سرنوشت حقِ آب ايران از آب‌هاي مرزي چه مي‌شود؟
يك كارشناس حوزه آب گفت: در حال حاضر به همان نسبت كه افغانستان توسعه پيدا مي‌كند ما نيز كم‌كم انتظارمان را از اين حقابه از دست مي‌دهيم.
يك كارشناس حوزه آب گفت: در حال حاضر به همان نسبت كه افغانستان توسعه پيدا مي‌كند ما نيز كم‌كم انتظارمان را از اين حقابه از دست مي‌دهيم.
داريوش مختاري در گفت‌وگو با ايلنا، درباره موضوع چالش آب‌هاي مرزي اظهار داشت: از ديدگاه مباني بايد بين تامين آب شيرين از دريا، رودهاي مرزي و داخل كشور به لحاظ حقوقي شرايط متفاوتي قائل شد، مثلا بعضا در انتقال آب از دريا ما حريم و مرزهايي داريم و در آب‌هاي همجوار و شيرين‌سازي آب هيچگونه تعارض منافع وجود دارد اما بستگي دارد كه هر كشوري چه ميزان بخواهد مباحث زيست محيطي را رعايت كند.
وي افزود: ما در حال حاضر از لحاظ شيرين‌سازي آب دريا و تامين آب از آب‌هاي شور با ساير كشورها تعارض منافع نداريم و درواقع از اين ناحيه جنگ آبي رخ نخواهد داد و بعبارت ديگر در حوزه خليج فارس كه جزو پرچالش‌ترين مناطق آبي دنيا است به لحاظ تامين و برداشت آب مشكلي وجود نداشته و ناسازگاري نداريم.
اين كارشناس حوزه آب گفت: يكي از چالش‌هاي ما در حوزه آب‌هاي مرزي حقابه هيرمند است طبق قرارداد ۱۹۵۳ ايران حدود ۸۲۰ ميليون متر مكعب حقابه دارد كه البته در سال‌هاي خشك اين ميزان كمتر مي‌شود و اكنون ريشه اختلاف با افغانستان بر سر اين حقابه به اشغال هرات در زمان ناصرالدين شاه برمي‌گردد زماني كه افغانستان بخشي از ايران بود.
وي ادامه داد: در سال ۱۳۴۰ خشكسالي سيستان اتفاق افتاد كه امكان تامين آب اين منطقه را نداشتيم آن زمان با مشورت ژاپني‌ها گودال‌هاي زيادي در سيستان و در ورودي هيرمند حفر شد و با ايجاد انحراف حجم قابل توجهي از آب را ذخيره كرديم و اكنون تامين آب شيرين سيستان و بخشي از زاهدان را به عهده دارند اما اين چاه‌نيمه‌ها گاهي خشك و كم‌آب مي‌شوند و ما در محدوديت زيادي در پاسخ به تقاضاي آبي سيستان داريم، طالبان به قرارداد پاينبد نيستند و باورشان اين است كه خودشان مشكل دارند، در پي اين مشكلات بسياري از سيستاني‌ها به شمال كشور مهاجرت كرده‌اند.
مختاري بيان كرد: در حال حاضر به همان نسبت كه افغانستان توسعه پيدا مي‌كند ما نيز كم‌كم انتظارمان را از اين حقابه از دست مي‌دهيم چندين روش حقوقي براي آب‌هاي مرزي وجود دارد در دعاوي بين‌المللي هر كشوري از يكي از روش‌ها استفاده مي‌كند مثلا افغانستان از اين بند كه آب به جايي تعلق مي‌گيرد كه سرچشمه در آنجا قرار دارد؛ استناد مي‌كند و روز بروز بدنبال توسعه است توسعه‌اي كه ما را به اين بن‌بست مي‌رساند كه تكليف سيستان چه مي‌شود.
وي تصريح كرد: افغانستان در دهه ۵۰ با همكاري امريكايي‌ها سد كجكي را احداث و بخشي از آب را كنترل كرد، در دهه اخير نيز سد جديدي ساختند و آب را منحرف كردند و شبكه‌هاي كشاورزي آبي را گسترش دادند شايد به اين دليل كه افغانستان به آب‌هاي آزاد دسترسي ندارد اين حق را براي خود قائل شده است.
اين كارشناس حوزه آب با بيان اينكه در حوضه آب‌هاي مرزي حق توسعه متوازن منطقه‌اي بايد رعايت شود، گفت: افغانستان به آب‌هاي آزاد دسترسي ندارد و به موضوع آب‌هاي و رودخانه‌هايي كه در كشورش جاري است به عنوان گنج نگاه مي‌كند اما بايد اين اصل را بپيذيرند كه اين آب متعلق به كشور خاصي نيست و بايد به قوانين و عهدنامه‌ها پايبند باشند، بايد به درك متقابل برسيم اين شرايط بايد به گونه‌اي پيش برود كه توسعه در بالادست منجر به اين نشود كه حق آب ايران دچار انحراف شود بايد قواعد عرضه و تقاضاي آب را رعايت و توافق كنيم و معاهدات نقض نشوند. وي با بيان اينكه حوزه دجله و فرات و همچنين ارس را نيز تركيه دچار چالش كرده است، گفت: تمام اقدامات تركيه زنجيره‌وار بحران زيست محيطي به وجود آورده تركيه اكنون ۲۰ ميليارد متر مكعب آب را ذخيره مي‌كند كه عوارض آن را هم در جنگ داعش و سوريه شاهد بوديم هرچند ماجرا مستقيم بر سر آب نبود، اما اين آوارگان آب مستعد مهاجرت و جذب شدن از سوي داعش بودند، گاهي آب كه مسائلي را به شكل مهاجرت و بحران اجتماعي نشان مي‌دهد و اكنون ما با همكاري كشورهاي منطقه بايد از ابزار احقاق اين حق و ديپلماسي آب در راستاي دريافت حقابه خود استفاده كنيم. ديپلماسي آب فقط مذاكره مستقيم نيست ديپلماسي آب درازمدت و چند وجهي است. مختاري يادآور شد: با شدت گرفتن تغييرات اقليمي و گسترش خشكسالي، ارزش آب روز به روز بيشتر مي‌شود و اهميت دادن به موضوع آب‌هاي مشترك و مرزي از ارزش بالايي برخوردار است و اكنون ما بايد براي تحقق ديپلماسي آب برنامه‌ريزي دقيق‌تري داشته باشيم.