۶ دليل بروز ناترازي برق در بهار

ارديبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در حالي آغاز شد كه صنعت برق كشور برخلاف انتظار، خيلي زود با ناترازي ميان توليد و مصرف مواجه شد، پديده‌اي كه به‌طور معمول در ماه‌هاي گرم‌تر تابستان انتظار آن مي‌رفت. اين ناترازي، نتيجه مجموعه‌اي از عوامل پيچيده و همزمان است كه به رغم تلاش‌هاي گسترده وزارت نيرو در جهت افزايش ظرفيت توليد، تأمين پايدار برق را در آغاز فصل گرم با چالش جدي روبه‌رو كرد.

به گزارش ايرنا از وزارت نيرو، صنعت برق پس از عبور از چالش‌هاي زمستاني خود برنامه‌اي منسجم شامل ۱۴ مگاپروژه را براي مديريت بار مصرف برق در تابستان اجرايي كرد. اين پروژه‌ها طيف گسترده‌اي از اقدامات از جمله توسعه ظرفيت توليد برق در بخش‌هاي حرارتي، تجديدپذير، توليد پراكنده و واردات برق تا اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي و مديريت مصرف را شامل مي‌شود. با وجود اين افزايش شديد و پيش‌بيني‌نشده مصرف در ارديبهشت امسال باعث شد كه ناترازي برق به ‌صورت زودهنگام ظاهر شود. اين واقعيت در حالي است كه ميزان توليد برق كشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته در ارديبهشت ماه حدود ۶۲۰۰ مگاوات افزايش يافته است. همچنين وزارت نيرو علاوه بر تمركز بر افزايش توليد، اقدامات گسترده‌اي نيز براي مديريت مصرف به اجرا گذاشت؛ از جمله اين اقدامات مي‌توان به تدوين و اجراي ۳۶ بسته مديريت مصرف، نصب 6 ميليون كنتور هوشمند براي مشتركان پرمصرف، نظارت جدي بر مصرف ادارات و اطلاع‌رساني عمومي اشاره كرد. با اين حال، پيچيدگي شرايط مانع از اثربخشي كامل اين اقدامات در كوتاه‌مدت شد. بر اساس ارزيابي‌هاي انجام‌شده مي‌توان ۶ عامل اصلي را به عنوان دلايل اصلي بروز ناترازي زودهنگام برق در ارديبهشت‌ماه ۱۴۰۴ معرفي كرد كه در ادامه به اختصار مورد اشاره قرار مي‌گيرند. نيروگاه‌هاي برق‌آبي كشور به‌طور معمول حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ مگاوات ظرفيت توليد دارند. با اين حال در سال جاري به دليل كاهش ۴۰ درصدي ذخاير سدها، تنها بخشي از اين ظرفيت قابل بهره‌برداري بود. همچنين، ضرورت حفظ ذخيره آب سدها براي تامين برق در ماه‌هاي گرم‌تر موجب شد ارديبهشت ماه حدود ۳ هزار مگاوات از ظرفيت برق‌آبي‌ها در مدار نباشد. توضيح اينكه ذخيره مفيد در نيروگاه‌هاي برقابي كل كشور از ۹۸۳۷ ميليون متر مكعب در سال گذشته به ۵۷۸۳ ميليون متر مكعب رسيده است كه نشان از كاهش ۴۱ درصدي ذخاير آبي و كاهش ۵۶ درصدي توليد برقابي‌ها دارد. بنابر آمارهاي رسمي و جهاني كه مورد تأييد سازمان هواشناسي كشور نيز قرار دارد در سال جاري دماي بيشينه كشور در بسياري از استان‌هاي كشور همانند كهگيلويه و بويراحمد، خراسان جنوبي، چهارمحال و بختياري، خراسان رضوي، سمنان، خراسان شمالي، خوزستان، اصفهان و تهران نسبت به ميانگين بلندمدت از ۶ درجه سانتي گراد فراتر رفت و در ديگر استان‌هاي كشور نيز به جز كردستان، گيلان و اردبيل متوسط بيشينه دما فراتر از ۴ درجه ثبت شد. آمار و ارقامي كه نشان مي‌دهد در ارديبهشت ماه سال جاري ميانگين دماي هوا نسبت به ميانگين بلندمدت ۵.۵ درجه افزايش داشته و همين موضوع در تشديد ناترازي نقش موثري ايفا كرده است. به دليل نياز به تامين برق زمستاني سال گذشته با توجه به شرايط به وجود آمده، بخش قابل توجهي از واحدهاي سيكل تركيبي نيروگاه‌هاي حرارتي به دليل اينكه ناگزير به صورت پيوسته در فصل سرد مشغول به فعاليت بودند، نتوانستند در بازه زماني معمول تعميرات دوره‌اي خود را انجام بدهند.

اين امر موجب شد دوره تعميرات اساسي نيروگاه‌هاي سيكل تركيبي در ارديبهشت ماه ادامه پيدا كند، موضوع مهمي كه در كاهش ظرفيت توليد برق كشور در ارديبهشت ماه سال جاري نسبت به مدت مشابه سال گذشته موثر است.

طبق اعلام رسمي تقاضاي مصرف برق در ارديبهشت‌ماه سال جاري به بيش از ۵۷ هزار مگاوات رسيد كه نسبت به اوج مصرف سال گذشته در همين بازه زماني حدود ۱۱ هزار مگاوات بيشتر است. اين رشد غيرمنتظره تقاضا كه عمدتا ناشي از افزايش دما و استفاده گسترده از كولرها است، شكاف بين توليد و مصرف را در فصل بهار عميق‌تر كرد. نيروگاه اتمي بوشهر با ظرفيت توليد هزار مگاوات برق، به‌طور موقت از مدار خارج شده تا تعميرات دوره‌اي خود را انجام دهد. اين تعميرات طبق برنامه‌ريزي‌ها تا اواخر خرداد ادامه دارد. غيبت اين نيروگاه در شبكه برق سراسري در شرايطي كه كشور با اوج تقاضا روبه‌رو شده، سهم موثري در افزايش ناترازي ايفا كرده است به مسائل مطرح شده بايد ريشه‌دار بودن مساله ناترازي برق را نيز اضافه كرد. اين مشكل صرفاً محصول شرايط خاص امسال نيست، بلكه به ضعف‌هاي ساختاري به ويژه در اقتصاد صنعت برق بازمي‌گردد. از جمله اين مشكلات مي‌توان به قيمت‌گذاري پايين برق، عدم جذابيت سرمايه‌گذاري در توليد و زيرساخت، ضرورت نوسازي و توسعه شبكه برق و نياز به منابع مالي براي توسعه را اشاره كرد كه از سويي نيازمند زمان كافي و مهم‌تر از آن نيازمند تزريق سرمايه كافي به صنعت برق است، واقعيت بسيار مهمي كه نشان مي‌دهد، حتي تلاش‌هاي گسترده براي افزايش توليد و مديريت مصرف در كوتاه‌مدت، قادر به رفع كامل ناترازي نيست و حل اين معضل نيازمند اقدامات بلندمدت و سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده است.

بر اساس اين گزارش،ا گرچه وزارت نيرو با طراحي و اجراي برنامه‌هاي وسيع، تلاش كرد تا با بحران ناترازي برق در فصل گرم سال جاري مقابله كند، اما پيچيدگي شرايط جوي و محدوديت‌هاي فني و ساختارهاي موجود موجب شد اين تلاش‌ها به‌طور كامل به نتيجه نرسد. در واقع ناترازي برق در بهار ۱۴۰۴ هشداري جدي درباره ضرورت اصلاحات بنيادين در ساختار توليد، توزيع و مصرف انرژي در كشور است؛ اصلاحاتي كه بدون آنها، پايداري برق در تابستان‌هاي پيش‌رو با ريسك بيشتري مواجه خواهد شد.