تأملي ژرف در بحران ناترازي انرژي ايران
در جهاني كه انرژي تنها يك كالاي اقتصادي نيست، بلكه پيكره‌اي از اخلاق، سياست و زيست‌شناسي جمعي انسان‌هاست، ناترازي انرژي نه‌فقط به معناي خاموشي در خانه‌ها، بلكه خاموشي در افق توسعه است.
در جهاني كه انرژي تنها يك كالاي اقتصادي نيست، بلكه پيكره‌اي از اخلاق، سياست و زيست‌شناسي جمعي انسان‌هاست، ناترازي انرژي نه‌فقط به معناي خاموشي در خانه‌ها، بلكه خاموشي در افق توسعه است.
ما انسان‌ها در جهاني زندگي مي‌كنيم كه شكاف ميان توانايي توليد و الگوي مصرف، از مرزهاي فني و مالي فراتر رفته و به مساله‌اي هستي‌شناختي بدل شده است؛ چگونه مي‌خواهيم زندگي كنيم؟ چه چيزي را به عنوان «حق مصرف» تعريف مي‌كنيم؟ و تا كجا مي‌توان بدون پاسخ به اين پرسش‌ها، بر توسعه پايدار ادعا كرد؟
ايران، كشوري با ميراثي غني از انرژي‌هاي فسيلي، امروز در ميانه گردابي از تضادها گرفتار شده است؛ تضاد ميان وفور منابع و ندرت بهره‌وري، ميان يارانه‌هاي پنهان و عدالت اجتماعي، ميان وابستگي و نوآوري. اقتصاد انرژي در ايران، به مثابه صحنه‌اي فلسفي، محل تلاقي اراده و محدوديت است؛ ما مي‌خواهيم رشد كنيم، اما چگونه وقتي كه مدل مصرف‌مان در خدمت پايداري نيست؟ اين گزارش، نه تنها تحليلي از روندهاي آماري و سياست‌گذاري در حوزه انرژي است، بلكه دعوتي است به بازانديشي.
بازانديشي درباره اينكه آينده انرژي در ايران بايد چه شكلي داشته باشد و مسووليت ما به عنوان اقتصاددان، سياست‌گذار و شهروند در قبال آن چيست؟ زين‌العابدين صادقي، دانشيار اقتصاد انرژي دانشگاه شهيد باهنر كرمان، در گفت‌وگو با ايسنا از تشديد بحران ناترازي انرژي در ايران خبر داد و تأكيد كرد كه اين مساله به تهديدي جدي براي امنيت اقتصادي و اجتماعي كشور تبديل شده است. وي در تشريح مفهوم ناترازي انرژي اظهار كرد: ناترازي انرژي به وضعيتي اطلاق مي‌شود كه در آن تقاضا براي انرژي از عرضه آن پيشي مي‌گيرد.
اين امر منجر به كمبود منابع، قطعي‌هاي گسترده برق و گاز و به دنبال آن اختلالات اقتصادي و اجتماعي در كشور مي‌شود.
به گفته اين استاد دانشگاه، با وجود برخورداري ايران از منابع عظيم نفت و گاز، ساختارهاي فرسوده، سياست‌هاي ناكارآمد و چالش‌هاي اقتصادي باعث شده‌اند كه تأمين انرژي پايدار به معضلي مزمن تبديل شود.
وي افزود: مشكلات ناشي از ناترازي انرژي نه تنها زندگي روزمره شهروندان را مختل كرده، بلكه توليد صنايع و ارايه خدمات عمومي را نيز با دشواري‌هايي مواجه كرده است. صادقي با تأكيد بر اهميت راهكارهاي اصولي براي عبور از اين بحران گفت: ناترازي انرژي مستقيما بر كيفيت زندگي مردم اثر مي‌گذارد و در عين حال مانعي بزرگ بر سر راه رشد اقتصادي و توسعه پايدار كشور محسوب مي‌شود.
براي مقابله با اين وضعيت، نيازمند تصميمات كلان، برنامه‌ريزي دقيق و اصلاحات اساسي در سياست‌هاي انرژي هستيم.
وي در ادامه به بررسي سبد انرژي ايران و كشورهاي خاورميانه در سال‌هاي ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ پرداخت و اظهار كرد: مقايسه تركيب انرژي مصرفي و روندهاي توليد و مصرف در منطقه نشان مي‌دهد كه ايران در بهره‌وري انرژي و سرمايه‌گذاري در منابع تجديدپذير عقب‌تر از بسياري از كشورهاي همسايه قرار دارد.