گروه انرژی نادی صبوری
در جهانی که همه عوامل خواسته و ناخواسته بر اقتصاد تاثیر می‌گذارند و در حالی که مدرنیته با پیامد جهانی شدن، کشورها را به یکدیگر نزدیک‌تر کرده است، هر«اتفاقی» در هر نقطه از جهان مانند اثر پروانه‌یی، روند جریان‌های اقتصادی را هر چند اندک تغییر خواهد داد. «نفت» نیز به عنوان کالایی که تقریبا در میان دیگر کالاها کمتر رقیبی در تاثیرپذیری از تنش‌های ژئوپلیتیک دارد، همواره در صف اول این تاثیرپذیری ایستاده است. تقریبا قابل حدس است که می‌خواهیم از 13 نوامبر، شب تلخ پاریس و تاثیر آن بر بازار نفت حرف بزنیم. 11 سپتامبر سال 2001 در حالی که برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در برابر چشم‌های حیران شهروندان امریکایی به ناگهان فرو ریخت، همزمان بشکه‌های نفت را نیز به لرزه در آورده و با 20 درصد کاهش بها همراه کرد. در مقاله‌یی با عنوان «بازار نفت پس از 11 سپتامبر: در آستانه یک بحران» با اشاره به اینکه اقتصاد جهان پس از 11 سپتامبر چه روالی را طی کرد به کاهش تقاضای جهانی نفت خام پس از این فاجعه به کمترین سطح خود در 9 سال قبل از آن اشاره می‌کند.
این تاثیر در حالی اتفاق افتاد که در آن تاریخ، امریکا هنوز «انقلاب نفت شیل» را که بسیار به آن می‌بالد تجربه نکرده بود و طرف عرضه بدین واسطه دچار بحران خاصی نشد. به نوعی اگر آن اتفاق پس از سال 2008 و رواج تولید نفت خام از شیل رخ می‌داد، اکنون قطعا در وضعیت دیگری به سر می‌بردیم. اما اکنون بازار نفت با نوعی دیگر از این حوادث روبرو شده است. فرانسه نقشی که امریکا در بازار نفت داشته را ندارد اما این تمام ماجرا نیست. پیچیدگی گروهی به نام «داعش» و دسترسی این گروه که حمله‌های 13 نوامبر پاریس را بر عهده گرفت، به تجارت غیرقانونی نفت، بلافاصله در روز دوشنبه و آغاز به کار بازارهای جهانی نفت خام، تاثیر خود را نشان داد. بازارها به تکاپو افتادند و در حالی که نفت برای مدت‌ها روندی نزولی و بی‌رمق را به خود گرفته بود، نگرانی از کاهش عرضه نفت خام، بهای طلای سیاه را بالا کشید.
تشدید ابهام در بازار
این اتفاق بلافاصله به سرخط رسانه‌های اقتصادی جهان تبدیل شد، به گزارش «تعادل» پایگاه خبری آی‌بی تایمز در گزارشی با اشاره به اینکه تحلیلگران معتقدند، حملات تروریستی پاریس فاکتورهای مبهم و وحشت‌انگیز جدید را به بازار نفت اضافه خواهد کرد به این مساله اشاره کرد که روز جمعه در واکنش به حمله‌های 13 نوامبر بهای طلای سیاه به سطوح پایین رسید. در ادامه این گزارش این موضوع مورد تحلیل قرار گرفت قیمت‌های جهانی نفت خام که این روزها در پایین‌ترین سطح 8 ماه گذشته خود قرار دارند در بازه‌های 40 دلاری سیر می‌کنند.
از سوی دیگر پایگاه اینترنتی تلویزیون سی ان بی‌سی در گزارشی با عنوان «حمله‌های پاریس چه معنایی برای بازار نفت خواهد داشت؟» به این مساله اشاره کرد که بهای طلای سیاه در روز دوشنبه در واکنش سنتی خود به احتمال کاهش عرضه به واسطه افزایش مقابله نظامی با داعش در خاورمیانه افزایش پیدا کرد. به این ترتیب بهای معاملاتی آتی نفت وست تگزاس اینترمدیت با 88 سنت افزایش در ساعت 30:12 لندن به 41 دلار و 63 سنت رسید. از سوی دیگر بهای معاملاتی آتی نفت برنت دریای شمال نیز با 57 سنت افزایش به بهای 45 دلار و 3 سنت معامله شد.
تحلیلگران چه می‌گویند؟
اما این واکنش لحظه‌یی بازار، از دید تحلیلگران اتفاقی چندان تکان‌دهنده نیامد. آلن لنس یکی از مشاوران سرمایه‌گذاری در اوهایو در این باره به ای‌بی‌تایمز گفت: « تنش‌ها و عوامل ژئوپلیتیک همیشه بیرون ایستاده‌اند و هر اتفاقی که بتواند آنها را به سر خط اتفاق‌های روز تبدیل کند، خواهد توانست در سرعت تصمیم‌گیری و سفارش سرمایه‌گذاران در بازار نفت اثر بگذارد» یکی دیگر از تحلیلگران می‌گوید: «در چنین مواردی با دو نوع از نگرانی مواجه هستیم. یکی نگرانی‌های درآمدی و دیگری نگرانی‌ها در جنبه اقتصاد کلان است. از دیدگاه تکنیکال فنی، این دو جنبه در هفته فعلی بازار نفت با هم تبانی کرده‌اند»
همچنین سی ان بی‌سی نوشت که هر چند قیمت نفت در روز دوشنبه در واکنش به حمله‌های روز جمعه در پاریس پس از دو ماه و نیم روند کاهشی ناگهان رو به افزایش رفت، تحلیلگران معتقدند که نباید انتظار حرکت افزایشی قابل توجهی در بازار نفت با توجه به افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک داشت.
مهر تایید بازار بر دیدگاه تحلیلگران
پس از این اتفاق و تحلیل‌های منتشر شده درباره آن، روند بازار جهانی نفت خام، مهر تاییدی بر انتظار و اعتقاد تحلیلگران جهانی گذاشت. بازار دوباره روند نزولی به خود گرفت و با گذشت زمان این روند تشدید شد. وضعیتی که در نمودارهای هفتگی و ماهانه برنت و دبلیو تی‌ای قابل مشاهده است.
خبرگزاری رویترز در واکنش به این رویکرد در گزارشی به این مساله پرداخت که هر چند اتفاق 13 نوامبر پاریس در تاثیر اولیه و کوتاه‌مدت، نفت را با افزایش بها روبرو کرد اما از سوی دیگر ترس و وحشتی که این حادثه بر فضای کلی اقتصاد جهان افکنده، خواهد توانست به دامان بازار نفت نیز رسیده و آن را با کاهش تقاضا و به تبع آن کاهش قیمت روبرو کند.
تیرها به سمت مواضع نفتی داعش
پس از این اتفاق‌ها گاردین روز 17 نوامبر از حمله امریکا به 116 تانکر نفت در شرق روسیه خبر داد که نخستین حمله در نوع خود بوده است. نیویورک تایمز نیز در حالی که این خبر را به نقل از وزارت خارجه اعلام کرد و به این مساله پرداخت که این حمله‌ها در راستای این اعتقاد که منبع عمده تامین مالی داعش تجارت نفت خام است، صورت گرفته است. امریکا اعتقاد دارد که داعش ده‌ها میلیون دلار درآمد از طریق تجارت غیرقانونی نفت خام به دست آورده است. اتفاقی که مورد تحلیل رسانه‌های خارجی قرار گرفت، بلومبرگ در همین زمینه در گزارشی به این مساله اشاره کرد که در حالی که تاکنون تصور امریکا بر این بوده که داعش نفت خام پالایش شده را صادر می‌کند و به واسطه آن پالایشگاه‌های نفتی را مورد حمله قرار می‌داد، عمده صادرات این گروه نفت خام است. تمام این اتفاق‌ها به نوعی عاملی برای کاهش عرضه نفت در بازار تلقی می‌شد اما نتوانست بهای نفت خام را با افزایش روبرو کند.
بسیاری معتقدند برای اعلام یک نتیجه قطعی درباره تاثیر «میان مدت» و «بلندمدت» حمله‌های پاریس بر بازار نفت زود است. این دیدگاهی است که تحلیلگران بازار نفت در وضع فعلی اتخاذ کرده‌اند، سی ان بی‌سی در همین زمینه با اشاره به اینکه هر چند طبق داده‌های منتشر شده توسط رویترز فعالیت‌های مشاهده شده در بازار نفت پس از حمله‌های پاریس به وضوح افزایش داشته است اما میخاییل اسکیالا یکی از محققان موسسات بانکی گفت: «تعیین کردن تاثیر بلندمدت حمله‌های تروریستی پاریس بر بازار نفت سخت و دشوار است» او در حالی که در ادامه به عدم مشاهده فاکتوری تاثیرگذار در وضع فعلی می‌پردازد ماجرا را از جنبه دیگری مورد بررسی قرار داده و بیان کرد: « اگر به سمت و سوی تقاضا نگاه کنیم، با توجه به کاهش سفرهای گردشگری به اروپا ممکن است تقاضای شرکت‌های هواپیمایی برای سوخت کاهش پیدا کرده و بازار نفت از این مساله تاثیر بگیرد»
تاریخ، حرف اول را می‌زند
اما در میان تمام تحلیل‌هایی که در این زمینه منتشر شده است، نگاه‌هایی بعضا متفاوت نیز دیده می‌شود. نگاه‌هایی که «تاریخ» را عاملی تاثیرگذار‌تر از تمام عوامل بر بازار نفت می‌دانند. در دیدگاه تاریخی «تکرر» یک حادثه، جنبه اثرگذاری خود را از دست می‌دهد؛ همانطور که اکنون حمله تروریستی در پاریس، دنیا را تکان می‌دهد اما مشابه همین اتفاق در بیروت و دمشق، این تاثیر را بر رسانه‌ها و به طبع آن مسائل بیرونی نخواهد گذاشت. در ابتدای گزارش به این مساله اشاره شد که هر «اتفاقی» در هر نقطه از جهان خواهد توانست مانند اثر پروانه‌یی عمل کند، اما «اتفاق» در این دیدگاه تعریفی دارد که «تکرار» خواهد توانست از اثر آن بکاهد. «دنیل دیکر» یکی از تحلیلگران با سابقه نفت خام که حدود 25 سال در زمینه تجارت این محصول فعالیت داشته و مدیر 2 شرکت برجسته در این زمینه است، در تحلیلی قابل توجه که پایگاه خبری د استریت آن را منتشر کرده از همین زاویه به مساله پرداخت و بیان کرد که از دیدگاه او روند کاهشی که پس از افزایش اولیه بهای نفت خام در روز دوشنبه اتفاق افتاد ارتباطی با حمله‌های پاریس ندارد. او در تشریح دیدگاه خود گفت: پس از حمله‌های 11 سپتامبر، بمب‌گذاری سال 2004 در قطاری در مادرید، بمب‌گذاری‌های سال 2005 در لندن، کشت و کشتار در شارلی عبدو، حمله‌های خنثی شده تروریستی در پاریس، دیگر خطر گروه‌های افراطی و اسلام‌گرایان تندرو برای بازار نفت «تهدیدی پایدار» محسوب می‌شود. در نتیجه این تهدید پایدار نخواهد توانست تغییری چشمگیر در وضعیت ایجاد کند.
