توقف اقدامات متناقض امريكا، پيش‌نياز تداوم مذاكرات
ايران در طول هفته‌هاي گذشته بارها اعلام كرده كه آماده است در شرايطي برابري و به شرط آنكه طرف امريكايي حقوق ملت ايران به رسميت بشناسد، مذاكرات هسته‌اي را ادامه داده و مقدمات لازم براي رسيدن به يك توافق برد برد را فراهم كند. با اين وجود اما آنچه كه تاكنون از سوي طرف امريكايي رخ داده، تداوم يك روند متناقض و اقداماتي بوده كه مشخص نيست ميزان جديت در مذاكرات را به چه شكل تعيين خواهد كرد.
ايران در طول هفته‌هاي گذشته بارها اعلام كرده كه آماده است در شرايطي برابري و به شرط آنكه طرف امريكايي حقوق ملت ايران به رسميت بشناسد، مذاكرات هسته‌اي را ادامه داده و مقدمات لازم براي رسيدن به يك توافق برد برد را فراهم كند. با اين وجود اما آنچه كه تاكنون از سوي طرف امريكايي رخ داده، تداوم يك روند متناقض و اقداماتي بوده كه مشخص نيست ميزان جديت در مذاكرات را به چه شكل تعيين خواهد كرد. در حالي كه رييس‌جمهور امريكا همچنان از علاقه براي رسيدن به يك توافق با ايران مي‌گويد اما هنوز مشخص نيست كه در عمل تا چه حد مقدمات لازم براي تداوم مذاكرات فراهم است. ايران و امريكا بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در هفته‌هاي اخير و در سه نوبت در مسقط و رم مذاكرات غير مستقيم داشته‌اند و طرف عماني به عنوان واسطه انتقال صحبت‌هاي دو طرف عمل كرده است. با اين وجود اما در حالي كه به نظر مي‌رسد در شنبه گذشته مي‌توان انتظار داشت كه دور چهارم مذاكرات نيز كليد بخورد، دور چهارم مذاكرات به تعويق افتاد. در روزهاي گذشته گمانه زني‌هاي مختلفي درباره امكان برگزاري دور جديد مذاكرات مطرح شده اما هنوز دو طرف به شكل رسمي آن را تاييد نكرده‌اند. دور سوم مذاكرات غيرمستقيم ايران و امريكا روز ۶ ارديبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در مسقط، پايتخت عمان، برگزار شد. اين مذاكرات كه با ميانجي‌گري عمان انجام شد، بر موضوعاتي از جمله رفع تحريم‌ها و اعتمادسازي درباره ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران متمركز بود. «اسماعيل بقايي» سخنگوي وزارت امور خارجه، در همان روز در شبكه ايكس نوشت: «مذاكرات غيرمستقيم ايران-امريكا در فضايي جدي ادامه دارد و طرفين مواضع و ديدگاه‌هاي خود راجع به هر دو حوزه ؛خاتمه موثر تحريم‌ها و اعتمادسازي راجع به ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران/صيانت از حق ايران براي استفاده صلح‌آميز از انرژي هسته‌اي را از طريق طرف عماني تبادل مي‌كنند.» «سيدعباس عراقچي» وزير امور خارجه، پس از پايان اين دور در جمع خبرنگاران اظهار داشت: «مذاكرات اين‌بار خيلي جدي‌تر از گذشته بود و ما به تدريج وارد بعضي از بحث‌هاي جزئي‌تر، فني‌تر و تكنيكي‌تر شديم. حضور كارشناسان بسيار مفيد بود، ما چندين بار به صورت مكتوب نظرات خود را رد و بدل كرديم و در مذاكرات غيرمستقيم بحث‌هاي فني مقداري دقت مي‌خواهد و از اين رو مواضع عمدتاً مكتوب رد و بدل شد. طرف‌هاي مقابل سوالاتي داشتند كه به آنها به صورت مكتوب جواب داديم، ما سوالاتي داشتيم كه به آنها ارايه شد. در مجموع فضاي مذاكره يك فضاي كاملاجدي و كاري بود و مقداري از بحث‌هاي كلان فاصله گرفتيم. اما اين به معناي حل اختلافات نيست و هم در موضوعات كلان اختلافات وجود دارد و هم در جزييات. مسائلي وجود دارد كه بايد درباره آنها به تفاهمات كلي رسيد تا بعد درباره جزييات آن مذاكره كرد.» «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا نيز ۸ ارديبهشت به خبرنگاران گفت: «مذاكرات با ايران بسيار خوب پيش مي‌رود و اين گفت‌وگوها نتيجه‌بخش خواهد بود. مذاكرات هسته‌اي جاري بسيار خوب پيش مي‌رود و در اين مورد به زودي به توافقي دست خواهيم يافت.» عراقچي ۱۰ ارديبهشت در حاشيه نشست هيات دولت درباره اقدامات تحريك‌آميز امريكا در طول مذاكرات گفت: «اينگونه اقدامات مسلماپيام منفي خواهد داشت. اينكه در جريان مذاكرات طرف‌هاي مقابل اقدامات تحريك‌آميزي انجام دهند؛ مي‌تواند جديت آنها را زير سوال برد. البته ما در جريان ديدگاه‌هاي مختلف در امريكا و نيز اختلافاتي موجود ميان لابي‌هاي مختلف هستيم و همه مسائل را رصد مي‌كنيم.» اين سخنان وزير امور خارجه در در واكنش به اعمال تحريم‌هاي جديد امريكا عليه ايران بود چرا كه در ۹ و ۱۰ ارديبهشت، ايالات متحده تحريم‌هايي را عليه چندين فرد و نهاد در ايران، چين، امارات و تركيه به دليل نقش آنها در تجارت نفت و پتروشيمي ايران و تأمين مواد اوليه براي برنامه موشكي ايران اعمال كرده بود. وي افزود: «هر مذاكره‌اي بر اساس وجود اختلافات صورت مي‌گيرد و اگر اختلافي وجود نداشته باشد؛ مذاكره معنايي نخواهد داشت. زمان‌بندي مشخصي را تعيين نكرديم اما طبيعي است كه ما اصلاعلاقه‌مند به مذاكرات فرسايشي نبوده و به دنبال وقت تلف كردن هم نيستيم. احساس ما اين است كه طرف مقابل هم همين انگيزه را دارد.» اسماعيل بقايي، سخنگوي وزارت امور خارجه نيز ۱۱ ارديبهشت تحريم‌هاي جديد امريكا عليه اشخاص و شركت‌هاي ايراني و غيرايراني را محكوم كرد و اظهار داشت: «تحريم‌هايي كه طي چند روز گذشته به بهانه‌هاي گوناگون عليه اشخاص و شركت‌هاي ايراني و غيرايراني اعلام شد نشانه روشني از اصرار سياست‌گذاران امريكايي بر قانون‌شكني و نقض حقوق و منافع ساير كشورها و نيز تلاش آنها براي اخلال در روابط دوستانه و قانوني كشورهاي در حال توسعه از طريق تروريسم اقتصادي مي‌باشد. اين تحريم‌ها كه در راستاي سياست شكست‌خورده و مجرمانه فشار حداكثري عليه ملت بزرگ ايران طراحي شده است، گواه آشكار ديگري از رويكرد متناقض تصميم‌گيران امريكايي و فقدان حسن نيت و جديت در آنها براي پيشبرد مسير ديپلماسي است.»
با اين وجود اما امريكايي‌ها در روزهاي گذشته بار ديگر اقدامات غير سازنده خود را از سر گرفته‌اند. خبرگزاري AP روز سه‌شنبه و در آستانه سفر رييس‌جمهور امريكا به خاورميانه، در خبري به نقل از منابع خود نوشت كه دونالد ترامپ بنا دارد تا در سفر خود به كشورهاي عربي اعلام كند ايالات متحده‌ا زاين پس از نام جعلي خليج عربي به جاي نام خليج فارس استفاده خواهد كرد. وزير امور خارجه كشورمان در نخستين واكنش به اين خبر، در حساب ايكس خود نوشت: «خليج فارس مانند بسياري از نام‌هاي جغرافيايي، ريشه عميق در تاريخ بشر دارد. ايران هرگز به استفاده از نام‌هايي مانند درياي عمان، اقيانوس هند، درياي عرب يا درياي سرخ اعتراضي نداشته است. استفاده از اين نام‌ها به معناي مالكيت هيچ ملت خاصي نيست، بلكه نشان‌دهنده احترام مشترك به ميراث جمعي بشريت است». وزير امور خارجه تصريح كرد: «در مقابل، اغراض سياسي براي تغيير نام تاريخي خليج فارس، نشان‌دهنده نيت خصمانه عليه ايران و مردم آن است و به‌شدت محكوم مي‌شود. چنين اقدامات مغرضانه‌اي، توهين به همه ايرانيان، صرف نظر از پيشينه يا محل اقامت آنها، است». وي ابراز اميدوار كرد كه شايعات مضحكي كه در مورد نام خليج فارس وجود دارد، چيزي بيش از يك كمپين دروغ‌پراكني توسط افراد «هميشه جنگ‌طلب» براي خشمگين كردن ايرانيان در سراسر جهان و تحريك آنها نباشد. دونالد ترامپ درپي شكل‌گيري موجي از اعتراضاتي كه اين خبر در داخل و خارج از ايران در پي داشت و حتي موجب شكل‌گيري اتحادي ميان گروه‌هاي مختلف ايراني شد، در پاسخ به سوال خبرنگاري گفت كه هنوز تصميمي نگرفته و منتظر دريافت گزارش‌هاي مربوط به اين موضوع است. او افزود: «نمي‌خواهم احساسات كسي را جريحه‌دار كنم.» در تازه‌ترين تحول پيرامون پرونده هسته‌اي ايران و مذاكرات غيرمستقيم ايران و ايالات متحده، شبكه فاكس نيوز امريكا روز گذشته مدعي شد كه به تصاوير ماهواره‌اي انحصاري دست يافته كه نشان‌دهنده وجود يك تأسيسات هسته‌اي مخفي در ايران، با نام رمز «سايت رنگين‌كمان»، در استان سمنان است. اين اطلاعات به ادعاي فاكس نيوز توسط منافقين (سازمان مجاهدين خلق MEK) ارايه شده است. طبق اين گزارش، اين سايت تحت پوشش شركت «ديبا انرژي سيبا» فعاليت مي‌كند و گفته مي‌شود در آن «تريتيوم»، ماده‌اي كه مي‌تواند در ساخت سلاح هسته‌اي كاربرد داشته باشد، توليد مي‌شود. عراقچي در واكنش به اين ادعا و خبرسازي در حساب ايكس خود نوشت: « با شروع مجدد گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران و امريكا، «تصاوير ترسناك ماهواره‌اي» بيشتري خيلي دقيق و حساب شده در حال انتشار هستند. نتانياهو، كه به عنوان يك كارشكن مخرب ديگر آبرويي برايش نمانده، در ادامه سياست «تعيين تكليف براي ترامپ» رو به سوي همه نوچه‌هاي قديم و جديد خود آورده است. او اين‌بار، نوكران دون‌پايه ايراني صدام را به كار گرفته است. دستمزد آنها ممكن است كم باشد ولي استخدام يك فرقه منحرف تنها نشانه كمال استيصال است». در حالي كه رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه خود از برگزاري دور چهارم مذاكرات ايران و امريكا در روز يكشنبه خبر مي‌دهند، سخنگوي وزارت امور خارجه ساعتي قبل در گفت‌وگو با خبرنگاران از سفر وزير امور خارجه به عربستان و قطر در روز شنبه خبر داد.« اسماعيل بقايي» ضمن اعلام خبر سفر «سيدعباس عراقچي» به عربستان و قطر يادآور شد: سياست اصولي ايران مبني بر تقويت مستمر روابط با همسايگان است و وزير امور خارجه روز شنبه براي ديدار و گفت‌وگو با مقام‌هاي عاليرتبه عربستان به رياض سفر خواهد كرد. وزير امور خارجه شنبه عصر نيز براي شركت در اجلاس گفت‌وگوي ايران-جهان عرب به دوحه خواهد رفت.
سفر عراقچي به دو كشور عربي منطقه در حالي برنامه‌ريزي شده كه بناست رييس‌جمهور امريكا نيز سفر منطقه‌اي خود به خاورميانه را آغاز كند. ترامپ كه در روزهاي گذشته با مطرح كردن نام جعلي براي خليج فارس بار ديگر به مانعي براي توافق بدل شده، بار ديگر از علاقه براي رسيدن به توافق با ايران گفته است. ترامپ گفت: «ما به‌دنبال حل‌وفصل موضوع با ايران هستيم بدون اينكه موضوع به بمباران ايران ختم شود. من نمي‌خواهم اين كشور را بمباران كنم. من مي‌خواهم ايران كشور بسيار موفقي باشد.»
همزمان عراقچي در پيامي در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر سابق) نوشت: با شروع مجدد گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران و امريكا، «تصاوير ترسناك ماهواره‌اي» بيشتري خيلي دقيق و حساب شده در حال انتشار هستند. وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران افزود: نتانياهو كه به عنوان يك كارشكن مخرب ديگر آبرويي برايش نمانده، در ادامه سياست «تعيين تكليف براي ترامپ» رو به سوي همه نوچه‌هاي قديم و جديد خود آورده است. عراقچي گفت: او اين‌بار، نوكران دون‌پايه ايراني صدام را به كار گرفته است. دستمزد آنها ممكن است كم باشد ولي استخدام يك فرقه منحرف تنها نشانه كمال استيصال است.
به اين ترتيب به نظر مي‌رسد كه توپ تداوم مذاكرات همچنان در زمين امريكاست. در صورتي كه دولت ترامپ از اين اقدمات متناقض دست بردارد، طرف ايراني بارها اعلام كرده كه براي ادامه مذاكرات آماده است. بايد ديد در روزهاي آينده آيا شانس از سرگيري مذاكرات به شكل رسمي مورد تاييد دو طرف قرار مي‌گيرد يا خير.