ابزارهاي كنترلي در شرايط غيرعادي چيست؟

صداي بورس| رضا كياني، مدير تحقيق و توسعه شركت بورس تهران به بررسي بهترين استراتژي براي بازار سرمايه ايران در شرايط غيرعادي (هيجانات مثبت و منفي) و اينكه تغييرات مكرر دامنه نوسان راهكار خوبي است يا خير پرداخت.

شما چه ابزاري را براي جلوگيري از نوسانات بازار در حال حاضر موثر مي‌دانيد؟ براي جلوگيري از نوسان‌ها مي‌توان از ساز و كارهاي مختلفي استفاده كرد؛ از جمله اين ساز و كارها، ريزساختارهاي كنترلي براي مديريت نوسان است. به‌طور كلي دو نوع ريز ساختار كنترلي داريم؛ يكي از آنها كنترل دامنه نوسان قيمت است كه با شديد شدن دامنه نوسان، مقابله مي‌كند. ضمن اينكه دامنه نوسان در بورس ايران به‌صورت ايستا و استاتيك است اما در بعضي كشورها اين دامنه به صورت متغير بين پويا و ايستا و در بعضي ديگر بصورت صرفا پوياست. در هر كشوري بنا به شرايط اقتصادي، ريسك موجود در بازار همان كشور و شرايط گوناگون سياسي و اقتصادي اين دامنه نوسان بصورت متفاوتي تعيين مي‌شود؛ بازار سرمايه ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست.

ريزساختار دوم؟ دومي كه صرفا به شركت بورس تهران اختصاص دارد، حجم مبناست كه سال ۸۲ در زمان رياست عبده تبريزي توسط او ابداع شد و در آن زمان دامنه نوسان افزايش پيدا كرد؛ البته در دوره رياست ميرمطهري اين دامنه بسيار محدود شده بود كه با افزايش اين دامنه شاخص در مدت بسيار كمي، رشد زيادي كرد و در ادامه اين دامنه به مدت كوتاهي محدود شد تا رياست عبده تبريزي كه حجم مبنا اضافه و در آن زمان به عنوان ضريبي از تعداد سهام‌ منتشر شده هر نماد، تعريف شد. همانطور كه مي‌دانيد اين ضريب ۸ در ۱۰۰۰۰ بود و اين عدد ضرب در تعداد سهام منتشر شده هر شركت اطلاعاتي را در اختيار ناظر سازمان قرار مي‌داد كه اگر شركت مورد نظر به آن حجم مبنا در طول روز مي‌رسيد مي‌توانست از حداكثر دامنه نوسان در آن زمان استفاده كند.

اين حجم براي سقف در حجم مبنا، با توجه به شرايط بازار كم نيست؟ رقم سقف حجم مبنا در سال ۱۳۹۷ و ضريب آن نيز در سال ۱۳۹۳ به‌تصويب رسيده است. همچنين اين محدوديت‌ها عامل كم شدن حجم مبنا شده اما اثر كنترل‌كننده آن بسيار كم شده است؛ در حال حاضر مهم‌ترين ابزار سازمان و شركت بورس، كنترل دامنه نوسان است. ضمن آنكه در حال حاضر افزايش دامنه نوسان و از آن طرف افزايش حجم مبنا به عنوان نيازي ضروري احساس مي‌شود و اين اتفاق مي‌تواند باعث ورود حجم نقدينگي بسياري به بازار سرمايه شود.

ابزار ديگري هم براي كنترل بازار وجود دارد؟ ابزار ديگر، بازارگردان‌ها هستند كه از سال ۱۳۹۹ توجه بيشتري به آنها شده و با توجه به مصوبات شوراي عالي بورس در آن دوران، اين ساز و كار براي تمامي سهام‌ها الزامي شد. بر اين اساس شركت‌ها مجبور شدند براي اين ابزار منابع‌ مالي خاصي را در نظر بگيرند و امروز نيز با لغو الزام مصوبه ۴ سال گذشته تا جايي كه در سطوح مختلف بازار سرمايه مانند بازار دوم بورس و بازار فرابورس رو به‌رو هستيم. ابزار ديگري هم كه مي‌توان براي كنترل بازار استفاده كرد تزريق منابع توسط صندوق توسعه و سرمايه‌گذاران بزرگ است كه مي‌توانند با ورود به بازار شوك‌هاي مثبت و منفي را به بازار وارد كنند.

به‌نظر شما تغيير مكرر دامنه نوسان مي‌تواند راهكاري دايمي براي حل مشكل سهامداران باشد؟ اين حجم و تداوم تغيير دامنه نوسان در كشور ديگري وجود ندارد؛ ضمن اينكه با توجه به شرايط ژئوپليتيك ايران كه اقتصاد و بازار آن از اين شرايط تاثير مي‌پذيرد، مقداري قابل‌تأمل است اما توقع مي‌رود كه حجم مبنا توسط سازمان بورس افزايش پيدا كند و با ثبات دامنه نوسان روي يك ميزان متعادل مثلا ۳ درصد، شاهد ورود نقدينگي، رشد و بهبود بازار باشيم. ضمن اينكه اگر صرفا بخواهيم روي كنترل دامنه نوسان تاكيد كنيم، موجب سرد شدن مردم از بازار سرمايه خواهيم شد، به اين نكته توجه كنيد كه شايد سهامداران در كوتاه‌مدت ضرر كمتري كنند اما در بلندمدت اين ضرر با خروج نقدينگي نه تنها كمتر نمي‌شود بلكه بيشتر نيز خواهد شد.