي از خانواده‌هايي است كه تمايل به فرزندآوري دارند. چنين رويكردي هم سلامت خانواده را تضمين مي‌كند و هم مشوق فرزندآوري است. قائم‌پناه بر ضرورت مشاركت عمومي در حل مساله جمعيت تاكيد كرد و گفت: شايد بتوان برخي موانع جمعيتي را با اقدامات دولتي حل كرد، اما براي ايجاد فرهنگ فرزندآوري، تقويت بنيان خانواده و ايجاد اميدواري به آينده، بيش از هر چيز به همراهي، همدلي و مشاركت مردمي نياز است. او افزود: مردم بايد اين مساله را دغدغه‌ مشترك ملي بدانند و براي تحقق آن تلاش كنند. نخبگان، اهالي فرهنگ، رسانه‌ها و انديشمندان وظيفه دارند تا ضمن اطلاع‌رساني و فرهنگ‌سازي، اهميت موضوع جمعيت را به گوش جامعه برسانند. معاون اجرايي رييس‌جمهور خاطرنشان كرد: كاهش جمعيت با كمرنگ شدن نقش خانواده آغاز مي‌شود. مهم‌ترين عامل پيري جمعيت، آسيب ديدن نهاد خانواده است. خانواده‌ها با حمايت‌هاي لازم بايد احساس امنيت اقتصادي، اجتماعي و رواني داشته باشند تا در مسير فرزندآوري و تربيت نسل آينده گام بردارند.