توسعه روابط با آفريقا، راهبرد دولت وفاق
روابط سياسي و اقتصادي جمهوري اسلامي ايران و قاره آفريقا همواره مناسباتي برد- برد بوده است كه به نظر مي‌رسد با توجه به سياست‌هاي دولت وفاق در توسعه روابط با كشورهاي منطقه و جهان و ديپلماسي و سياست خارجي فعال، اين روابط در چارچوب يك راهبرد كلان به صورت پيوسته و نظام مند تقويت خواهد شد.
روابط سياسي و اقتصادي جمهوري اسلامي ايران و قاره آفريقا همواره مناسباتي برد- برد بوده است كه به نظر مي‌رسد با توجه به سياست‌هاي دولت وفاق در توسعه روابط با كشورهاي منطقه و جهان و ديپلماسي و سياست خارجي فعال، اين روابط در چارچوب يك راهبرد كلان به صورت پيوسته و نظام مند تقويت خواهد شد.
همكاري و تعامل جمهوري اسلامي ايران و قاره آفريقا همواره روابطي با ثبات و رو به توسعه بوده است به ويژه اينكه جمهوري اسلامي ايران در چند دهه گذشته با وجود تحريم، فشار و كارشكني‌هاي غرب، هيچگاه از سياست اصولي خود در برابر آفريقا به دليل اشتراكات سياسي، اقتصادي و فرهنگي دست نكشيده و همواره خود را در كنار مردم و كشورهاي آفريقا حفظ كرده است.
بخش‌هاي وسيعي از قاره پهناور آفريقا به دليل دور ماندن از فرآيند توسعه در سده‌هاي گذشته، همچنان از كم‌توسعه‌يافته‌ترين نواحي جغرافياي بين‌الملل محسوب مي‌شود. اين در حالي است كه بسياري از كشورهاي اين قاره به دليل غناي سرزميني، منابع بكر، جمعيت قابل توجه، بازار مصرف بزرگ و همچنين عطش جبران عقب‌ماندگي‌هاي تاريخي، مقاصدي مهم براي سرمايه‌گذاري خارجي به شمار مي‌آيند.
آفريقا بيش از يك چهارم زمين‌هاي قابل كشت جهان را در خود جاي داده است. همچنين يازده كشور آفريقايي در ميان ۱۰ توليدكننده برتر مواد معدني مختلف جاي دارند و به همين دليل كارشناسان معتقدند آفريقا چشم‌انداز اميدواركننده‌اي براي سرمايه‌گذاري خواهد بود. در اين چارچوب توسعه مناسبات اقتصادي جمهوري اسلامي ايران با قاره آفريقا به دليل بازار گسترده آن مي‌تواند به عنوان مقصد صادراتي گسترده‌اي براي كالاهاي توليدي ايران مطرح باشد. سومين اجلاس همكاري‌هاي ايران و آفريقا كه در هفته‌اي كه گذشت با حضور نمايندگان ۵۱ كشور در سالن اجلاس سران كشورهاي اسلامي برگزار شد، فرصتي مهم از سوي دولت چهاردهم براي گسترش روابط ايران و آفريقا است. مسعود پزشكيان هفتم ارديبهشت ۱۴۰۴ در اين اجلاس، با اشاره به توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي بالاي قاره آفريقا، گفت: آمادگي داريم در همه دستاوردهاي خود با آفريقا شريك شويم و همكاري‌ها را در همه زمينه‌ها توسعه و گسترش دهيم.
اجلاس همكاري‌هاي اقتصادي ايران و آفريقا نقطه عطفي براي نظام‌مند شدن همكاري‌ها ايران با اين قاره پهناور و زرخير است .در عين حال قاره آفريقا فرصتي بي‌نظير براي كشورهاي درحال توسعه تجارت است. كشورهاي آفريقاي براي گذر از عقب ماندگي تاريخي، نيازمند واردات كالا، خدمات و نيروهاي متخصص هستند و به نظر مي‌رسد كه ايران مي‌تواند در اين مسير به كشورهاي آفريقايي كمك كند.
محمدرضا عارف معاون رييس‌جمهوري در نشستي كه با روساي هيات‌هاي شركت‌كننده در سومين همايش همكاري‌هاي اقتصادي ايران و آفريقا برگزار كردند، با تاكيد بر اينكه قاره آفريقا از قطب‌هاي مهم توسعه در آينده جهان است، گفت: راهبرد توسعه روابط و همكاري صميمانه در سطوح عالي و در همه بخش‌ها با كشورهاي آفريقايي در دستور كار سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران است.
در اين نشست كه مقامات عالي، وزرا، روساي هيات‌هاي آفريقايي، روساي اتاق‌هاي بازرگاني، نمايندگان و فعالان بخش خصوصي كشورهاي آفريقايي و روسا و سازمان‌هاي مهم منطقه‌اي آفريقايي حضور داشتند، معاون اول رييس‌جمهوري با اشاره به اينكه برگزاري اجلاس پيشين همكاري‌هاي ايران و آفريقا دستاوردهاي خوب و ارزشمندي به همراه داشت اما عملياتي و اجرايي نشده است، افزود: بايد با گسترش روابط، توافقات و تعاملات ايران و كشورهاي آفريقايي پيگيري و اجرايي شود. از اين منظر آفريقا فرصت‌هاي بي‌شماري براي جمهوري اسلامي ايران در حوزه‌هاي مختلف به همراه دارد. قاره آفريقا يازده كشور از ۲۰ اقتصاد با سريع‌ترين رشد در جهان را در سال ۲۰۲۴ميلادي، به خود اختصاص داده و پيش‌بيني مي‌شود پس از آسيا، آفريقا دومين قاره از نظر رشد اقتصادي شتابان باقي خواهد ماند. در اين چارچوب، جمهوري اسلامي ايران طي يكي دو دهه گذشته به آفريقا به عنوان يك بازار نوظهور با پتانسيل اقتصادي بالا توجه ويژه‌اي داشته است. همچنين راهبرد برخي از كشورهاي آفريقايي در تغيير مقاصد و راهبردهاي همكاري‌هاي سياسي - اقتصادي و تلاش براي توسعه همكاري‌هاي جنوب- جنوب اين قاره را به هدف ويژه‌تري براي ايران تبديل كرده است.
اگرچه راهبرد دولت‌هاي مختلف در ايران همواره بر روابط با ثبات با كشورهاي مختلف قاره آفريقا بوده است اما دولت وفاق ملي با پيگيري سياست تنش زدايي و تعامل متوازن تلاش دارد تا ضمن توسعه روابط، مناسبات سياسي و اقتصادي با آفريقا را هدفمند كند.
محمدرضا عارف روز سه‌شنبه ۹ ارديبهشت ۱۴۰۴ در ديدار با صحابي اومارو وزير نفت نيجر روابط خوب سياسي را پيشران توسعه روابط در ساير بخش‌ها از جمله اقتصاد، خدمات فني و مهندسي و كشاورزي عنوان كرده است.
صحابي اومارو نيز در اين ديدار تاكيد كرد كه همكاري‌هاي درخواستي ما در سه حوزه كشاورزي، نفت و انرژي است كه در هر سه حوزه ايران تجربيات بسيار خوبي دارد.
معاون اول رييس‌جمهور همچنين در ديدار با سمير ابن سالم عبيد وزير تجارت و توسعه صادرات تونس تاكيد مي‌كند كه توسعه روابط با آفريقا اولويت جمهوري اسلامي ايران است و در اين ميان، شمال آفريقا با ويژگي‌هاي خاص فرهنگي، اعتقادي، مذهبي و تاريخي خود، جايگاه ويژه‌اي دارد. در اين قالب، برخي ناظران براين باورند كه جمهوري اسلامي ايران اين ظرفيت را دارد كه با توجه به مختصات و مزيت‌هاي سياسي-اقتصادي كه از آن برخوردار است از قدرت‌هاي اقتصادي خاورميانه‌اي در آفريقا پيشي گرفته و طي دهه‌هاي آينده پس از قدرت‌هايي مانند چين حتي در رديف دومين شريك تجاري برخي كشورهاي آفريقايي قرار گيرد.
بنا به گفته مقامات رييس اتاق مشترك ايران و آفريقا روابط تجاري ايران با قاره آفريقا حدود يك ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار است كه به نظر مي‌رسد اين ميزان از مراودات تجاري با گسترش روابط سياسي و اقتصادي با بسياري از كشورهاي آفريقايي به ويژه در شمال و شرق قاره از قابليت افزايش به ميزاني بسيار بالاتري برخوردار باشد.
سومين اجلاس همكاري‌هاي اقتصادي ايران و آفريقا كه با حضور رييس‌جمهور، معاون اول رييس‌جمهور، وزير و مسوولان وزارت صمت و جمعي از مقامات قاره آفريقا برگزار شد، نشانه‌اي از رويكرد مهم دولت چهاردهم براي توسعه مناسبات با آفريقا است. در اين رويداد كه ايران ميزبان مقامات اتحاديه آفريقا، رييس‌جمهور، نخست وزير، وزيران اقتصادي و تجاري، روساي اتاق‌هاي بازرگاني، تجار، فعالان اقتصادي، روساي بانك‌ها و بيمه، واحدهاي توليدي و مديران شركت‌هاي بزرگ و بين‌المللي كشورهاي آفريقايي بود، ضمن اينكه ظرفيت‌هاي توليدي، صنعتي، گردشگري و تجاري ايران براي نمايندگان قاره آفريقا به نمايش درآمد، همچنين ظرفيت‌هاي متقابل قاره آفريقا براي سرمايه‌گذاري و بازار گسترده آن براي توليدكنندگان و بخش بازرگاني ايران معرفي شد و پيش بيني مي‌شود نقش مهمي در توسعه بيش از پيش روابط ايران با اين كشورها ايفا كند.