ريشه‌يابي ناترازي انرژي
ريشه اصلي ناترازي انرژي در كشور كجاست؟ به‌گفته دبير سنديكاي صنعت برق ايران كمبود انرژي در كشور محصول چهار عامل سوخت، سرمايه، مديريت و منابع آب است و در رفع ناترازي‌ها بايد به همه اين عوامل توجه شود.
تعادل |
ريشه اصلي ناترازي انرژي در كشور كجاست؟ به‌گفته دبير سنديكاي صنعت برق ايران كمبود انرژي در كشور محصول چهار عامل سوخت، سرمايه، مديريت و منابع آب است و در رفع ناترازي‌ها بايد به همه اين عوامل توجه شود. اما به اعتقاد رييس كميسيون سرمايه‌گذاري و تامين مالي اتاق ايران دليل اصلي آن جذاب نبودن سرمايه‌گذاري در حوزه توليد انواع انرژي است كه علت آن برمي‌گردد به قرار گرفتن انحصار توزيع و نظام تنظيم‌گري بازار در دست نهادهاي دولتي. اين فعال اقتصادي راه‌حل ناترازي انرژي را در ايجاد بازار رقابتي و نظام تنظيم‌گري مستقل مي‌داند و مي‌گويد: بايد وظيفه رگلاتوري را از وزارت نيرو بگيريم و يك سيستم مستقل براي اين منظور طراحي كنيم؛ به‌‌رغم اينكه بخش خصوصي ۶ سال است كه براي رسيدن به اين هدف مهم برنامه‌ريزي كرده و يك الگو پيشنهاد داده، همچنان وزارت نيرو و نفت در برابر اجراي آن مقاومت مي‌كنند.
چهار ضلعي كمبود انرژي
امروز صنايع كشور با چالش ناترازي انرژي مواجه هستند كه دبير سنديكاي صنعت برق ايران در اين باره مي‌گويد: اگرچه خيلي‌ها از «ناترازي انرژي» مي‌گويند، ولي بهتر است به‌جاي «ناترازي» از «كمبود» انرژي بگوييم. تبلور كمبود انرژي در برق و گاز حاصل يك چهار ضلعي نامنتظمي است كه يك راس آن سوخت است و اضلاع ديگر اين چهارضلعي، پول، مديريت و آب است.
مهدي مسائلي در گفت‌وگو با «اتاق ايران آنلاين» ادامه داد: محصول ناهماهنگي اين چهار مورد، كمبود برق در كشور است. راندمان نيروگاه‌هاي كشور در بهترين شرايط حدود 40 درصد است؛ يعني 60 درصد سوخت نيروگاه‌ها هدر مي‌رود. برق توليدشده در نيروگاه‌ها بايد توزيع و انتقال داده شود كه در اين مسير هم با هدررفت انرژي مواجه هستيم. آنچه به دست مصرف‌كننده نهايي مي‌رسد، 12-10 درصد كمتر از توليد است. يعني عمده سوخت چرخه توليد برق از بين مي‌رود. ما با تكنولوژي عقب‌افتاده، نمي‌توانيم راندمان خوبي در حوزه توزيع و انتقال انرژي داشته باشيم.
او تصريح كرد: در نتيجه اين شرايط، آن چيزي كه به حلقه آخر يعني دست مصرف‌كننده مي‌رسد، هم وضعيت خوبي ندارند. مصرف‌كننده‌هاي ما هم عمدتا مصرف بهينه ندارند. دبير سنديكاي صنعت برق ايران با اشاره به كمبود برق صنايع تصريح كرد: بخشي از اين كمبود انرژي در نتيجه توليد، توزيع و انتقال برق است و بخشي به صنايع با تكنولوژي پايين برمي‌گردد كه خود اين صنايع، مصرف بهينه انرژي ندارند.
مسائلي با اشاره به مصرف خانگي انرژي افزود: اگرچه ممكن است در كلانشهرها مردم به تجهيزات كم‌مصرف انرژي توجه كرده باشند ولي هر چه از كلانشهرها دور شويم، وضعيت تغيير مي‌كند. وضعيت شهرستان‌ها و روستاها مانند كلانشهرها نيست. بايد در تبيين كمبود و مصرف انرژي، به بقيه شهرهاي ايران همه توجه شود. الگوي مصرف كلانشهر و روستاها يكي نيست و مساله اينها راه‌حل يكساني ندارد.
مسائلي به وضعيت خودروها و جاده‌ها هم اشاره كرد و گفت: اين دو حوزه در وضعيت مصرف انرژي تاثير بالايي دارد. عدم توجه به مصرف بهينه در رانندگي، جاده‌سازي و ساختمان‌ها باعث هدررفت انرژي مي‌شود. چقدر در ساختمان‌هاي ما به عايق‌بندي و نور و ذخيره انرژي توجه مي‌شود؟ تنها يكي از عوامل كمبود انرژي، مردم است. كيفيت سوخت و نقش زيرساخت‌ها بسيار مهم است.
او با اشاره به خودروهاي برقي گفت كه حدود 46 نوع خودروي برقي وارد كشور شده است. در دنيا خودروي برقي به ازاي هر 100 كيلومتر 10 كيلووات ساعت برق مصرف مي‌كند ولي در ايران بين 30 تا 50 درصد بيش از حد معمول جهاني برق مصرف مي‌كنند. يعني ما از تجهيزات بي‌كيفيت استفاده مي‌كنيم. يعني خودرويي كه وارد كشور مي‌شود با استاندارد جهاني فاصله دارد. اين وضعيت در مورد گاز و برق صادق است. مصرف‌كننده خانگي هر وسايل برقي كه در خانه دارد، برچسب انرژي A ندارد. به گفته مسائلي ناترازي انرژي در ايران عوامل بسياري وجود دارد كه در بررسي‌ها كمتر به آن پرداخته مي‌شود؛ مصرف‌كننده يك عامل ناترازي است نه همه عوامل.
دبير سنديكاي صنعت برق ايران تصريح كرد: ما تصور مي‌كنيم كه در دنيا مردم به يك نوع انرژي دسترسي دارند، درحالي كه در دنيا رويه اين‌گونه نيست. مثلا در خيلي از كشورها كه منابع گازي هم ندارند، مردم هم گاز دارند و هم برق. نكته‌اي كه بايد به آن توجه شود، اين است كه به الگوي مصرف بهينه توجه شود.
او به مساله سرمايه‌گذاري اشاره كرد: سرمايه‌گذاري و سرمايه‌پذيري در كشور به دليل مشكلات حوزه تضامين ضعيف است. به سرمايه‌گذار داخلي تعهد لازم براي بازگشت سرمايه نمي‌دهيم و اين مانعي بزرگ در مسير سرمايه‌گذاري است. بايد از جذب سرمايه در كشور با رويه‌هاي قانوني حمايت شود.
راه‌حل ناترازي انرژي چيست؟
رييس كميسيون سرمايه‌گذاري و تامين مالي اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و كشاورزي ايران هم در اين رابطه تصريح كرد: تا همين چند سال پيش، زماني كه درباره مزيت‌هاي نسبي كشور صحبت مي‌كرديم تا سرمايه‌گذاران را وارد بازار كنيم به انرژي ارزان و فراوان، نيروي انساني متخصص و اقليم پهناور اشاره مي‌كرديم؛ اما امروز اين مزيت‌هاي نسبي همگي دستخوش تغيير شدند و شايد ديگر مزيتي به حساب نيايند.
فرشيد شكرخدايي تاكيد كرد: در حوزه انواع انرژي، دچار ناترازي هستيم، تعداد قابل توجهي از نيروي انساني متخصص مهاجرت كرده يا در حال مهاجرت هستند و از منظر اقليم هم با كمبود آب و از بين رفتن سفره‌آب‌هاي زيرزميني مواجه هستيم.
عضو هيات نمايندگان اتاق ايران از نقره‌داغ شدن سرمايه‌گذاراني كه روي توليد انرژي متمركز شدند، انتقاد كرد و گفت: زماني بود كه سرمايه‌گذاران وارد حوزه توليد انرژي شدند؛ اما مطالبات خود را از دولت نتوانستند دريافت كنند و همچنان بعد از گذشت چندين سال، دولت بدهي خود را به آنها پرداخت نكرده است. از سويي خريدار انحصاري انرژي توليد شده، فقط دولت است و توليدكننده نمي‌تواند در يك بازار رقابتي محصول خود را ارايه كند. بر اساس اظهارات شكرخدايي در طراحي حكمراني انرژي، حق انتقال انرژي متعلق به دولت است و بخش خصوصي فقط مي‌تواند در حوزه عرضه وارد شود. متاسفانه اين توزيع‌كننده انحصاري در طول ساليان گذشته بسيار بد عمل كرد و موجب شد امروز با ناترازي انرژي مواجه شويم.
اين فعال اقتصادي خاطرنشان كرد: زماني كه بازار توزيع به صورت انحصاري در اختيار فردي باشد كه نظام تنظيم‌گري همان بازار را هم به عهده دارد، در نهايت شرايطي ايجاد مي‌شود كه جذابيت توليد آن محصول از بين مي‌رود.
او يادآور شد: سال گذشته شركت توانير بالغ بر ۶۰ هزار ميليارد تومان سود كرد و براي سال جاري هم پيش‌بيني مي‌شود بين ۸۰ تا ۱۱۰ هزار ميليارد تومان سود به اين شركت تعلق بگيرد. اين درحالي است كه قرار نبود اين شركت سودي داشته باشد. در حقيقت اكوسيستم انرژي كشور به گونه‌اي طراحي شده كه فقط در بخش توزيع كه انحصار وجود دارد، سود حاصل شود.
اين فعال اقتصادي راه‌حل ناترازي انرژي را در ايجاد بازار رقابتي و نظام تنظيم‌گري مستقل دانست و گفت: بايد وظيفه رگلاتوري را از وزارت نيرو بگيريم و يك سيستم مستقل براي اين منظور طراحي كنيم؛ به‌‌رغم اينكه بخش خصوصي ۶ سال است كه براي رسيدن به اين هدف مهم برنامه‌ريزي كرده و يك الگو پيشنهاد داده، همچنان وزارت نيرو و نفت در برابر اجراي آن مقاومت مي‌كنند. شكرخدايي از وضعيت مشابه در روند توليد و توزيع برق، گاز و ساير انواع انرژي سخن گفت و افزود: اگر نظام تنظيم‌گري در بازار انرژي اصلاح شود، مقوله احداث نيروگاه هم جذاب مي‌شود. اين جذابيت، سرمايه‌گذاران جديد را دعوت مي‌كند و به دنبال آن مساله ناترازي حل مي‌شود. متاسفانه چون امروز تنها جذابيت حوزه انرژي در روند توزيع آن است كه به صورت انحصاري در اختيار دولت است، در نتيجه سرمايه‌گذاري اتفاق نمي‌افتد.
او در بخش ديگري از سخنان خود ايجاد يك سبد و پرتفوي متنوع از انواع انرژي در كشور را مورد توجه قرار داد و گفت: در كنار توليد انرژي خورشيدي، بايد به بحث گاز هم توجه داشت. ايران دومين ذخاير گاز دنيا را در اختيار دارد و بايد از اين موهبت بهره ببرد. شايد انرژي خورشيدي زودبازده باشد و در اين وضعيت به كمك صنايع بيايد؛ اما به اين معنا نيست كه ساير منابع انرژي را فراموش كنيم.
اين فعال اقتصادي تصريح كرد: شايد استفاده از منابع گاز در ايران خيلي اقتصادي‌تر و به‌صرفه‌تر از ساير منابع باشد. به هرحال منظور ايجاد يك سبد متنوع و كامل در توليد انرژي و استفاده از همه ظرفيت‌هاي كشور است. عضو هيات نمايندگان اتاق ايران همچنين درباره ميزان سرمايه‌گذاري مورد نياز در حوزه انرژي گفت: براي حل ناترازي‌ها به ۴۰ تا ۶۰ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري نياز داريم كه دولت نمي‌تواند در اين حوزه كاري كند. پس تنها راه، ورود بخش خصوصي است؛ اما بخش خصوصي نگران است به محض اينكه مشكل ناترازي حل شد، مجدد انحصارگري‌ها و تنظيم‌گري‌هاي دولت از سرگرفته شود. بنابراين همچنان رغبتي براي ورود به اين حوزه وجود ندارد. شكرخدايي ادامه داد: اينكه ايران با اين همه ظرفيت در حوزه انرژي در برخي ماه‌هاي سال به واردكننده تبديل شود، دور از شأن او است.