ناترازي‌ها در مرحله بحراني است
محدود كردن روند گسترده توزيع رانت در اقتصاد ايران يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي است كه در طول هفته‌هاي گذشته بارها از سوي مقامات دولت مطرح و اعلام شده كه در صورتي كه راهي براي تغيير اين مسير پيدا نشود، كشور با مشكلات بيشتري مواجه مي‌شود. موضوعي كه هم از سوي رييس‌جمهور و هم از سوي وزير اقتصاد مورد تاكيد قرار گرفته است.
محدود كردن روند گسترده توزيع رانت در اقتصاد ايران يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي است كه در طول هفته‌هاي گذشته بارها از سوي مقامات دولت مطرح و اعلام شده كه در صورتي كه راهي براي تغيير اين مسير پيدا نشود، كشور با مشكلات بيشتري مواجه مي‌شود. موضوعي كه هم از سوي رييس‌جمهور و هم از سوي وزير اقتصاد مورد تاكيد قرار گرفته است. رييس‌جمهور در دومين گفت‌وگوي مستقيم خود با مردم بخشي از واقعيت‌هايي كه اقتصاد ايران با آن مواجه بوده را اعلام و تاكيد كرد كه بايد با نظر كارشناسي راهي براي برون رفت از اين شرايط پيدا كرد. مسعود پزشكيان در دومين گفت‌وگوي تلويزيوني با مردم از آغاز فعاليت دولت وفاق ملي، دوشنبه ۱۲ آذرماه بعد از خبر ساعت ۲۱ شبكه اول سيما با تبريك روز قانون اساسي و هفته مجلس و تسليت ايام شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) و با اشاره حوادثي كه در ۱۰۰ روز اخير كشور با آن مواجه بوده است، ادامه داد: شب تحليف آن اتفاق ناگوار رخ داد و اسماعيل هنيه در خاك ما شهيد شد. سپس با مشكلات مختلفي در درگيري‌هاي منطقه و جنگ منطقه درگير شديم. اين روند آرامش را در ادامه كار به هم زد. سپس تلاش كرديم هيات دولت را بانظرسنجي كارشناسان و احزاب انتخاب كنيم. نهايتا موفق شديم هيات دولت را به مجلس معرفي كنيم. وي اظهار كرد: مجلس نيز يك راي استثنايي به تمام اعضاي كابينه دادند و دولت شروع به كار كرد. از آغاز به كار بحث كسري در پرداخت مطالبات گندم كاران بود.
بحث پرستاران بود. بحث پاداش بازنشستگان بود. با اين مسائل درگير بوديم و تلاش كرديم حل كنيم. مبناي ما اجراي چشم‌انداز و اجراي قانون بود. قانون برنامه را به هر كدام از وزرا ارجاع داديم و خواستيم برنامه عملياتي بنويسند. به سرعت مجبور بوديم بودجه را به مجلس ببريم. كار شبانه روزي انجام شد. علي رغم فرصت كم در زمان مناسب بودجه به مجلس رفت. رييس‌جمهور تصريح كرد: خيلي وقت‌ها مي‌گفتند بودجه را انبساطي نوشتيم. بودجه ما انبساطي نيست. مجلس نيز خوشبختانه به كليات بودجه راي دادند. مشكلات ديگري كه وجود داشت احتمالا در سوالات شما هست كه من آنگاه به آن اشاره خواهم كرد. يكي از بحث‌هاي مهم هم وفاق ملي است. براي اولين‌بار بود كه استاندار سني و كرد را تعيين كرديم. تا حالا استاندار سني كرد را در كردستان معرفي كرديم. براي اولين‌بار عرب را در خوزستان استاندار كرديم. بلوچ را در سيستان و بلوچستان استاندار اعلام كرديم. باوري كه داشتيم از همه اقوام بر اساس شايستگي استفاده كنيم شكل گرفت. تعداد خانم‌ها در دولت خيلي بيشتر از قبل است. وي تاكيد كرد: كم كم فرمانداران نيز از بين خانم‌ها در حال انتخاب هستند. همه اينها بدون كمك و پشتيباني رهبري ممكن نبود. اين نگاه رهبري در ايجاد وفاق و همدلي آغاز فعاليت‌هايي بود كه انجام داديم. اين رويكرد را براي به كار‌گيري نيروي انساني داشتيم. پزشكيان در پاسخ به پرسشي درباره ناترازي انرژي و احتمال افزايش قيمت بنزين، تصريح كرد: واقعيت اين است كه ما با ناترازي‌هاي بد در برق و گاز و انرژي و آب و پول و محيط زيست داريم كه همه در حدي است كه مي‌تواند بحران ايجاد كند. وي افزود: توليد قرار بود امسال افزايش يابد اما اين رخ نداد و نيروگاه‌هاي ما كفاف مصرف برق را نمي‌دهد كه البته چندبرابر از متوسط چند كشور اروپايي و كانادا مصرف داريم كه همين موضوع منجر به برنامه‌ريزي براي قطعي يك تا دوساعته برق هم شد. رييس‌جمهور تأكيد كرد: نياز ما الان با توان توليد هم‌خواني ندارد. وقتي ما دولت را تحويل گرفتيم كه ذخاير نفت و گاز، امسال يك ميليارد است و اگر مديريت نكنيم نمي‌توانيم به نيروگاه‌ها سوخت ندهيم. اگر الان مراقبت نكنيم براي زمستان چه كار كنيم؟ پزشكيان در پاسخ به اين پرسش مجري كه مجلس اجازه نخواهد داد در ۱۴۰۴ بنزين گران شود و باز هم مجلس تاكيد مي‌كند به واردات بنزين هم در ۱۴۰۴ هيچ ارزي اختصاص نخواهد داد، اظهار كرد: با آن حساب وقتي ارز اختصاصي جبران نشود خب بنزين هم گران مي‌شود؛ خوشحالم از اينكه صريح سوال مي‌كنيد من هم صريح جواب شما را مي‌دهم و صادقانه با مردم عزيزمان صحبت خواهم كرد. پزشكيان در پاسخ به پرسشي درباره ناترازي انرژي و احتمال افزايش قيمت بنزين، تصريح كرد: واقعيت اين است كه ما با ناترازي‌هاي بد در برق و گاز و انرژي و آب و پول و محيط زيست داريم كه همه در حدي است كه مي‌تواند بحران ايجاد كند. وي افزود: توليد قرار بود امسال افزايش يابد اما اين رخ نداد و نيروگاه‌هاي ما كفاف مصرف برق را نمي‌دهد كه البته چندبرابر از متوسط چند كشور اروپايي و كانادا مصرف داريم كه همين موضوع منجر به برنامه‌ريزي براي قطعي يك تا دوساعته برق هم شد. رييس‌جمهور تأكيد كرد: نياز ما الان با توان توليد هم‌خواني ندارد. وقتي كه ما دولت را تحويل گرفتيم ذخاير نفت، گاز و گازوييل و سوخت ما در نيروگاه‌ها بيش از ۳ ميليارد متر مكعب بود امسال بيش از يك ميليارد است و اگر به ۷۰۰ ميليون مترمكعب برسد ديگر نمي‌توانيم سوخت را به نيروگاه‌ها بدهيم و اگر مديريت نكنيم نمي‌توانيم به نيروگاه‌ها سوخت ندهيم. اگر الان مراقبت نكنيم براي زمستان چه كار كنيم؟ پزشكيان در پاسخ به اين پرسش مجري كه مجلس اجازه نخواهد داد در ۱۴۰۴ بنزين گران شود و باز هم مجلس تاكيد مي‌كند به واردات بنزين هم در ۱۴۰۴ هيچ ارزي اختصاص نخواهد داد، اظهار كرد: با آن حساب وقتي ارز اختصاصي جبران نشود خب بنزين هم گران مي‌شود؛ خوشحالم از اينكه صريح سوال مي‌كنيد من هم صريح جواب شما را مي‌دهم و صادقانه با مردم عزيزمان صحبت خواهم كرد.
وي در پاسخ به پرسشي درباره وضعيت ساخت مسكن اظهار كرد: ما تا حالا مسكن زده‌ايم اگر مي‌خواهيم مشكل را حل كنيم بايد با كارشناسان موضوع را بررسي كنيم. اگر يارانه‌اي كه براي سوخت و موارد ديگر مي‌دهيم را به سرانه جمعيت كشور تبديل كنيم نفري ۹۰ ميليون تومان مي‌شود اما اكنون اين يارانه هم پرداخت مي‌شود ولي به كسي چيزي نمي‌رسد. رييس‌جمهور در پاسخ به اين پرسش كه راهكار دولت چهاردهم براي حل اين ناترازي‌ها چيست؟ تصريح كرد: به نظر من ما براي درمان تا الان مسكن زديم و درمان نكرديم. روند ناترازي‌ها از دولت‌هاي قبلي بوده و الان به جايي رسيده كه بحراني است. قبلا مدام مسكن مي‌زدند. ما بايد بتوانيم به چاه‌هاي نفت گاز تزريق كنيم. اكنون نه تنها گاز تزريق نمي‌كنيم بلكه صرفا برداشت داريم. اگر نتوانيم براي نسل آينده مديريت كنيم زمين سوخته تحويل مي‌دهيم. ما در ذخاير نفت و گاز در دنيا جايگاه بالايي داريم چرا بايد به اينجا برسيم؛ چراكه درمان نكرديم. مداخله نكرديم. صرفا با تزريق مسكن عبور كرديم.
وي در پاسخ به تكرار اين پرسش كه آيا بنزين گران خواهد شد؟، خاطرنشان كرد: گروه اقتصادي ما هم وزير اقتصاد و هم رييس بانك مركزي و هم آقاي طيب نيا در نشست با كارشناسان اقتصادي به چهار برنامه رسيدند تا روند اقتصادي كشور تغيير كند. يكي رشد اقتصادي و رشد سرمايه‌گذاري و توليد است. ديگري بحث ناترازي‌ها و سوم بحث معيشت مردم و ثبات در امنيت غذايي است.برنامه‌هاي اولويت‌دار صنايع و كارهايي كه پيشران اقتصاد و توليد هستند. ۲۵ زيربرنامه براي آن تدوين شده است. برخي جاها به برنامه مشترك رسيدند. ما بايد مشكل ناترازي‌ها را حل كنيم. پزشكيان افزود: ناترازي انرژي يك مجموعه است. ما الان در پرداخت پول بازنشستگان، گندمكاران مشكل داريم. اما ۴ ميليارد مي‌دهيم بنزين گران وارد مي‌كنيم و با قيمت ۳ هزار تومان مي‌فروشيم. هيچ كارشناسي در دنيا اين روند را قبول ندارد. اين نياز به درمان دارد. با نگاه به معيشت مردم اين مداخله بايد انجام شود. هر مداخله‌اي كه مي‌خواهيم انجام دهيم بايد طبقه پايين جامعه را ديد. وي در پاسخ به اين پرسش كه شما مي‌گوييد بنزين را گران مي‌كنيد بعد تورم ايجاد نمي‌شود؟ بيان كرد: الان ما ۲ ميليارد دلار به دانشگاه ارز مي‌دهيم كه دانشگاه آينده ما را مي‌سازند . چگونه مي‌خواهيم آينده در رقابت علمي و تكنولوزي عقب نمانيم. مي‌توانيم نبينيم و مسكن بزنيم تا رد شود. وقتي دلار مي‌دهيم و بنزين وارد مي‌كنيم. كسري بودجه مي‌آوريم كه نتيجه آن تورم است كه به اقشار ضعيف آسيب مي‌زند. وقتي اين كار را مي‌كنيم به آنها فشار وارد مي‌شود. براي اينكه چگونه عمل كنيم با كارشناسان در حال بحث هستيم و نتيجه را مي‌گوييم. رييس‌جمهور بيان كرد: ديروز در جلسه غيرعلني مجلس نيز واقعيت‌ها را بيان كرديم. چرا نتوانيم برق و گاز كارخانجات را تامين كنيم. غير از اين است كه مدام مسكن زديم. اگر كارخانه كار نكند ما نمي‌توانيم ماليات بگيريم. ما ۵ سال پشت سر هم تورم ۴۰ درصد داريم. وي ادامه داد: امروز تورم ۳۳ درصد است و براساس اعلام كارشناسي بانك مركز و مركز آمار ايران تا پايان سال بر همين عدد خواهد ماند. قرار بود ۱۵ ميليارد دلار براي واردات نهاده‌ها و كالاهاي اساسي اختصاص يابد. اما كل مبلغ اختصاص يافته ۱۲ ميليارد دلار است، ۵ ميليارد دلار هم پيش‌خريد كرده‌اند. الان هم بايد هم ۵ ميليارد و هم اين ۳ ميليارد دلار كسري را بپردازيم. از مقام معظم رهبري اجازه گرفتيم كه از صندوق ذخيره ارزي برداشت كنيم تا جلوي افزايش قيمت گرفته شود و نگذاريم كه قيمت بالا برود. پزشكيان يادآور شد: روند برداشت از صندوق همان تزريق مسكن است كه انجام داديم. درآمد سال آينده در اين بخش ۱۲ ميليارد دلار است اما براي يارانه انرژي سوخت، آب، گاز، برق مصرف مي‌كنيم ۱۵۰ ميليارد دلار است. كدام عاقلي اين كار را مي‌كند؟ بايد بپذيريم كه كارشناسان و متخصصان براي حل ناترازي انرژي راه‌حلي پيدا كنند. بايد بدون آسيب به اقشار كم درآمد مشكل را حل كنيم. وي يادآور شد: در سال ۹۰ سرانه ما حدود ۷۰ ميليون تومان بود و الان حدود ۵۰ ميليون تومان است يعني قدرت خريد ۲۰ ميليون كاهش پيدا كرده است و اگر همين راه را برويم روز به روز بدتر خواهد شد و اين بايد درمان شود. رييس‌جمهور افزود: دانشگاهيان، اقتصادانان و كارشناسان كساني هستند كه مي‌توانند در درمان دردها و حل مشكلات به ما كمك كنند، ما بايد با جامعه و مردم هم در اين باره گفت‌وگو كنيم تا درماني كه لازم است براي ماندگاري و عزت و سربلندي انجام دهيم و من معتقدم مي‌توانيم اين كار انجام دهيم.
رانت 1700 ميليارد توماني در اقتصاد ايران
جدا از اين توضيحات كه از سوي رييس‌جمهور ارايه شد و به نظر مي‌رسد كه شفاف‌ترين توضيح درباره وضعيت اقتصاد ايران است، وزير اقتصاد نيز مي‌گويد كه حجم رانت در اقتصاد ايران وحشتناك شده است. «عبدالناصر همتي» دیروز (سه‌شنبه) در سي‌ويكمين همايش ملي و دوازدهمين همايش بين‌المللي «بيمه و توسعه» در محل برج ميلاد تهران افزود: هر وقت درباره سياست‌هاي دولت درباره اصلاح ناترازي‌ها صحبت مي‌كنيم، مي‌گويند كه مي‌خواهيد قيمت‌ها را بالا ببريد؟ درباره يارانه انرژي صحبت مي‌كنيم مي‌گويند مي‌خواهيد بنزين را گران كنيد؟ از چند نرخي بودن ارز، يارانه‌هاي بي‌هدف و... صحبت مي‌كنيم مي‌گويند مي‌خواهيد گران كنيد؟ وي بيان‌داشت: سال گذشته يك‌هزار و ۷۰۰ همت رانت به دليل چند نرخي بودن ارز، توزيع و با سركوب نرخ ارز كسري بودجه عظيم نزديك به يك‌هزار همت به كشور تحميل شد؛ ريشه اصلي تورم و چاپ پول همين ناترازي‌هاست. همتي با طرح اين پرسش كه چرا با كسري بودجه مواجه هستيم و چرا ناترازي داريم؟ اظهار داشت: علت معلوم است، از يك طرف بنزين قاچاق مي‌شود و از سوي ديگر سوخت وارد مي‌كنيم.
اين عضو كابينه دولت چهاردهم تصريح‌كرد: همين‌جا اعلام مي‌كنم تا زماني كه به عنوان وزير امور اقتصاد و دارايي فعاليت كنم، همه تلاش خود را به كار خواهم بست كه جلوي رانت‌ها را بگيرم و اجازه استفاده از مسكن كوتاه‌مدت را نخواهم داد. وي تاكيد كرد: ۴۰ سال است كه در حوزه اقتصاد خدمت مي‌كنم و درس مي‌دهم؛ وقت آن است كه ناترازي‌ها را يك‌بار براي هميشه از بين ببريم.
همتي اضافه‌كرد: بايد ريشه اصلي تورم را قطع كنيم و جلوي رانت و فساد و قاچاق را بگيريم. تنها در اين صورت است كه به صورت واقعي از بخش ضعيف و متوسط حمايت مي‌شود. وزير امور اقتصادي و دارايي در ادامه با بيان اينكه بيمه يكي از فعال‌ترين مجموعه‌هاي اقتصادي كشور است، تصريح‌كرد: يكي از مهم‌ترين اصول در بيمه، پرداخت به موقع خسارت به مشتريان است. وي اظهار داشت: اعتماد به پرداخت به موقع و درست اتفاق نمي‌افتد، مگر اينكه بيمه توانگري لازم را داشته باشد و توانگري شركت‌هاي بيمه نيز در گرو مديريت ريسك و نرخ فني است. همتي ابراز اميدواري كرد: بيمه مركزي با نظارت و كنترل بر شركت‌هاي بيمه از ورود اين شركت‌ها به ناحيه خطر جلوگيري كند و اجازه ندهد كه مشكلات به عدم پرداخت خسارت به بيمه‌گذاران منتهي شود. وي با بيان اينكه صنعت بيمه ايران براي ورود به «بيمه زندگي» نياز به استراتژي عملياتي دارد، افزود: بايد توسعه بيمه زندگي در دستور كار شركت‌هاي بيمه قرار گيرد، زيرا آنچه در دنيا موجب افزايش ضريب نفوذ بيمه شده، رشد بيمه‌هاي زندگي است. وزير امور اقتصاد و دارايي گفت: اميدوارم در ايران نيز بيمه مركزي، بيمه زندگي با گرايش بازنشستگي و مستمري را مدنظر قرار دهد كه البته لازمه آن نظارت است تا مانع انتقال بدهي شركت‌هاي زيان‌ده به اين بخش شود.
كنار هم قرار دادن اين موضوعات نشان مي‌دهد كه وضعيت در اقتصاد ايران به شرايطي رسيده كه بايد براي آن تصميمات سخت گرفت و البته دولت آماده است تا با استفاده از توان كارشناسان و نظر ساير قوا اصلاحات سخت در اين حوزه را اجرايي كند.