ائتلاف جهاني عليه ترامپ؟

با گذشت بيش از 100 روز از آغاز به كار دولت جديد دونالد ترامپ در امريكا، به نظر مي‌رسد كه بسياري از سياست‌هاي اعلامي او براي رسيدن به اهدافشان با چالش مواجه شده‌اند. از سوي ديگر بسياري از كشورهاي جهان آماده مي‌شوند تا بابر قراري ارتباطات و ائتلاف‌هاي جديد، عليه فشارهاي اقتصادي ترامپ، راهبردهايي جديد را به كار ببندند. در حوزه سياست نيز به نظر مي‌رسد كه سياست‌هاي تهاجمي ترامپ باعث شده، بسياري كشورها در انتخابات جديد با گردش در آراي مردمي مواجه شوند و مخالفان ترامپ، شانس بيشتري براي بازگشت به قدرت پيدا كنند.

در انتخابات چند روز قبل كانادا، حزبي راي آورد كه نخست وزير پيشنهادي آن از مخالفان ترامپ بود. اين در حالي است كه تا چند هفته قبل، محافظه‌كاران كانادايي در نظرسنجي‌ها دست بالا را داشتند. بسياري از تحليل‌گران سياست‌هاي تهاجمي ترامپ عليه كانادا و تهديدهاي او را عاملي براي تغيير نظر برخي از شهروندان كانادايي مي‌دانند. همزمان در ديگر كشورها نيز نشانه‌هايي از اين تغيير ديده مي‌شود. در انتخابات كانادا و استراليا احزاب راست‌گرايي كه از دستورالعمل ترامپ در انتخابات (عظمت را دوباره به امريكا بازگردانيم) وام گرفته بودند، شكست خوردند. نيويورك تايمز در مطلبي با عنوان «ترند جديد انتخابات جهاني؛ موج ضدترامپ» آورده است كه اگرچه ترامپ در حال شكل دهي به سياست جهاني است، اما اين لزوما به معناي تغيير در همه جا براساس ذائقه رييس‌جمهوري امريكا نيست. از جمله در انتخابات كانادا و استراليا طي دو هفته گذشته كه ميانه‌روها شاهد بودند چگونه شانسشان براي بقاي سياسي از سر گرفته شد و احزاب راست گرا شكست خوردند. نويسنده معتقد است كه باتوجه به آنكه ترامپ تنها سه ماه است به قدرت بازگشته، هنوز زود است در مورد افزايش ضد ترامپيسم تصميم‌گيري كنيم. تحليلگر نيويورك تايمز سپس با اشاره به وجه اشتراك بسياري كه ميان كانادا و استراليا وجود دارد آنها را «پسرعموهاي سياسي» لقب داد و تشريح كرد: احزاب چپ ميانه هر دو كشور، پيش از مراسم تحليف ترامپ، در وضعيت بدي قرار داشتند و به نظر مي‌رسيد كه در آستانه از دست دادن قدرت هستند. از سوي ديگر احزاب محافظه‌كار در نظرسنجي‌ها پيشتاز بودند و رهبرانشان هم از نظر سبك و محتوا با سياست‌هاي ترامپي پيش مي‌رفتند. اما تنها چند هفته پس از بازگشت ترامپ به كاخ سفيد، سناريوهاي سياسي در كانادا و استراليا تغيير كرد و چپ ميانه از محافظه‌كاران پيشي گرفت و به پيروزي رسيد. به گونه‌اي كه رهبران محافظه‌كار هر دو كشور نه تنها در انتخابات شكست خوردند، بلكه حتي كرسي‌هاي خود را در پارلمان هم از دست دادند. چارلز ادل رييس بخش استراليا در انديشكده «مطالعات استراتژيك و بين‌المللي»، انتخابات اين كشور را «يك انفجار» توصيف كرد و افزود: «اين انتخابات، حداقل تا حدي، ناشي از دخالت ضمني آقاي ترامپ بوده است». وي در ايميلي در اين زمينه تشريح كرد: «شباهت‌هاي كافي انتخابات كانادا و استراليا نشان مي‌دهد بخت محافظه‌كاران با افزايش تعرفه‌ها و حملات ترامپ به متحدان امريكا، رو به افول بوده است». برخي در كانادا، نتيجه انتخابات استراليا را نشانه‌اي از همبستگي دو كشور (پسر عموي سياسي) دوردست دانستند و حتي بسياري در شبكه‌هاي اجتماعي در حالي كه تصوير آنتوني آلبانز پيروز انتخابات استراليا را منتشر مي‌كردند، نوشتند: «آلبو بالا!» كه اشاره به شعار ضد ترامپ «آرنج بالا!» مارك كارني نخست وزير پيروز كانادا دارد. نشريه «نيوزويك» نيز روز گذشته در مطلبي با اشاره به انتخابات فدرال استراليا، تاكيد كرد كه شعار انتخاباتي پيتر داتن رهبر حزب محافظه‌كار اين كشور براي كوچك كردن دولت باعث شد تا استراليايي‌ها دولت احتمالي وي را با ترامپ مقايسه كنند و براي دور شدن از سرنوشت امريكايي‌ها، به حزب رقيب راي دهند.

لارنس وانگ نخست وزير سنگاپور ماه گذشته در پارلمان اين كشور اعلام كرد كه سنگاپور به دليل وابستگي به تجارت جهاني، ضربه بيشتري از تعرفه‌هاي جديد امريكا خواهد خورد. از همين رو از سنگاپوري‌ها خواست تا براي شوك‌هاي بيشتر آماده شوند و پيش‌بيني كرد كه رشد اقتصادي اين كشور آسيايي كندتر خواهد شد. وي درست مانند كارني كه رابطه ديرينه كانادا و ايالات متحده را «تمام شده» اعلام كرد، پيش از انتخابات هشداري نااميدكننده صادر كرد و گفت: «شرايط جهاني كه موفقيت سنگاپور را در دهه‌هاي گذشته ميسر ساخته بود، ممكن است ديري نپايد». اما راي‌دهندگان در انتخابات روز شنبه اين كشور حزب او را به قدرت بازگرداندند. چريان جورج كه نويسنده چندين كتاب در مورد سياست سنگاپور است، انتخابات اين كشور را مورد ديگري از تاثير ترامپ دانست و استدلال كرد: احساس نگراني عميق در مورد جنگ‌هاي تجاري ترامپ، تعداد قابل توجهي از راي‌دهندگان را به سمت حمايت قدرتمند از نخست وزير كنوني سوق مي‌دهد. در حوزه اقتصادي نيز تضعيف جايگاه دلار كه از چند هفته پيش اوج گرفته، رسانه‌هاي امريكايي را بسيار نگران كرده است. تحليلگران بر اين باورند كه با توجه به فقدان جايگزيني معقول براي دلار، بعيد است دلار به اين زودي‌ها از جايگاه برتر پايين كشيده شود زيرا همچنان پركاربردترين ارز در تجارت جهاني محسوب مي‌شود و نقشي كه پس از جنگ جهاني دوم بر عهده داشته را حفظ كرده و تلاش‌هاي گذشته نيز براي جايگزيني آن، با شكست مواجه شده است. با اين حال، سياست‌هاي تعرفه‌اي و حملات دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا به فدرال رزرو، ترديدهايي را در بازارهاي مالي جهاني ايجاد كرده و اين تسلط را از بين برده است. ويشوانات تيروپاتور، استراتژيست بانك مورگان استنلي، هفته گذشته در يادداشتي به مشتريان نوشت: وقتي چنين نگراني‌هايي مطرح مي‌شود، بازگشت به دوران سابق دشوار است، با اين حال «واقعيت‌هاي عملي»، تغيير گسترده نقش دلار را دشوار خواهد كرد. از آنجايي كه دلار، بخش جدايي‌ناپذير تجارت جهاني است، كشورها و بانك‌هاي مركزي جهان مقادير زيادي دلار در خزانه خود نگهداري مي‌كنند. بر اساس گزارش صندوق بين‌المللي پول، دلار امريكا سال گذشته، حدود ۵۷ درصد از ذخاير ارزي خارجي را تشكيل مي‌داد، در حالي كه اين رقم براي يورو ۲۰ درصد، براي ين ژاپن، ۶ درصد و براي پوند استرلينگ، پنج درصد بود. بر اساس گزارش بانك تسويه حساب‌هاي بين‌المللي، دلار امريكا در سال ۲۰۲۲، در حدود ۹۰ درصد معاملات بازار، سهم داشت. برنت كاگينز، مدير ارشد سرمايه‌گذاري شركاي ثروت «ترايد» (Triad) در كانزاس گفت: واقعا هيچ جايگزيني براي دلار وجود ندارد، يورو بسيار غيرمتمركز است، واحد پول چين نيز آزادانه در بازارها شناور نيست و ين، مقياس لازم براي رقابت را ندارد. تسلط دلار، مدت‌هاست كه برخي كشورها و نه فقط كشورهاي تحت تحريم‌هاي امريكا را آزار مي‌دهد. يك مقام فرانسوي در دهه ۱۹۶۰ گفت: سلطه دلار به امريكا «امتياز گزافي» مي‌دهد؛ لقبي كه از آن زمان تاكنون پابرجا مانده است. سايت اينوستوپديا گزارش كرد: به تازگي كشورهاي عضو بريكس كه شامل برزيل، روسيه، هند و چين مي‌شوند، در حالي كه به دنبال تقويت ارزهاي محلي خود در روابط تجاري به جاي دلار امريكا هستند، ايده توسعه ارز مشترك را كنار گذاشته‌اند. اين جديدترين پيروزي براي دلار امريكا بوده كه به گفته كاگينز، تاكنون از مجموعه‌اي از جايگزين‌هاي احتمالي، بيشتر دوام آورده است. كاگينز اظهار كرد: اگرچه در حال حاضر دلار با اختلال مواجه است و افراد آن را به چالش مي‌كشند، اما قبلا نيز با چالش‌هايي روبه‌رو شده و هميشه از آن سربلند بيرون آمده است و ما وضعيت كنوني را متفاوت ارزيابي نمي‌كنيم.آرون ساي، استراتژيست ارشد در شركت اروپايي «مديريت دارايي پيكتت» (Pictet) گفت: دلار با وجود تسلط تاريخي خود، با «بحران اعتماد» گسترده‌تري در دارايي‌هاي امريكا روبه‌رو است. سرمايه‌گذاران اين سوال را مطرح مي‌كنند كه آيا اوراق قرضه خزانه‌داري امريكا كه دولت براي تامين كسري بودجه خود منتشر مي‌كند، هنوز «پناهگاه امن» سابق است يا خير. آنها همچنين در حال فروش برخي از دارايي‌هاي خود در بازار سهام امريكا هستند، زيرا شركت‌هاي فناوري به‌شدت آسيب ديده‌اند و نگراني‌ها در مورد اقتصاد امريكا، چشم‌انداز اقتصادي ساير شركت‌ها را تيره و تار كرده است. فروش اين دارايي‌ها، دلار را تحت فشار قرار داده است، به‌طوري‌كه امسال، هشت درصد در برابر سبدي از ارزهاي خارجي تضعيف شده است. نيك بننبروك، اقتصاددان بين‌المللي شركت خدمات مالي «ولز فارگو» (Wells Fargo)، در يادداشتي تحقيقاتي نوشت: بدترين بخش تمام شده است؛ فروش گسترده دلار «غيرمعمول و احتمالا موقتي» بود، بازارهاي مالي امريكا و «شركت‌هاي كاملا استثنايي» هنوز سرمايه‌گذاري را تضمين مي‌كنند، مديران دارايي جهاني مانند پيكتت در حال بازنگري در مورد ريسك‌هاي سنگين خود در امريكا و سنجش جايگزين‌ها هستند. برخي در حال خريد طلا هستند كه به بالاترين ركورد خود رسيده است. اوراق قرضه آلمان نيز گزينه محبوبي براي كساني است كه به دنبال پناهگاه امن هستند و بازارهاي نوظهور نيز شاهد ورود سرمايه شده‌اند. ساي گفت: سهام نزديك‌تر به امريكا، با افزايش عدم قطعيت امريكا به گزينه جذاب‌تري تبديل مي‌شوند و افزود كه سياست‌هاي ترامپ سرمايه را براي ماندن در داخل كشور ترغيب كرده است. بننبروك مي‌گويد: مطمئنا درك مي‌كنيم كه چرا بازارهاي مالي ممكن است در اين برهه خاص، به تخصيص مجدد دارايي‌هاي امريكا علاقه‌مند باشند، اما در نهايت مي‌دانيم كه اين تغيير تاكتيكي و نه ارزيابي مجدد اساسي دارايي‌هاي امريكا است. همين نگراني‌ها باعث شده كه ترامپ در نبرد اصلي اقتصادي خود با چين نرمش نشان دهد. همزمان چين نيز اعلام كرده كه آماده است كه اختلافات را با مذاكره حل كند. چين گفت: در حال ارزيابي رويكردهاي مقامات امريكايي براي شروع مذاكرات در مورد تعرفه‌ها است، اقدامي كه مي‌تواند به كاهش تنش در جنگ تجاري منجر شود و به زودي اميدهايي را براي آغاز مذاكرات رسمي تجاري ايجاد كند. وزارت بازرگاني چين اعلام كرد: اگر بخواهيم بجنگيم، تا آخر خواهيم جنگيد و اگر بخواهيم صحبت كنيم، درها براي مذاكرات تجاري با امريكا باز است. جنگ تعرفه‌اي و جنگ تجاري را امريكا به‌طور يكجانبه آغاز كرد و اگر مي‌خواهد صحبت كند، بايد صداقت خود را نشان دهد و آماده اصلاح شيوه‌هاي اشتباه خود و لغو تعرفه‌هاي يكجانبه باشد. چين، فهرستي از كالاهاي امريكايي معاف از تعرفه‌هاي ۱۲۵ درصدي خود را تهيه كرده كه هدف آن كاهش تنش‌هاي تجاري بدون اعطاي امتياز عمومي است. اين فهرست در حال گسترش است و معافيت‌هاي اخير براي اتان، برخي از محصولات نيمه‌رسانا و برخي داروهاي امريكايي، ضمن حفظ موضع عمومي سختگيرانه، تسكين‌دهنده است. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا از تعرفه‌هاي ۱۴۵ درصدي بر واردات چين، دفاع و ادعا كرده است كه چين «سزاوار آن است» و احتمالا هزينه‌هايي را متحمل خواهد شد. اما اين اظهارات با تلاش‌هاي درون دولت براي بررسي كاهش تدريجي تعرفه‌ها و احياي مذاكرات تجاري در تضاد است. در همين حال، پس از آنكه ترامپ دستوري امضا كرد كه معافيت‌هايي را براي برخي از تعرفه‌هاي خودرو و قطعات خودرو ارايه مي‌كرد، برخي از تخفيف‌هاي تعرفه‌اي براي خودروسازان امريكايي در افق نمايان شد. اين دستور روشن كرد شركت‌هايي كه در حال حاضر تعرفه خودروهاي وارداتي را پرداخت مي‌كنند، مشمول ماليات‌هاي ديگري مانند فولاد نخواهند شد، اما تعرفه قطعات خودرو كه از سوم مه اعمال شده است، نشان مي‌دهد كه بسياري از شركت‌ها هنوز با نوعي تعرفه مواجه هستند. مقامات دولت امريكا همچنين به دنبال بزرگنمايي پيشرفت مذاكرات با ساير كشورها بوده‌اند به‌طوري‌كه هاوارد لوتنيك، وزير بازرگاني، سه‌شنبه گذشته ادعا كرد امريكا و يك كشور كه نامش ذكر نشده، در آستانه توافق تجاري هستند. اسكات بسنت، وزير خزانه‌داري امريكا نيز گفت كه امريكا به توافق با هند «بسيار نزديك» است. ترامپ روز يكشنبه در مصاحبه‌ با شبكه ان‌بي‌سي گفت: حاضر است در مقطعي، تعرفه‌هاي چين را كاهش دهد، زيرا اكنون تعرفه‌ها آنقدر بالا است كه دو اقتصاد بزرگ جهان، اساسا تجارت با يكديگر را متوقف كرده‌اند. ترامپ تعرفه‌هايي تا سقف ۱۴۵ درصد بر واردات چين وضع و چين نيز با تعرفه‌هاي ۱۲۵ درصدي بر واردات امريكا تلافي كرده است. در نتيجه، اين اقدامات، بازارها را متلاطم كرده است و قيمت تجهيزات توليدي و همچنين كالاهاي مقرون به صرفه‌اي كه بسياري از امريكايي‌ها به آنها وابسته هستند، از جمله پوشاك و اسباب‌بازي را در معرض افزايش قرار مي‌دهد. رييس‌جمهور امريكا به مشكلات اقتصادي اخير در چين اشاره و اظهار كرد: شاخص رسمي مديران خريد توليدي چين به بدترين ركود از سال ۲۰۲۳ و سفارشات جديد صادرات به پايين‌ترين حد خود از دسامبر ۲۰۲۲ رسيد. ترامپ همچنين برخي از اظهارات اخير چين را «مثبت» خواند و در عين حال تاكيد كرد كه هرگونه توافقي بين دو كشور بايد «منصفانه» باشد. وي افزود: هيچ برنامه‌اي براي صحبت با شي جين پينگ، رييس‌جمهور چين، در هفته جاري ندارد و گفت كه دو طرف درباره موضوعات مختلفي صحبت مي‌كنند. وي افزود كه واشنگتن در حال مذاكره تجاري با چندين كشور، از جمله چين، است و تاكيد كرد كه به دنبال «توافق منصفانه» است و ادعاي خود را مبني بر اينكه «چين سال‌هاست كه ما را فريب مي‌دهد» تكرار كرد. سايت بلومبرگ گزارش كرد، در همين حال، مارك كارني، نخست‌وزير كانادا، قرار است هفته جاري براي مذاكرات تجاري به كاخ سفيد سفر كند. كارني بعد از پيروزي انتخاباتي خود، پيامي ضد ترامپ را منتشر كرد.به اين ترتيب ايده ابتدايي ترامپ كه در مدتي كوتاه جهان را مجبور به تبعيت از سياست‌هاي خود كند با اما و اگرهاي بزرگي مواجه شده و حالا در امريكا نيز بسياري نگرانند كه طرح‌هاي دولت جديد به ضد خود تبديل شود و موقعيت امريكا راتضعيف كند، موضوعي كه بايد ديد در آينده نزديك چه سرنوشتي پيدا خواهد كرد.