كاهش اعتماد جهاني به دلار؟!

آيا اعتماد جهاني به دلار امريكا كاهش يافته است؟ كاهش ارزش دلار در برابر ارزهاي خارجي و اقبال كشور‌ها به خريد طلا، اقتصاد جهاني را به چه سمت و سويي مي‌برد؟ افزايش قيمت طلا و كاهش ارزش دلار در ايران چگونه بازتاب پيدا مي‌كند؟ اينها پرسش‌هايي هستند كه اين روزها در فضاي اقتصادي مطرح شده و لازم است پاسخي درخور به آنها داده شود. كاهش ارزش دلار امريكا در بازارهاي بين‌المللي ارز كه در يك زمان كوتاه‌مدت به شكل سقوط نمايان شده، با افزايش مداوم قيمت طلا و رسيدن سهام به ركوردهاي جديد كاهشي در وال استريت شرايط را نوساني‌تر كرده است. به نظر مي‌رسد؛ جنگ اقتصادي ترامپ، كل بحران رو به رشد سيستم مالي جهاني را شدت بخشيده است. علت اصلي سقوط بازار سهام ايالات متحده، تجديد حملات دولت ترامپ عليه جروم پاول، رييس فدرال رزرو با تهديد به اخراج وي (در كنار جنگ تعرفه‌ها) برآورد شده است. ترامپ از پاول خواسته است كه نرخ‌هاي بهره را كاهش دهد، اين خواسته ظاهرا با هدف فوري تقويت وال استريت و با هدف بلندمدت يافتنِ يك قرباني براي ركود اقتصادي ايالات متحده دنبال مي‌شود. در واقع ترامپ مايل است اعلام كند، جنگ تعرفه‌اي‌اش تاثيري در بحران اقتصادي اخير ندارد و اين تصميمات فدرال رزرو است كه چنين شرايطي را ايجاد كرده است. قرباني اين ايده هم پاول است. چهره‌اي كه در اولين دوره رياست‌جمهوري خود توسط ترامپ منصوب شد؛ پاول اما مدتي است كه مورد انتقاد شديد ترامپ قرار گرفته است. ترامپ مدعي است «تورم در حال كاهش است، اما ممكن است ركود در اقتصاد رخ دهد، مگر اينكه آقاي ديرفهم، اكنون نرخ بهره را كاهش دهد.» منظور از آقاي ديرفهم در اظهارات ترامپ، پاول است. اقدام ترامپ عليه پاول باعث ايجاد نگراني فزاينده در محافل مالي در ايالات متحده و فضاي بين‌المللي شده، زيرا اين رويكرد به معناي پايان استقلال فدرال رزرو است. فشار ترامپ براي بركناري پاول بر اهداف متناقض و متناقض داخلي دولت تاكيد مي‌كند . امري كه نشان مي‌دهد بحران مالي عميق در حال خارج شدن از كنترل امريكاست. از يك طرف ترامپ و ساير اعضاي دولتش گفته‌اند كه دلار بيش از حد ارزش‌گذاري و اين باعث شده است كه كالاهاي امريكايي در بازارهاي جهاني غيرمتعارف‌تر قيمت‌گذاري شوند و كسري تجاري امريكا بدتر شود. از سوي ديگر، ترامپ و اعضاي دولتش مصمم هستند كه دلار بايد به عنوان ارز ذخيره جهاني باقي بماند. اين وضعيت ايالات متحده را قادر مي‌سازد تا كوه بدهي دولتي خود كه به سرعت در حال رشد است، (اكنون به 36 تريليون دلار رسيده است) را كمي سبك‌تر كند. اما كاهش نرخ‌هاي بهره كه ترامپ خواستار آن است، منجر به كاهش بيشتر دلار در بازارهاي بين‌المللي، تضعيف وضعيت ذخاير آن و (اگر با بركناري پاول همراه شود) به آشفتگي منجر مي‌شود. يكي از عواملي كه به نقش دلار به عنوان ارز ذخيره كمك مي‌كند، اعتماد بين‌المللي به نهادهاي امريكايي و به اصطلاح حاكميت قانون است. اعتمادي كه مانند يخ در گرماي آفتاب هر روز در حال آب شدن است. در ميان شركت‌هايي كه بيشترين ضربه را از اين روند تصميم‌سازي خورده‌اند، اعضاي به اصطلاح Manificent Seven (شركت‌هاي فناوري پيشرفته) قرار دارند كه در دو سال گذشته منجر به رشد بازار شده‌اند. تراشه‌ساز انويديا 4.5 درصد و آمازون 3.1 درصد ضرر كردند. تسلا 5.8 درصد ديگر سقوط كرد و مجموع ضرر آن در سال را به 44 درصد رساند. در اين ميان، چين با تشديد صادرات مواد كمياب به تعرفه سنگين ترامپ پاسخ مي‌دهد. محدوديت‌هاي جديد كه بر صنعت خودرو و پيمانكاران نظامي ايالات متحده تاثير مي‌گذارد، به نظر مي‌رسد مهم‌ترين اقدام تلافي‌جويانه چين تاكنون بوده است. به اين ترتيب كاهش ارزش دلار ادامه دارد. تنها در يك روز با افزايش ارزش يورو و ين، دلار ارزش خود را در برابر سبدي از ارزهاي اصلي 1.5 درصد از دست داد. در اين شرايط نرخ طلا ركورد ديگري را به نام خود ثبت كرد و به 3500 دلار در هر اونس رسيد. افزايش شتابان نرخ طلا بيانگر عدم اعتماد فزاينده به دلار امريكا به عنوان ارز ذخيره جهاني است. از آگوست 1971، دلار به عنوان يك ارز فيات عمل مي‌كند. يعني ارزش واقعي طلا ندارد، بلكه بر قدرت اقتصادي و مالي دولت امريكا تكيه دارد.  افت فعلي دلار و افزايش قيمت طلا با اعلام ترامپ مبني بر اعمال «تعرفه‌هاي متقابل» در 2 آوريل آغاز شد. جز چين كه افزايش تعرفه‌ها در آن 145 درصد باقي مانده است، اين تعرفه‌ها به مدت سه ماه متوقف شده‌اند تا امكان انجام مذاكرات فراهم شود. اين منجر به كاهش فروش شد. اما بدون هيچ نشانه‌اي از مذاكره يا معامله، نگراني‌ها دوباره افزايش يافته است. به هر تقدير، نقش دلار به عنوان ارز ذخيره جهاني در معرض آزمون جدي است. آيا جهان اعتماد خود را به دلار قدرتمند امريكا از دست داده است؟ بديهي است در پي سقوط ارزش دلار در بحبوحه آشفتگي ناشي از جنگ تعرفه‌هاي ترامپ، جهان با نگراني به دورنماي آينده مي‌نگرد. سازمان تجارت جهاني اعلام كرده  كه تجارت جهاني ممكن است در سال جاري تا 1.5 درصد كاهش يابد و در ادامه هشدار داده است كه بايد مراقب خطرات چنين تهاجم همه‌جانبه‌اي عليه تجارت جهاني بود. در اين شرايط بسياري از ايرانيان نگران تحولات اقتصادي آينده‌اند و معتقدند به زودي نوسانات رخ داده در طلا به بازارهاي ايران سرايت مي‌كند و نرخ سكه و طلا در ايران بالا مي‌رود. 
گروهي ديگر از تحليلگران هم اعلام مي‌كنند به دليل تحريم‌ها، اثرات اقتصاد جهاني در ايران بازتاب پيدا نمي‌كند. بايد منتظر تحولات آتي و رخدادهاي بعدي بمانيم تا مشخص شود اثرات اين تحولات در بازارهاي داخلي ايران چگونه بازتاب پيدا مي‌كند.