تابستان پُرگاز، باك ناتمام!
با آغاز فصل تابستان، ايران به‌طور سنتي با اوج‌گيري تقاضاي سوخت مايع به‌ويژه بنزين مواجه مي‌شود. اين پديده كه ريشه در الگوهاي رفتاري مسافرتي، گرمايش اقليم و ساختار ناوگان حمل‌ونقل دارد، اكنون در شرايط جديدي از محدوديت‌هاي زيرساختي، فشار بر توليد داخلي و احتمال بازگشت به واردات بنزين، نگراني‌هايي ايجاد كرده است.
با آغاز فصل تابستان، ايران به‌طور سنتي با اوج‌گيري تقاضاي سوخت مايع به‌ويژه بنزين مواجه مي‌شود. اين پديده كه ريشه در الگوهاي رفتاري مسافرتي، گرمايش اقليم و ساختار ناوگان حمل‌ونقل دارد، اكنون در شرايط جديدي از محدوديت‌هاي زيرساختي، فشار بر توليد داخلي و احتمال بازگشت به واردات بنزين، نگراني‌هايي ايجاد كرده است.
به گزارش «تعادل» تابستان در ايران، تنها فصل گرما و سفر نيست؛ بلكه فصل پيچيده‌اي است از اوج مصرف انرژي، جابه‌جايي جمعيت، فشار بر زيرساخت‌هاي جاده‌اي و در صدر همه، افزايش تقاضاي سوخت مايع به‌ويژه بنزين.
از تيرماه هر سال، نمودار مصرف بنزين جهشي ملموس پيدا مي‌كند. در تابستان گذشته، برخي روزها ركورد مصرف روزانه به بيش از ۱۳۶ ميليون ليتر رسيد؛ رقمي كه پيش‌بيني مي‌شود در تابستان ۱۴۰۴ نيز تكرار يا حتي فراتر برود.
در شرايطي كه ظرفيت پالايشگاهي كشور رشد چنداني نداشته و نوسازي ناوگان موتوري نيز كند پيش مي‌رود، اين افزايش تقاضا مي‌تواند به نقطه فشار جديدي براي نظام تأمين و توزيع سوخت كشور بدل شود.
پالايشگاه‌هاي ايران در حال حاضر با ظرفيت نزديك به سقف خود فعاليت مي‌كنند. توليد روزانه بنزين در كشور حدود ۱۰۵ تا ۱۱۰ ميليون ليتر برآورد مي‌شود. اين رقم پاسخگوي مصرف روزمره است، اما در شرايط اوج مصرف، كشور ناگزير به برداشت از ذخاير راهبردي يا واردات مي‌شود.
بازنگري در نظام سهميه‌بندي با استفاده از الگوريتم‌هاي هوشمند، مي‌تواند مصرف را بهينه كند. تخصيص سهميه بيشتر به مناطق كم‌برخوردار يا گروه‌هاي شغلي خاص، به عدالت اجتماعي و كاهش قاچاق كمك مي‌كند.
ورود خودروهاي هيبريدي، برقي يا با مصرف كمتر از ۶ ليتر، بايد با مشوق‌هاي مالياتي و تعرفه‌اي همراه شود. همزمان، دولت بايد خريد خودروي فرسوده را با تسهيلات جذاب براي خانوارها تشويق كند.
سرمايه‌گذاري در خطوط ريلي و اتوبوسراني، همراه با تبليغات گسترده، مي‌تواند سفرهاي جاده‌اي تك‌سرنشين را كاهش بدهد.
فرهنگسازي درخصوص رانندگي اقتصادي، نگهداري مناسب از خودرو، برنامه‌ريزي سفر و استفاده از سامانه‌هاي هم‌سفري، ابزارهايي نرم اما موثر در كاهش مصرف هستند.
براي عبور از تابستان ۱۴۰۴ بدون بحران سوخت، لازم است نهادهاي حاكميتي، بخش خصوصي و جامعه مصرف‌كنندگان در قالب يك طرح ملي براي كنترل مصرف همكاري كنند.
به عنوان يك پيشنهاد راهبردي، مي‌توان به تدوين «نقشه‌راه تابستان‌هاي كم‌سوخت» با محورهاي مشخص بررسي شود.
مصرف بنزين، تنها عددي در گزارش‌هاي آماري نيست؛ نشانه‌اي است از سبك زندگي، زيرساخت‌هاي حمل‌ونقل، و كيفيت سياستگذاري انرژي. در شرايط فعلي، بدون اصلاح ساختاري و تغيير در نگاه عمومي به مصرف، تابستان‌هاي پيش‌رو مي‌توانند به‌جاي فصل استراحت، به فصلي براي بحران‌هاي سوختي بدل شوند.
تأمين پايدار بنزين در تابستان ۱۴۰۴ نيازمند رويكردي جامع، تركيبي از اقدامات فوري و اصلاحات بلندمدت است؛ و اين مسووليتي است كه هلدينگ‌هاي بزرگ انرژي مي‌توانند در آن نقشي محوري؛ چه در توسعه پالايش، چه در بهبود توزيع، و چه در پيشبرد فناوري‌هاي سوخت جايگزين ايفا كنند.