رويارويي مكزيك و كانادا با دولت ترامپ

جواد هاشمي|

رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در حالي دوره دوم فعاليت خود را پس از يك وقفه چهار ساله آغاز كرده كه معتقد است بسياري از دستاوردهايي كه دولت نخست او نهايي كرده بود با اقدامات اشتباه دولت جو بايدن به حاشيه رفته و اين‌بار او قصد دارد در مدتي كوتاهي براي بسياري از مسائل راهكارهاي جديد ارايه كند، يكي از اصلي‌ترين اين ايده‌ها ورود به عرصه جنگ تجاري، وضع كردن تعرفه‌هاي وارداتي عليه كالاهاي بسياري از كشورها براي ورود به امريكا و در نهايت تقويت توليد ملي در اين كشور است.

ايده ترامپ در اين حوزه بسيار ساده تعريف شده: او مي‌گويد در حالي كه امريكا شرايط رقابت در بسياري از بازارهاي جهاني را از دست داده، همزمان با آزاد گذاشتن مرزهاي خود و محدود نكردن تجارت، به بستري مهم براي صادرات كالاها از نقاط مختلف جهان بدل شده و به اين ترتيب هم توليد و هم اشتغال اين كشور آسيب ديده و هم ساير كشورها توانسته‌اند از اين فرصت به بهترين شكل استفاده كنند. رقيب و دشمن اصلي ترامپ در اين بحث دولت چين است. كشوري كه در سال‌هاي گذشته موفق شده به اصلي‌ترين صادركننده كالا در جهان تبديل شود و به شكل سالانه صادرات قابل توجهي از كالا را نيز به امريكا برنامه‌ريزي مي‌كند. با اين وجود اما نظام تعرفه‌اي جديد ترامپ تنها به چين محدود نيست و در اين مسير تعداد قابل توجهي از كشورها از جمله دو همسايه اين كشور يعني كانادا و مكزيك نيز وارد اين چالش شده‌اند.

در روزهاي گذشته، كانادا بارها نسبت به تصميم ترامپ اعتراض كرده و حالا به نظر مي‌رسد كه به ايده‌هايي چون مقابله به مثل نيز فكر مي‌كند. دولت فدرال كانادا در واكنش به تعرفه‌هاي اخير امريكا كه شراكت تجاري طولاني‌ مدت بين دو كشور را مختل كرده و منجر به افزايش هزينه‌ها براي شهروندان امريكايي و كانادايي شده است، مجموعه‌اي از اقدامات را با هدف حمايت از مشاغل و كارگران كانادايي اعلام كرده است. چندين وزير كانادا براي مقابله با تعرفه‌هاي امريكا در محافظت از مشاغل و كارگران كانادايي، ابتكارات جديدي ارايه كردند كه دومينيك لبلان، وزير دارايي، استيون مك كينون، وزير كار، مري نگ، وزير توسعه صادرات، تجارت بين‌المللي و توسعه اقتصادي، ريچي والدز، وزير كسب و كارهاي كوچك و لارنس مك آلي، وزير كشاورزي ازجمله اين وزيران بودند. دولت فدرال كانادا، «برنامه تاثير تجاري» را از طريق «توسعه صادرات كانادا» راه‌اندازي خواهد كرد و طي دو سال، پنج ميليارد دلار براي كمك به صادركنندگان در يافتن بازارهاي جديد براي محصولات كانادايي و كمك به شركت‌ها براي عبور از چالش‌هاي اقتصادي ناشي از تعرفه‌ها، تزريق خواهد كرد. اين برنامه بر روي مسائلي مانند عدم پرداخت، نوسانات ارز، دسترسي به جريان نقدي و موانع گسترش تجارت، تمركز خواهد كرد.

علاوه بر اين، بانك «توسعه كسب و كار كانادا»، ۵۰۰ ميليون دلار وام براي حمايت از مشاغلي كه مستقيما هدف تعرفه‌ها قرار مي‌گيرند و آنهايي كه در زنجيره تامين آنها قرار دارند، در دسترس قرار خواهد داد. اين مشاغل همچنين به خدمات مشاوره‌اي در زمينه‌هايي مانند مديريت مالي و تنوع بازار دسترسي خواهند داشت. شركت وام‌دهنده كشاورزي «فارم كرديت كانادا» (Farm Credit Canada) نيز يك ميليارد دلار بودجه جديد براي كاهش موانع مالي براي كشاورزي و صنايع غذايي كانادا، عرضه خواهد كرد. اين پيشنهاد وام با هدف رسيدگي به مسائل مربوط به جريان نقدينگي، امكان تطبيق كسب‌ و كارها با محيط عملياتي جديد و ادامه عرضه محصولات كشاورزي و غذايي با كيفيت بالا ارايه مي‌شود.

دولت فدرال، براي محافظت از مشاغل كانادايي در برابر تصاحب آسيب‌رسان، دستورالعمل‌هاي قانون سرمايه‌گذاري كانادا را به‌روز كرده است. در حالي كه سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي هنوز مورد استقبال قرار مي‌گيرند، اما سرمايه‌گذاري‌هايي كه براي امنيت اقتصادي كانادا مضر تلقي مي‌شوند، پذيرفته نمي‌شوند. همچنين انعطاف‌پذيري‌هاي موقتي به برنامه بيمه بيكاري، براي افزايش دسترسي و تمديد حداكثر مدت توافق، ارايه خواهد شد. اين برنامه مزاياي برنامه بيكاري را براي كارمنداني كه با كارفرماي خود توافق مي‌كنند تا ساعات كاري كمتري را به دليل كاهش فعاليت‌هاي تجاري خارج از كنترل آنها داشته باشند، ارايه مي‌دهد. پايگاه خبري اينوست گزارش كرد، دولت فدرال كانادا متعهد شده است كه اقدامات بيشتري را براي حمايت از مشاغل و كارگران در صورت لزوم در هفته‌ها و ماه‌هاي آينده ارايه دهد و به همكاري نزديك با استان‌ها و مناطق براي اطمينان از وجود حمايت‌هاي تكميلي در همه حوزه‌هاي قضايي ادامه خواهد داد.

اين در حالي است كه چين نيز عليه كانادا مشغول به اقداماتي جديد شده است. چين روز شنبه، تعرفه‌هايي را بر محصولات كشاورزي و غذايي كانادا به ارزش ۲.۶ ميليارد دلار اعلام كرد. اين تعرفه‌ها به تلافي عوارضي اعمال شد كه كانادا در اكتبر، بر خودروهاي برقي توليد چين و محصولات فولادي و آلومينيومي وضع كرد.

تعرفه‌هاي اعلام شده توسط وزارت بازرگاني چين كه قرار است از بيستم مارس، اعمال شود، جبهه جديدي در جنگ تجاري مي‌گشايد كه تصميمات دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در مورد اعمال تعرفه بر كانادا، مكزيك و چين و تهديد اقدامات حمايتي عليه ساير كشورها، محرك اصلي آن بوده است.

وزارت بازرگاني چين اعلام كرد كه چين براي واردات روغن كلزا، كنجاله و نخود كانادايي، تعرفه ۱۰۰ درصدي و بر محصولات آبزي و گوشت خوك كانادايي، ۲۵ درصد تعرفه اعمال خواهد كرد. اين وزارتخانه افزود: تعرفه ۱۰۰ درصدي كانادا بر خودروهاي برقي چيني و ماليات ۲۵ درصدي بر محصولات آلومينيوم و فولاد اين كشور، قوانين سازمان تجارت جهاني (WTO)، را به‌طور جدي نقض مي‌كند و به حقوق و منافع مشروع چين به‌شدت آسيب مي‌رساند. رويترز گزارش كرد كه «جاستين ترودو»، نخست وزير كانادا در ماه آگوست عنوان كرد كه اتاوا براي مقابله با سياست دولت چين در زمينه توليد بيش از حد ظرفيت، اين عوارض را به دنبال امريكا و اتحاديه اروپا اعمال مي‌كند كه هر دو براي خودروهاي برقي توليد چين، تعرفه واردات اعمال كرده‌اند. چين، پس از امريكا، دومين شريك تجاري بزرگ كانادا است.

در كنار كانادا، مكزيك نيز تلاش‌هايي را براي مقابله با شرايط به وجود آمده آغاز كرده است. رييس‌جمهور مكزيك كه كشورش در واكنش به سياست تجاري جديد دونالد ترامپ، كندتر از چين و كانادا عمل كرده است، طي اظهاراتي اعلام كرد كه دولت وي روز يكشنبه تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه‌اي عليه امريكا اعمال خواهد كرد.

كلوديا شينبائوم، رييس‌جمهور مكزيك، كه كشورش در واكنش به سياست تجاري جديد دونالد ترامپ، كندتر از چين و كانادا عمل كرده است، طي اظهاراتي اعلام كرد كه دولت وي روز يكشنبه تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه‌اي عليه امريكا اعمال خواهد كرد. رييس‌جمهور مكزيك روز سه‌شنبه گفت كه اين كشور در پاسخ به تعرفه‌هاي 25 درصدي اعمال‌شده از سوي ايالات متحده، براي واردات كالاهاي امريكايي تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه وضع خواهد كرد و جزييات آن بعداً اعلام خواهد شد. قرار است دولت مكزيك فهرست محصولاتي را كه هدف قرار مي‌دهد، همراه با ساير محدوديت‌ها، در مراسمي در ميدان مركزي مكزيكوسيتي اعلام كند.

اين تأخير نشان مي‌دهد كه مكزيك اميدوار است جنگ تجاري كه توسط ترامپ آغاز شده است، تشديد نشود. شينبائوم تأكيد كرد كه دولتش «منتظر خواهد ماند » زيرا او قصد دارد اين هفته با ترامپ صحبت كند، هرچند كه مكزيك از ماه اوت اعلام كرده بود كه براي تعرفه‌هاي امريكا آماده مي‌شود. شينبائوم افزود: هيچ دليل، انگيزه يا توجيهي براي اين تصميم كه مردم و ملت‌هاي ما را تحت تأثير قرار خواهد داد، وجود ندارد.

هرچند ترامپ اعلام كرده كه اين سياست‌ها را براي تقويت اقتصاد امريكا اجرايي مي‌كند اما بسياري از كارشناسان معتقدند كه تداوم جنگ اقتصادي عليه ساير كشورها، مي‌تواند در بلندمدت به چالشي براي اقتصاد امريكا تبديل شود. در كوتاه‌مدت نيز آمارهاي اقتصادي نشان از آن دارد كه اهداف محقق نشده‌اند. شدت گرفتن تنش تجاري بين امريكا و شركاي تجاري اين كشور از جمله چين و كانادا كه با اعمال تعرفه بر واردات كالا از اين كشورها به امريكا از سوي ترامپ كليد خورد، موجب شد تا در معاملات روزهاي اخير شاهد كاهش ارزش دلار در برابر سبد ارزهاي مرجع باشيم. بر همين اساس ارزش دلار در معاملات ديروز هم كاهشي بود و به كمترين ميزان ۳ ماه گذشته رسيد. در كنار جنگ تجاري تغيير ريل جدي سياست‌هاي اقتصادي در آلمان كه به فروش گسترده اوراق قرضه اين كشور منجر شده نيز مزيد بر علت كاهش ارزش دلار بوده است.

همچنين اقتصاددانان پيش‌بيني كرده بودند كه اقتصاد امريكا در ماه ميلادي گذشته، ۱۶۰ هزار شغل ايجاد كرده است؛ نرخ بيكاري ماه گذشته نيز ۴.۱ درصد گزارش شد كه كمي بالاتر از نرخ چهار درصدي پيش‌بيني شده توسط اقتصاددانان مورد نظرسنجي شركت تحقيقاتي «فكت‌ست» (FactSet) بود. به گفته كارشناسان، از زمان افزايش ۳۲۳ هزار شغل جديد در دسامبر، آمار استخدام‌ها كاهش يافته، اما بازار كار در آغاز سال ۲۰۲۵ انعطاف‌پذير بوده است.

جو گافوگليو، مديرعامل شركت مديريت سرمايه متقابل امريكا، گفت: ارقام شغلي فوريه نشان مي‌دهد كه بازار كار، نشانه‌هايي از ضعف در استخدام در بخش‌هاي مختلف نشان مي‌دهد. شاخص‌هاي رو به وخامت مانند تمايل به استخدام، فهرست‌هاي شغلي جديد و استخدام موقت، حاكي از كاهش بالقوه رشد اشتغال است. به گفته اندي استتنر، كارشناس بيمه بيكاري در بنياد قرن، كاهش گسترده و مداوم در بخش دولتي نيز در گزارش منعكس نشده است و دليل آن اين بوده كه ادعاهاي بيكاري براي كاركنان فدرال ممكن است چندين هفته طول بكشد تا در داده‌هاي رسمي دولت ظاهر شود. اداره آمار كار امريكا روز جمعه اعلام كرد اگرچه تاثير كامل اين كاهش‌ها هنوز در داده‌ها قابل مشاهده نيست، اما اشتغال فدرال در ماه گذشته، ۱۰ هزار نفر كاهش يافت.

شركت «چلنجر، ‌گري و كريسمس» اعلام كرد امريكا بيش از دو ميليون كارمند فدرال دارد و اخراج كارمندان‌در سراسر امريكا، طي ماه گذشته، به بالاترين ميزان خود از سال ۲۰۲۰ رسيده است. اخراج كارمندان فدرال به دستور وزارت كارآمدي دولت ايلان ماسك (DOGE) صورت گرفته است. به گفته اين شركت، كارفرمايان در ماه گذشته، بيش از ۱۷۲ هزار فرصت شغلي را كاهش دادند كه ۲۴۵ درصد افزايش نسبت به ژانويه و دو برابر تعداد اعلام شده در همان ماه طي سال قبل است. اين بالاترين تعداد ماهانه اخراج از جولاي ۲۰۲۰ است؛ زماني كه نزديك به ۲۶۳ هزار نفر اخراج شدند.

ليندسي روسنر، رييس بخش سرمايه‌گذاري در مديريت دارايي گلدمن ساكس، اظهار كرد: گزارش مشاغل فوريه كه كمي ضعيف‌تر از حد انتظار است، مي‌تواند فدرال رزرو را وادار كند تا كاهش نرخ معيار خود را از سر بگيرد. شبكه خبري سي بي‌اس نيوز گزارش كرد فدرال رزرو در ژانويه با اشاره به تورم مداوم، كاهش نرخ بهره را متوقف كرد و جروم پاول، رييس فدرال رزرو، هشدار داد كه بانك مركزي، از نزديك بازار كار را براي نشانه‌هاي ضعف زيرنظر دارد كه مي‌تواند موجب كاهش بيشتر نرخ بهره شود.

نگاهي به روند آغاز شده نشان مي‌دهد كه احتمالا جنگ تعرفه‌اي ظرف چند ماه آينده موفقيت يا شكست خود را مشخص خواهد كرد. اگر ترامپ به اهداف خود در مكزيك و كانادا دست پيدا كند، اين احتمال وجود دارد كه تعرفه‌ها را با قدرت بيشتري حتي عليه اروپا نيز اجرايي كند و اگر اين روند راه به جايي نبرد، بايد رقابت چين و امريكا را در زمين بازي ديگري ارزيابي كرد.