روز گذشته معاون اول رییس‌جمهوری، وزیر نیرو، رییس سازمان حفاظت از محیط زیست و استاندار تهران در قالب اعضای شورای عالی آب از سامانه آبرسانی شرق تهران بازدید کردند. گردهم‌آیی اسحاق جهانگیری، معصومه ابتکار، حمید چیت‌چیان و سید حسین هاشمی تعجب‌برانگیز نبود. این روزها دیگر اظهارنظر مقامات رده بالای کشور در خصوص آب، طبیعی شده است. روزی نیست اظهارات «بحران آب واقعا جدی است» از سمت یکی از مسوولان رده بالا شنیده نشود. بحران آن قدر جدی شده است که دیگر تزریق سرمایه نیز دردی از آن دوا نمی‌کند. زمانی بسیاری معتقد بودند نوسازی شبکه‌های فاضلاب و تاسیسات آبرسانی باعث خواهد شد وضعیت مصرف آب بهبود یابد. حالا اما معاون اول رییس‌جمهور با تشریح وضعیت ناگوار کشور از لحاظ آب اظهار می‌کند: «اگر مشکل کمبود آب با بودجه حل می‌شد به نوعی تامین مالی می‌کردیم اما مشکل اصلی ما کمبود منابع آب است» این کمبود را می‌توان از روزهای خشک و بی‌تاب سد لار فهمید. لار یکی از پنج سد تامین‌کننده آب تهران است. طبق آخرین گزارش‌های وزارت نیرو سطح این آب به زیر 50درصد رسیده است و حالا معاون اول رییس‌جمهور از خبری ناگوار صحبت می‌کند: «آب لار چند روز دیگر
تمام می‌شود» وخامت حال و روز منابع آبی پشت سد لار به جایی رسیده است که سطح آب لار از سطحی که برای انتقال به تهران لازم است 8 متر پایین‌تر است و در نتیجه برای انتقال آب از این سد به تهران مجبور به پمپاژ آب شده‌اند. چنین وضعیتی در مجموع ذخایر و منابع آبی در کشور تاکنون بی‌سابقه بوده است.
آب را هم مثل نفت ملی کنیم
تهران، کرمان و اصفهان اکنون بحرانی‌ترین مناطق کشور از لحاظ آب هستند بحران‌هایی که گاهی به دعواهای درون استانی نیز کشیده شده است. روز گذشته همزمان با بازدید شورای عالی آب از تصفیه‌خانه‌های تهران، محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان در مجلس، نسبت به انتقال آب از یک حوزه به حوزه دیگر انتقاد کرد. او گفته است: «سالانه ۶ میلیارد مترمکعب از حوزه آب‌های زیرزمینی کرمان برداشت می‌شود این درحالی است که ورودی آب به سفره‌های زیرزمینی ۵ میلیارد مترمکعب بیشتر نیست.» این نماینده مجلس در ادامه اشاره کرده است که 11 هزار چاه غیرمجاز برداشت آب در کرمان داریم که هنوز تصمیمی در خصوص آنها گرفته نشده است. او در ادامه با اشاره به این مساله افزوده است: «دولت باید آب را هم مانند نفت ملی اعلام کند و همان‌طور که هر کسی درجنوب نمی‌تواند چاه نفت برای خودش بزند نتواند چاه آب بزند.»
کسی به فکر چاه‌های غیرمجاز نیست
اما در میان طرح‌های دولت که روز گذشته از سمت معاون اول رییس‌جمهور اعلام شده است راجع به مقابله با چاه‌های غیرمجاز چیزی دیده نمی‌شود. آن‌طور که از سخنان جهانگیری برمی‌آید بیشترین و جدی‌ترین طرح‌های دولت برای مقابله با بحران کم‌آبی طرح‌های انتقال آب است. یکی از این طرح‌ها اتصال رینگ شرق به غرب استان تهران است. معاون اول رییس‌جمهوری در این خصوص گفته است: «طرح‌های بلندمدت‌تری نیز در تهران در حال انجام است که یکی از آنها اتصال رینگ شرق به غرب تهران است تا در مواقعی که در شرق تهران کمبود آب داشتیم با انتقال آب از غرب تهران مشکل را برطرف کنیم و همچنین طرح‌های بیشتری برای جمعیت چند میلیونی تهران مورد نیاز است که باید با زمان‌بندی مشخص اجرا شود.»
از هر چه بگذریم سخن کشاورزی خوش‌تر است
در این میان توجه به کاهش مصرف در بخش کشاورزی نیز مانند همیشه مطرح می‌شود؛ هر چند این بحث دیگر آنقدر رنگ و بوی تکرار به خود گرفته است که به سختی می‌توان امیدوار بود تخصیص بودجه در سال 94 برای «ارتقای سطح آبیاری و افزایش بهره‌وری در بخش آب کشاورزی» راهگشا باشد. معاون اول رییس‌جمهور از سهم 90درصدی کشاورزی در آب سخن می‌گوید، اما در برخی استان‌ها سهم کشاورزی از 90درصد نیز فراتر رفته است. در همین زمینه رجوع به سخنان دیروز پورابراهیمی نماینده کرمان در مجلس خالی از لطف نیست. او می‌گوید: «۹۵درصد از ۶ میلیارد مترمکعب آبی که در کرمان برداشت می‌شود به بخش کشاورزی اختصاص می‌یابد و تنها ۳ درصد آن مصرف شرب و ۲درصد مصرف صنعتی است از این‌رو باید برای بخش کشاورزی فکری کرد.» او در ادامه می‌گوید: «پیشنهاد کردیم که دولت برای تبدیل آبیاری سنتی به صنعتی در شهر کرمان ۱۰۰درصد کمک بلاعوض بدهد و آبیاری غرقابی را ممنوع و هرگونه آبیاری سنتی خلاف و جرم محسوب شود و به شکل جریمه و جرم سنگین با آن مقابله شود.»
بعضی مشکلات با پول حل می‌شوند
تصفیه‌خانه فاضلاب تهران سال‌های سال است که در انتظار پیشرفت است. تازه‌ترین اظهارنظر درباره وضع این تصفیه‌خانه نشان می‌دهد پیشرفت این طرح 42درصد بوده است. در حالی که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری به این مساله اشاره می‌کند که بحران کنونی آب با پول حل نمی‌شود، محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران می‌گوید: «برای تکمیل پروژه تصفیه‌خانه فاضلاب تهران 10هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است. او می‌گوید این رقم 20هزار میلیارد تومان بوده است که تاکنون نصف آن از طریق منابع مختلف تامین شده است». در همین زمینه نیز استاندار تهران از معاون اول رییس‌جمهور درخواست کرده است که این پروژه‌ها را در استفاده از منابع مالی فاینانس چین در اولویت قرار دهد. با در کنار هم قرار دادن این اظهارات به این نتیجه می‌رسیم که شاید سرمایه‌گذاری مناسبی نیز در حوزه آب صورت نمی‌گیرد و برخی مشکلات این حوزه حتی در وضعیت بغرنج کنونی با تزریق بودجه قابل حل باشد.
تناقض در راهکارها
وضعیت کنونی حاصل سال‌های سال بی‌توجهی، بی‌برنامگی و در کنار آن تغییرات آب و هوایی است. وضعیت بارندگی در کشور در دو سال گذشته به‌شدت کاهش پیدا کرده است. حالا و در وضعیتی که تقریبا گره‌یی کور محسوب می‌شود اتخاذ راهکار برای مقابله با این وضع با اهمیت است. اما در این زمینه میان بسیاری از کارشناسان و حتی مسوولان اختلاف نظر وجود دارد. در حالی که در صحبت‌های روز گذشته اسحاق جهانگیری صحبت از طرح‌های انتقال آب شده است، معصومه ابتکار رییس سازمان حفاظت از محیط زیست که در بازدید شورای عالی آب از سامانه آبرسانی شرق تهران حضور داشت گفته است: «انتقال آب از یک حوزه به حوزه دیگر علاج کوتاه‌مدت است و ما باید با مدیریت مصرف، مشکل کمبود آب را حل کنیم.» او در ادامه گفته است: «اگر حتی آب را از یک حوزه به حوزه دیگر انتقال دهیم، با روند کنونی مصرف باز هم در درازمدت دچار مشکل خواهیم بود.» اشاره ابتکار به طرح انتقال آب از خزر به حوزه‌های دیگر بوده است. او در این خصوص می‌گوید: «درخصوص انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی موافقتی نشده است و ما نیز موافق انتقال آب نیستیم» البته پیش از این و در سال گذشته نیز طرحی از سمت حسن روحانی رییس‌جمهور درباره انتقال آب از حوزه خلیج فارس مطرح شد که در همان زمان بسیاری از کارشناسان معتقد بودند با توجه به سطح و فشار آب در حوزه خلیج فارس انتقال آب از این حوزه به مناطق داخلی کشور صرفه اقتصادی ندارد و در نهایت راهکاری مناسب نخواهد بود. مساله واردات آب نیز هر از چندگاهی در اخبار و رسانه‌ها از قول مسوولان مطرح می‌شود اما در نهایت هنوز دقیقا مشخص نیست راهکار اصلی دولت برای مقابله با وضع کنونی چیست؟ چنین پراکندگی‌هایی در راهکارهای مقابله با بحران کم‌آبی تا حدودی عجیب به نظر می‌رسد. البته از لابه‌لای حرف‌ها و سخنان مسوولان می‌توان فهمید وضع به حدی بغرنج است که آنها خود نیز از اتخاذ راهکاری مناسب بازمانده‌اند. در همین زمینه می‌توان به سخنان روز گذشته معاون اول رییس‌جمهور اشاره کرد که گفته است: «اگر وضعیت مصرف به شکل کنونی باشد برای پاییز به مشکل خواهیم خورد.»
