تنظيم‌گري مدرن راه توسعه ديجيتال را هموار مي‌كند
در جهاني كه فناوري‌هاي نوين چون هوش مصنوعي و اينترنت نسل پنجم محور تحولات اقتصادي هستند، ايران با تمركز بر هوشمندسازي در برنامه هفتم توسعه، گامي بلند براي تحقق رشد اقتصادي برداشته است.
در جهاني كه فناوري‌هاي نوين چون هوش مصنوعي و اينترنت نسل پنجم محور تحولات اقتصادي هستند، ايران با تمركز بر هوشمندسازي در برنامه هفتم توسعه، گامي بلند براي تحقق رشد اقتصادي برداشته است. رويداد «نقش تنظيم‌گري 5G-AIoT در توسعه اقتصاد ديجيتال» فرصتي بود تا نقش زيرساخت‌هاي ديجيتال، حكمراني داده، و همكاري دولت و بخش خصوصي در اين مسير بررسي شود. با وجود پيشرفت‌ها، چالش‌هايي مانند كمبود هماهنگي، مقاومت در برابر فناوري‌هاي جديد، و موانع تنظيم‌گري همچنان پيش روي اين تحول بزرگ قرار دارند. جهان امروز در آستانه انقلابي ديجيتال قرار دارد كه فناوري‌هاي نوين مانند هوش مصنوعي (AI)، اينترنت نسل پنجم (5G)، و اينترنت اشيا (AIoT) در قلب آن هستند. اين فناوري‌ها نه‌تنها نحوه زندگي و كار را تغيير داده‌اند، بلكه به عنوان موتور محركه اقتصادهاي مدرن عمل مي‌كنند. در ايران، برنامه هفتم توسعه هوشمندسازي را به عنوان راهبردي كليدي براي دستيابي به رشد اقتصادي پايدار معرفي كرده است. اين موضوع در رويداد «نقش تنظيم‌گري 5G-AIoT در توسعه اقتصاد ديجيتال»، كه در پژوهشگاه ارتباطات و فناوري اطلاعات برگزار شد، به‌طور جامع مورد بحث قرار گرفت. سخنرانان اين رويداد، شامل مقامات وزارت ارتباطات، سازمان فناوري اطلاعات، سازمان تنظيم مقررات و نمايندگان بخش خصوصي، بر ضرورت بهره‌گيري از اين فناوري‌ها و رفع موانع موجود تأكيد كردند.
هوشمندسازي، كليد تحقق اهداف اقتصادي برنامه هفتم توسعه
ليلا محمدي، رييس پژوهشگاه ارتباطات و فناوري اطلاعات، در سخنان خود به نقش اين پژوهشگاه به عنوان بازوي تحقيقاتي وزارت ارتباطات اشاره كرد. او هوشمندسازي را كليد تحقق اهداف اقتصادي برنامه هفتم توسعه دانست و گفت كه فناوري‌هاي نوين بايد در صنايع مختلف به‌كار گرفته شوند تا اقتصاد ديجيتال به معناي واقعي شكل بگيرد. محمدي توضيح داد كه اين فناوري‌ها ابعاد متعددي دارند، از زيرساخت‌هاي فني گرفته تا مسائل تنظيم‌گري و استانداردسازي و بدون هماهنگي دستگاه‌هاي اجرايي، نتايج مطلوب حاصل نخواهد شد. وزارت ارتباطات از سال گذشته تلاش‌هايي را براي گردهم آوردن ذينفعان مختلف آغاز كرده و ابعاد فني، اقتصادي، و اجتماعي اين فناوري‌ها را بررسي كرده است. او با اشاره به حضور فعال بخش خصوصي در اين رويداد، بر اهميت هم‌رساني بين بازيگران مختلف تأكيد كرد و گفت كه پژوهشگاه ارتباطات نقشي محوري در اين هم‌افزايي ايفا مي‌كند. محمدي همچنين به نگراني صنايع درباره استاندارد بودن فناوري‌ها پرداخت و اعلام كرد كه توسعه آزمايشگاه‌هاي هوش مصنوعي، كه قادر به ارزيابي و تأييد استانداردهاي فناوري هستند، اين دغدغه‌ها را برطرف خواهد كرد. او افزود كه اقدامات مهمي در حوزه داده در حال انجام است، از جمله ايجاد زيرساخت‌هايي براي مديريت، ذخيره‌سازي، و بهره‌برداري از داده‌ها، كه يكي از اركان اصلي اقتصاد ديجيتال است.
نقش حياتي اينترنت نسل پنجم
و هوش مصنوعي در تحول ديجيتال
علي حكيم‌جوادي، رييس سازمان نظام صنفي رايانه‌اي كشور، نيز به نقش حياتي اينترنت نسل پنجم و هوش مصنوعي در تحول ديجيتال اشاره كرد. او اين دو فناوري را ستون‌هاي اصلي اقتصاد ديجيتال دانست و تأكيد كرد كه بدون آنها، تحقق تحول ديجيتال ممكن نيست. حكيم‌جوادي با مقايسه جايگاه ايران در شاخص آزادسازي كسب‌وكار (رتبه 127) با كشورهاي پيشرو مانند سنگاپور و نيوزیلند، كه در رتبه‌هاي برتر قرار دارند، گفت كه موفقيت اين كشورها نتيجه آزادسازي كسب‌وكار و مشاركت گسترده بخش خصوصي است. او استانداردسازي را يكي از حوزه‌هايي دانست كه بخش خصوصي مي‌تواند در آن نقش كليدي ايفا كند، زيرا دولت‌ها به‌تنهايي در اين زمينه موفق نخواهند بود. حكيم‌جوادي همچنين به موضوع حفظ حريم خصوصي در هوش مصنوعي اشاره كرد و گفت كه سازمان نظام صنفي در كميسيون‌هاي خود به اين مساله توجه ويژه‌اي دارد. او از كمبود توجه جدي به بخش خصوصي انتقاد كرد و به مثال‌هايي مانند مسائل حل‌نشده با بانك مركزي در حوزه ارزهاي ديجيتال اشاره كرد. به گفته وي، فين‌تك‌ها به دليل تعدد متوليان با مشكلات متعددي مواجه هستند و نياز به هماهنگي بيشتري دارند. حكيم‌جوادي همچنين به نياز صنايع به فركانس‌هاي مشخص براي كاربري‌هاي صنعتي اشاره كرد و گفت كه فركانس 3600 براي اين منظور در نظر گرفته شده بود، اما هنوز قطعيت لازم را ندارد. او تأكيد كرد كه بخش خصوصي آمادگي اجراي قوانين را دارد و مي‌تواند به‌تنهايي نقش موثري در پيشبرد اهداف ديجيتال ايفا كند.
نبود زيرساخت مناسب تبادل داده عامل اصلي فاجعه بندرعباس
حكمراني داده يكي از محورهاي اصلي اين رويداد بود كه محمد محسن صدر، رييس سازمان فناوري اطلاعات ايران، به آن پرداخت. صدر با ابراز تأسف از حادثه بندر شهيد رجايي كه خسارتي بين 3 تا 5 ميليارد دلار به همراه داشت، نبود زيرساخت مناسب تبادل داده را عامل اصلي اين فاجعه دانست. او سه كليدواژه اقتصاد ديجيتال، زيرساخت، و تنظيم‌گري را محورهاي اصلي بحث خواند و گفت كه بدون بستر مناسب تبادل داده، صحبت از هوش مصنوعي يا صنعت 4.0 تنها در حد شعار باقي مي‌ماند. صدر تأكيد كرد كه داده‌ها ابزار توسعه هستند و نگاه امنيتي و محدودكننده به آنها بايد كنار گذاشته شود. او خواستار دسترسي كسب‌وكارها به داده‌ها شد و گفت كه انحصار داده مانع پيشرفت است. صدر به نمونه‌هايي از ناكارآمدي اشاره كرد، مانند دپوي 130 هزار كانتينر در بندرعباس بدون امكان ارايه گزارش شفاف، و گفت كه حكمراني داده مي‌توانست از اين حادثه جلوگيري كند. او با اشاره به تجربه سنگاپور، كه با حكمراني داده و زيرساخت‌هاي ديجيتال به موفقيت‌هاي چشمگيري رسيده، از مقاومت‌ها در برابر سيستم‌هاي جديد انتقاد كرد. صدر همچنين به برنامه ملي براي هوشمندسازي مصرف انرژي اشاره كرد كه هدف آن صرفه‌جويي 30 درصدي در انرژي كشور است. او افزود كه دستگاه‌ها بايد برنامه‌هاي تحول ديجيتال داشته باشند و قوانين لازم را تدوين كنند تا از فقدان داده در آينده جلوگيري شود. صدر با اشاره به ناترازي انرژي، كه صنايع بزرگ را زمين‌گير كرده، گفت كه سازمان فناوري اطلاعات در چهار پايلوت، همراه با بخش خصوصي، به دنبال پياده‌سازي مدل‌هايي براي مصرف هوشمندانه انرژي است.
تدوين نقشه راه تنظيم‌گري هوش مصنوعي
تنظيم‌گري هوش مصنوعي نيز از موضوعات محوري اين رويداد بود. حميد فتاحي، رييس سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي، از تدوين نقشه راه تنظيم‌گري هوش مصنوعي خبر داد كه شامل صدور پروانه و تخصيص فركانس خواهد بود. او گفت كه فناوري هوش مصنوعي آينده را متحول خواهد كرد و وابستگي زيادي به آن ايجاد مي‌شود. فتاحي با اشاره به حضور گسترده بازيگران در اين حوزه، تعدد آنها را عامل اتلاف منابع دانست و بر لزوم همراه‌سازي بازيگران حاكميتي براي ايجاد فضاي مناسب براي بخش خصوصي تأكيد كرد. او تنظيم‌گري نسل پنجم را رويكردي مدرن خواند كه بايد جايگزين روش‌هاي سنتي شود. فتاحي افزود كه جلساتي با بخش‌هاي مختلف در جريان است تا اين نقشه راه نهايي شود و فضا براي توسعه فناوري‌هاي نوين فراهم گردد. او تأكيد كرد كه فناوري‌هاي جديد بايد با تنظيم‌گري نوين مديريت شوند تا از پتانسيل آنها به‌درستي استفاده شود. براي رسيدن به طول موردنظر، لازم است به اهميت اقتصاد ديجيتال و نقش آن در رشد اقتصادي ايران بيشتر پرداخته شود. اقتصاد ديجيتال، كه شامل استفاده از فناوري‌هاي ديجيتال براي توليد، توزيع، و مصرف كالاها و خدمات است، در سال‌هاي اخير به يكي از مهم‌ترين عوامل رشد اقتصادي در جهان تبديل شده است. بر اساس گزارش‌هاي جهاني، اقتصاد ديجيتال تا سال 2025 مي‌تواند بيش از 25 درصد توليد ناخالص داخلي جهاني را تشكيل دهد. در ايران، با توجه به جوان بودن جمعيت، دسترسي روبه‌رشد به اينترنت، و پتانسيل‌هاي صنعتي، اقتصاد ديجيتال مي‌تواند به عنوان محركي براي كاهش وابستگي به نفت عمل كند. بااين‌حال، تحقق اين هدف نيازمند زيرساخت‌هاي قوي، از جمله شبكه‌هاي پرسرعت 5G، پلتفرم‌هاي داده‌محور، و قوانين تنظيم‌گري منعطف است. يكي از چالش‌هاي اصلي در ايران، نبود هماهنگي بين دستگاه‌هاي مختلف است. به عنوان مثال، در حالي كه وزارت ارتباطات تلاش‌هايي براي توسعه زيرساخت‌هاي ديجيتال انجام داده، دستگاه‌هاي ديگر ممكن است به دليل نگاه سنتي يا نگراني‌هاي امنيتي، مانع پيشرفت شوند. اين موضوع در سخنان صدر نيز مشهود بود، وقتي از مقاومت‌ها در برابر سيستم‌هاي جديد مانند سامانه‌هاي مديريت داده انتقاد كرد. علاوه بر اين، بخش خصوصي، كه مي‌تواند نقش مهمي در نوآوري و اجراي پروژه‌هاي ديجيتال ايفا كند، اغلب با موانع بوروكراتيك و كمبود حمايت مواجه است. حكيم‌جوادي به اين نكته اشاره كرد كه فين‌تك‌ها و استارتاپ‌هاي نوآور به دليل تعدد متوليان و قوانين متناقض، نمي‌توانند به پتانسيل كامل خود برسند. براي غلبه بر اين چالش‌ها، ايران مي‌تواند از تجربه كشورهايي مانند سنگاپور الگو بگيرد. سنگاپور با ايجاد يك اكوسيستم ديجيتال منسجم، كه شامل زيرساخت‌هاي پيشرفته، قوانين شفاف، و مشاركت گسترده بخش خصوصي است، توانسته به يكي از پيشروترين اقتصادهاي ديجيتال جهان تبديل شود. اين كشور با تمركز بر حكمراني داده، نه‌تنها بهره‌وري اقتصادي خود را افزايش داده، بلكه به مركز نوآوري منطقه‌اي تبديل شده است. ايران نيز با توجه به منابع انساني متخصص و پتانسيل‌هاي صنعتي، مي‌تواند با اصلاح قوانين، كاهش موانع بوروكراتيك، و سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌هاي ديجيتال، به جايگاه مشابهي دست يابد. در نهايت، رويداد «نقش تنظيم‌گري 5G-AIoT در توسعه اقتصاد ديجيتال» نشان داد كه ايران در مسير درستي براي تحول ديجيتال قرار دارد، اما اين مسير پر از چالش است. اقداماتي مانند تدوين نقشه راه تنظيم‌گري هوش مصنوعي، توسعه آزمايشگاه‌هاي استانداردسازي، و برنامه‌هاي ملي براي بهينه‌سازي انرژي، گام‌هايي مثبت هستند. بااين‌حال، موفقيت اين تلاش‌ها به هماهنگي بين دستگاه‌هاي دولتي، اعتماد به بخش خصوصي، و پذيرش رويكردهاي نوين تنظيم‌گري بستگي دارد. اقتصاد ديجيتال نه‌تنها مي‌تواند رشد اقتصادي ايران را تضمين كند، بلكه مي‌تواند جايگاه اين كشور را در صحنه جهاني تقويت كند، به شرطي كه موانع موجود با شجاعت و تدبير برطرف شوند.