بورس آماده تغيير شرايط

داستان دامنه نوسان براي بازار سرمايه تمامي ندارد و تقريبا با هر خبر جديد سهامداران بورس به دنبال بازگشايي دامنه نوسان و بازگشت آن به حالت و وضعيت عادي هستند.

دامنه نوسان يكي از مهم‌ترين ابزارها براي جلوگيري از نوسانات شديد و به حداقل رساندن ريسك‌هاي غيرمنتظره است و مي‌تواند باعث ثبات در عرضه و تقاضا شود. در اصل بايد دامنه نوسان به صورت محدود اعمال شود تا در زمان‌هاي خاص بازار يك ثبات نسبي و قابل قبول را تجربه كند. دامنه نوسان بورس حداقل و حداكثر قيمتي است كه يك سهام مي‌تواند در طول يك دوره (يك روز) معامله شود. با توجه به ميزان معاملات انجام شده و تقاضا قيمت سهام هر روز در بازار سرمايه تغيير مي‌كند و ممكن است مثبت يا منفي شود.

در اصل دامنه نوسان در شرايط وخيم بازار سرمايه اعمال و استفاده مي‌شود. براي نمونه در زمان جنگ و نزاع در داخل يا خارج كشور شاهد اعمال دامنه نوسان هستيم كه درچنين مواردي دامنه نوسان بازار سرمايه محدود مي‌شود تا در صورت عمل هيجاني برخي سهامداران بازار سهام يك‌باره سرخ پوش نشوند و به نوعي زيان سنگين شامل حال سهامداران نشود. در روزهاي مثبت نيز شرايط اين‌چنين است و ممكن است به واسطه اخبار بسيار مثبت مثلا كاهش قابل توجه قيمت دلار يا توافق سهامداران اقدام به خريد سهام كنند در اين صورت شاهد مثبت بي‌حد و اندازه بازار خواهيم بود و ممكن است قيمت سهام رشدي بيش از ارزش واقعي خود را تجربه كند در نتيجه لازم است دامنه نوسان نيز تا حدودي محدود شود تا بازار با يك ساز و كار مشخص به سمت و سوي ‌ جلو حركت كند.

كاربرد دامنه نوسان در شرايط خاص بازار است و نبايد از آن به صورت طولاني‌مدت استفاده كرد؛ اما شرايط سال‌هاي گذشته بورس تهران اين‌چنين نبوده و شاهد آن هستيم كه دامنه نوسان بازار سرمايه چندين ماه محدوده بوده و به نوعي آرامش را از بازار سهام گرفته است. دامنه نوسان آن‌قدر محدود بوده كه بسياري از سرمايه‌گذاران تصور مي‌كنند دامنه نوسان عدد فعلي است و اين دامنه عددي بيش از اين به خود نديده است.

ماه‌هاست كه دامنه نوسان بازار سرمايه در محدوده مثبت و منفي ۳ درصدي قرار دارد و اين ادامه‌دار بودن محدوديت باعث شده كه بسياري عدد واقعي دامنه نوسان را فراموش كنند؛ اما محدوديت سه درصدي براي معامله در بورس مناسب نيست و اجازه رشد و حركت بازار سهام را نمي‌دهد.

به‌طور كلي كارشناسان عقيده دارند كه دامنه نوسان بازار بايد آرام آرام افزايش يابد تا بورس تهران به يك شرايط باثابت براي معامله برسد.

محمد ابراهيم سماوي، كارشناس بازار سرمايه درخصوص دامنه نوسان گفت: معمولاً وقتي ريسك‌هاي سياسي كاهش پيدا مي‌كند و وضعيت بازار سرمايه بهبود مي‌يابد، دوباره بحث دامنه نوسان مطرح مي‌شود؛ اينكه آيا دامنه نوسان فعلي مفيد است يا خير. در ابتدا لازم است به ماهيت دامنه نوسان اشاره كنم؛ دامنه نوسان يكي از اجزاي ريزساختاري بازار سرمايه است كه هدف از طراحي آن كنترل نوسانات قيمتي و جلوگيري از رفتار‌هاي هيجاني سرمايه‌گذاران است.

وي ادامه داد: اگر بخواهيم به فلسفه وجودي بازار سرمايه نگاه كنيم، بازار سرمايه بر پايه اقتصاد آزاد شكل گرفته و وجود دامنه نوسان تاحدي مي‌تواند با اين اصل در تضاد باشد. البته اين به معناي حذف كامل دامنه نوسان نيست، اما دامنه سه درصدي براي كشوري كه تورم اعلامي بيش از ۳۰ درصد و ميانگين تورم پنج ساله بيش از ۴۰ درصد است، چندان منطقي به نظر نمي‌رسد. اين ترتيب بازار سرمايه را به ابزاري كم‌جذب‌تر تبديل مي‌كند، مخصوصاً وقتي كه بسياري از سهام‌ها و صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري دامنه نوسان سه درصدي دارند، در‌حالي كه صندوق‌هاي كالايي دامنه نوسان 10درصدي دارند كه اين خود نوعي تناقض است.

اين كارشناس بازار سرمايه با اشاره به مزايا و معايب دامنه نوسان توضيح داد: از‌جمله مزاياي دامنه نوسان، مي‌توان به مناسب بودن آن براي افراد ريسك‌گريز اشاره كرد. بسياري از پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه كاهش نوسان شديد قيمت‌ها، به ويژه در شرايط بحران يا عدم قطعيت اقتصادي، براي سرمايه‌گذاران جذاب است. مزيت ديگر آن حفاظت از سرمايه‌گذاران خرد است؛ زيرا آنها مي‌توانند حداكثر ضرري را كه در دوره‌هاي كوتاه‌مدت ممكن است متحمل شوند محاسبه كنند.

وي ادامه داد: همچنين مطالعات نشان مي‌دهد كه دامنه نوسان مي‌تواند به كاهش تصميم‌گيري‌هاي هيجاني و غيرمنطقي در بازار كمك كند و ثبات نسبي ايجاد كند و مانع شكل‌گيري حباب‌هاي قيمتي شود.

وي تشريح كرد: مهم‌ترين عيب دامنه نوسان، افزايش ريسك نقدشوندگي است. يكي از مزيت‌هاي بازار سرمايه، قابليت نقدشوندگي بالاست، اما با وجود دامنه نوسان، به‌ويژه در شرايط نزول بازار يا بحران، ممكن است سرمايه‌گذار قادر نباشد دارايي خود را به قيمت منصفانه بفروشد و سرمايه‌اش براي روز‌ها يا حتي ماه‌ها بلوكه بماند. مساله بعدي، اثر آهنربايي يا مگنت افكت است كه به وجود صف‌هاي خريد يا فروش و چسبندگي قيمتي منجر مي‌شود؛ به اين معنا كه تمركز سرمايه‌گذاران از تحليل به قيمت صرفاً منتقل مي‌شود. عيب ديگر، كاهش جذابيت بازار براي معامله‌گران كوتاه‌مدت است؛ چرا كه دامنه نوسان كم، امكان خريد و فروش در فواصل كوتاه را كاهش مي‌دهد. نهايتاً مي‌توان به كمبود انعطاف‌پذيري اشاره كرد؛ در مواقعي كه بازار به تغيير دامنه نوسان نياز دارد، اعمال اين تغييرات دشوار است.

سماوي تاكيد كرد: برخي معتقدند بازار سرمايه ايران اين كشش را دارد كه دامنه نوسان در بازه‌هايي مشابه عرف جهاني، يعني مثبت و منفي ۱۰ يا ۱۵درصد افزايش يابد. مشاهده ابزار‌هاي مشتقه و صندوق‌هاي طلا نشان مي‌دهد كه سرمايه‌گذاران تا حد زيادي با ريسك و ماهيت بازار آشنايي دارند و آماده پذيرش نوسانات بالاتر هستند. با اين حال، بايد به رويكرد تدريجي و گام‌به‌گام سازمان هم اشاره كرد كه همچنان بايد همراه با ظرفيت بازار پيش برود. در مجموع، دامنه نوسان يك بحث فرعي است و بازار سرمايه فعلاً به مسائل اصلي‌تر و كلان‌تري چشم دوخته است.

بازار از نگاه معاملات

طي دومين روز كاري هفته يعني يكشنبه ۲۱ ارديبهشت ۱۴۰۴ شاخص كل بورس تهران نزولي شد و كاهش ۲۴ هزار و ۴۳۳ واحدي معادل ۰.۷۸درصدي را در كارنامه خود ثبت كرد. همچنين شاخص كل هم‌وزن نيز كاهش ۸ هزار و ۷۳۳ واحدي معادل ۰.۹۲درصدي داشت و به جايگاه ۹۴۵ هزار و ۱۲۳ واحدي رسيد. در سوي ديگر معاملات نيز شاخص كل فرابورس با كاهش ۱۵۴ واحدي برابر با ۰.۵۷درصدي در مقايسه با معاملات روز گذشته به تراز ۲۷ هزار و ۱۴۲ واحدي رسيد. از ميان ۷۰۶ نماد بازار سرمايه در اين روز ۱۶۵ نماد مثبت و ۴۸۸ نماد نيز منفي بودند. همچنين ۸۵ نماد معادل ۱۲درصد از كل نمادها در صف خريد و ۲۲۷ نماد معادل ۳۲درصد از نمادها در صف فروش قرار داشتند. در روز يكشنبه صنايع نوشيدني، فرآورده‌هاي نفتي، حمل و نقل بار زميني، تجهيزات صنعتي، زغال‌سنگ، ساير مواد معدني، توليد كود و تركيبات نيتروژن، محصولات لبني، ماشين‌آلات الكتريكي و فعاليت مهندسي بازده مثبت را تجربه كردند و در مقابل سهام فعاليت‌هاي مرتبط با اوراق بهادار، حفاري، سخت‌افزار و تجهيزات، بانك‌ها و موسسات اعتباري، لاستيك وپلاستيك، مخابرات، خودرو، چوب، چاپ ونشر، كاشي و سراميك، وسايل خانگي، هتل و رستوان، كاني‌هاي فلزي و محصولات كشاورزي نيز بيشترين بازه منفي را تحربه كردند.