از ترس تا طمع در معاملات
بورس تهران همواره تحت تاثير اخبار سياسي و اقتصادي قرار دارد و با توجه به اين عوامل تغيير مسير مي‌دهد؛ اما تنها اين موضوع نيست، بلكه سرمايه‌گذاران بيش از هر چيزي به صورت رفتاري و رواني تحت تاثير قرار مي‌گيرند. بسياري از فعالان اين نوع واكنش را ماليه رفتاري يا رفتار مالي مي‌دانند كه بر اساس آن نوع سرمايه‌گذاري در بازارها تغيير مي‌كند.
بورس تهران همواره تحت تاثير اخبار سياسي و اقتصادي قرار دارد و با توجه به اين عوامل تغيير مسير مي‌دهد؛ اما تنها اين موضوع نيست، بلكه سرمايه‌گذاران بيش از هر چيزي به صورت رفتاري و رواني تحت تاثير قرار مي‌گيرند. بسياري از فعالان اين نوع واكنش را ماليه رفتاري يا رفتار مالي مي‌دانند كه بر اساس آن نوع سرمايه‌گذاري در بازارها تغيير مي‌كند.
رفتار مالي يا ماليه رفتاري به بررسي رفتار سرمايه‌گذاران و واكنش آنها نسبت به شرايط بازار و اخبار مرتبط با آن مي‌پردازد. عوامل روانشناختي همانند ترس، طمع، اميد، نااميدي و خوش‌بيني مسير سرمايه‌گذاري سهامداران را تا حدود زيادي تغيير مي‌كند. اين احساسات عموما در شرايط پرنوسان بازار يا تغييرات شديد شاخص نمود پيدا مي‌كند كه چنين شرايطي به راحتي در گذشته بازار سهام قابل مشاهده است. بررسي شرايط بازار سرمايه نشان مي‌دهد سهامداران در زمان‌هايي كه ترس از افت شديد شاخص‌ها وجود دارد، به سرعت و بدون تعلل وارد صف‌هاي فروش مي‌شوند؛ اين فروش ناشي از ترس و اضطراب مي‌تواند باعث ايجاد صف فروش و كاهش گسترده قيمت سهام شود. در اصل سرمايه‌گذاران ترس و اضطراب تجربه زيان بيشتري را دارند و در مقابل، زماني كه سهامداران احساسي از رشد و بازدهي مثبت بازار دارند، با طمع بيشتري اقدام به خريد كرده و به نوعي سرمايه‌گذاران در روزهاي مثبت سهام بيشتري خريداري مي‌كنند كه اين موضوع ناشي از شرايط رواني است. انتظارات سهامداران از آينده بازار، يكي از عوامل كليدي و تاثيرگذار به حساب مي‌آيد و مي‌تواند شرايط كلي بازار را شكل دهد. اين انتظارات روند كلي بورس به يكي از دو حالت مثبت و منفي ديده مي‌شود. در انتظارات مثبت سهامداران اگر عقيده داشته باشند كه بازار در آينده روند صعودي به خود مي‌گيرد دو اقدام را انجام مي‌دهند؛ نخست براي كسب سودهاي آتي اقدام به خريد سهام مي‌كنند و در نهايت افزايش تقاضا براي سهام رخ مي‌دهد و دوم اين تقاضاها موجب افزايش طبيعي قيمت‌ها مي‌شود و شاخص كل بورس را به سوي رشد و افزايش قيمت هدايت مي‌كند. انتظارات منفي نيز در مقابل انتظارات مثبت قرار دارد و موجب مي‌شود كه سرمايه‌گذاران از ترس افت بيشتر قيمت‌ها به سمت فروش روانه شوند و به نوعي شاهد فروش عمده در بازار سهام بوديم. همچنين فشار فروش و نبود و كاهش نقدينگي در بازار مي‌تواند كاهش ارزش شاخص و سهام را در پي داشته باشد و به‌طور كل صف‌هاي فروش و افت شاخص را در بازار شاهد باشيم.
موج هيجاني در بازار سرمايه
رفتارهاي جمعي سهامداران غالبا نتيجه تقويت يا تضعيف احساسات روانشناختي را در پي دارد كه مي‌تواند موج‌هاي هيجاني شديد را در بازار سهام پديد سازد. نخست موج‌هاي هيجاني مثبت، در اصل زماني كه رفتارهاي جمعي سهامداران تحت تاثير اخبار مثبت قرار مي‌گيرد و خريد سهام به‌شدت افزايش پيدا مي‌كند. اين شرايط مي‌تواند رشد سريع قيمت‌ها و ايجاد حباب قيمتي در تمامي بازارها خصوصا بورس را تحريك كند، در چنين شرايطي سهامداران به دنبال سود كوتاه‌مدت هستند و اصولا به شرايط سهام بنيادي و قيمت‌گذاري آن توجه نمي‌كنند. در سوي ديگر نيز موج‌هاي هيجاني منفي است.زماني كه بحران‌هاي اقتصادي عامل ايجاد موج‌هاي هيجاني منفي مي‌شود. سهامداران با تشكيل صف‌هاي فروش و رفتارهاي هيجاني، ارزش سهام و شاخص‌هاي بازار را تا حدود زيادي كاهش مي‌دهند در اكثر موارد اين رفتار جمعي قابل پيش بيني نيست و درنهايت تخريب‌ها و فشار‌هاي قابل توجهي را براي بازار پديد مي‌آورد. به‌طور كلي اخبار اقتصادي و سياسي حتي شايعه‌ها نيز تاثيرات بسياري در تحقق انتظارات سهامداران دارند. درحال حاصر بسياري از سهامداران خرد و حتي برخي حرفه‌اي‌ها تصميم‌هاي خود را براساس تحليل‌هاي شتاب زده مي‌گيرند و به نوعي بر اساس اطلاعات نادرست و غلط و تنها براساس شايعات معاملات خود را انجام مي‌دهند. عوامل روانشناختي و انتظارات سهامداران نقشي حياتي در شكل‌گيري تحولات بازار بورس دارند و به عنوان يكي از محرك‌هاي اصلي رفتار سرمايه‌گذاران شناخته مي‌شوند. شناخت اين عوامل نه‌تنها براي سهامداران، بلكه براي تحليلگران حرفه‌اي بازار و سياستگذاران اقتصادي ضرورتي انكارناپذير است. به‌ويژه در بورس تهران، با نوسانات ذاتي و چشمگيرش، بررسي دقيق رفتار رواني سرمايه‌گذاران و درك انتظارات آنان مي‌تواند به كاهش خطرات احتمالي و بهبود وضعيت كلي سرمايه‌گذاري در اين بازار كمك كند.
بازار از نگاه معاملات
طي دومين روز كاري هفته يعني يكشنبه 14 ارديبشهت 1404 شاخص كل بورس تهران سرخ‌پوش شد و شاخص هم وزن نيز توانست روند مثبتي را تجربه كند. در اين روز شاخص كل بورس با افزايش 24 هزار و 475 واحدي معادل 0.79 درصدي به تراز 3 ميليون و 92 واحدي رسيد. همچنين شاخص كل هم وزن نيز 3 هزار و 762 واحدي معادل 0.4 درصدي افزايش داشت و به تراز 937 هزار و 445 واحدي رسيد. همچنين شاخص كل فرابورس رشد 136 واحدي را ثبت كرد و به عدد 27 هزار و 14 واحدي رسيد. بورس تهران پس از مدت‌ها رشد طي دو روز معاملاتي اخير روند اصلاحي به خود گرفته و برهمين اساس برخي كارشناسان احتمال مي‌دهند با توجه به افزايش ترس در بازار سرمايه شاهد افت بيش از پيش شاخص باشيم. از ميان ۷۱۴ نماد بازار سرمايه در اين روز ۳۹۹ نماد مثبت و ۲۳۵ نماد منفي بودند. همچنين ۲۴۵ نماد معادل ۳۴ درصد از كل نمادها در صف خريد و ۶۷ نماد معادل ۹ درصد از كل نمادها در صف فروش حضور داشتند. طي دومين روز كاري هفته شاهد رشد ۲۶ درصد ارزش معاملات خرد و رسيدن آن به محدود ۱۵ همتي بوديم. البته در اين روز بيشترين ارزش معاملات به نمادهاي بانكي و خودرويي مربوط مي‌شد. طي روز يكشنبه صنايع حفاري، پيمانكاري صنعتي، كاني‌هاي فلزي، نوشيدني، فعاليت مهندسي، كاشي و سراميك، نساجي، لاستيك و پلاستيك، شيريني‌جات، خودرو، ماشين‌آلات، وسايل خانگي، ساير محصولات غذايي، هتل و رستوران، مخابرات، ليزينگ، ساير كاني‌هاي غيرفلزي، محصولات لبني و تامين سرمايه بازه مثبت را تجربه كردند. همچنين نمادهاي فارس، فولاد، نوري، وبملت، وغدير، پارسان، شپنا، تاپيكو، پارس و خودرو بيشترين تاثير را روي شاخص كل بورس داشتند.