بازگشت آرامش به بازارها

هرچند در ابتداي بهار امسال بازار ارزي كشور با يك شوك قيمتي مواجه شد و همين موضوع موجب شد كه پس از آرامشي چند ماهه، قيمت‌ها در اين بازار افزايشي نسبي را تجربه كنند اما در نهايت با اعمال سياست‌هاي جديد از سوي بانك مركزي آرامش نسبي به بازار بازگشت و قيمت دلار در هفته‌هاي گذشته ثباتي نسبي را تجربه كرده است.

در روزهاي اخير و با وجود افزايش التهابات در منطقه و حملات مداوم اسراييل به لبنان، بازار ارز در ايران آرامش نسبي خود را حفظ كرده و هرچند در روزهاي ابتدايي هفته جاري، روندي از افزايش قيمت را تجربه كرد اما پيگيري وضعيت بازار نشان از آن دارد كه بار ديگر آرامشي نسبي به اين عرصه بازگشته است.

 نرخ ارز در بازار غير رسمي در روزهاي اخير، پس از عمليات تروريستي اسراييل كه منجر به شهادت سيد حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان شد، افزايش يافت. به‌طوري كه قيمت دلار در بازار آزاد تا ۶۲ هزار تومان و يورو تا ۶۸ هزار تومان پيش رفت. اما اين روند براي يك روز بيشتر تداوم نداشت و پس از گذشت يك روز نرخ ارز شروع به عقب‌نشيني تدريجي كرد.

براساس گزارش ميداني از بازار ارز، روز دوشنبه (۹ مهرماه) نرخ ارز در ابتداي روز روند كاهشي را نسبت به پايان روز قبل آغاز كرد. در لحظه تنظيم اين گزارش (ساعت ۱۵) دلار در بازار آزاد با نرخ ۶۰ هزار تومان توسط واسطه‌ها به فروش و با قيمت ۵۹ هزار تومان از سوي اين افراد خريداري مي‌شد. همچنين، يورو در اين بازار با قيمت ۶۷ هزار تومان توسط واسطه‌ها به فروش رسيد و با قيمت ۶۶ هزار تومان از سوي اين افراد خريداري شد. بر اساس مشاهدات ميداني، بازار ارز شرايط متعادلي را تجربه كرد و طبق گفته‌هاي برخي از واسطه‌ها تا روزها آينده نيز دلار به ريز كانال ۶۰ هزار تومان بازگشته و تا محدوده ۵۹ هزار تومان عقب‌نشيني مي‌كند. اين در حالي است كه نرخ دلار در كانال‌هاي تلگرامي در لحظه تنظيم اين گزارش، ۶۱ هزار تومان اعلام شده كه هزار تومان بالاتر از نرخ مورد معامله در بازار است.

فعالان اقتصادي و كارشناسان بازار ارز نيز معتقدند آنچه از التهابات در روزهاي اخير ديده شده موقتي بوده و با فروكش كردن شرايط سياسي فعلي، بار ديگر روندي از ثبات تجربه خواهد شد. يك فعال اقتصادي با بيان اينكه با شهادت سيدحسن نصرالله اگرچه بازار ارز دچار نوسان مي‌شود؛ اما دامنه تاثيرگذاري آن كم و موقتي است.وی تصريح كرد: عرضه ارز پتروشيمي‌ها در ۶ ماه نخست ۱۴۰۳ به ميزان قابل توجهي افزايش يافته كه اين بيانگر ذخاير خوب بانك مركزي است. حميد حسيني، عضو هيات‌مديره اتاق بازرگاني ايران و عراق با اشاره به اين موضوع كه در ساليان گذشته اثر اتفاقات سياسي و امنيتي در بازار ارز بالا بود، گفت: هم‌اكنون نيز با رخدادهاي سياسي مانند شهادت سيدحسن نصرالله، اگرچه بازار ارز دچار نوسان مي‌شود؛ اما دامنه تاثيرگذاري آن كم و موقتي است. وي افزود: در يك سال و نيم اخير شاهد اتفاقات سياسي بسياري در كشور و منطقه بوده‌ايم؛ ولي با وجود اين اتفاقات تنش‌هاي شديدي در بازار ارز رخ نمي‌داد كه دليل آن افزايش درآمدهاي ارزي دولت و سياستگذاري مناسب بانك مركزي بوده است. وي ادامه داد: درآمدهاي ارزي حاصل از صادرات نفت افزايش داشته به نحوي كه ماهانه ۳ ميليارد و ۸۰۰ ميليون دلار از نفت درآمد داريم؛ اين درحالي است كه در سال گذشته متوسط درآمد نفتي ۳ ميليارد دلار بوده؛ بنابراين رشد ۲۰ درصدي درآمدهاي ارزي باعث افزايش ذخاير بانك مركزي شده است.

حميد حسيني اظهار داشت: بانك مركزي به خوبي توانسته نيازهاي ارزي كشور را پوشش بدهد به‌طوري كه عرضه ارز پتروشيمي‌ها در ۶ ماه نخست ۱۴۰۳ به ميزان قابل توجهي افزايش يافته كه اين بيانگر ذخاير خوب بانك مركزي است؛ البته صادرات مواد پتروشيمي و مواد نفتي افزايش چشمگيري نداشته كه علت آن هم كاهش قيمت جهاني نفت است؛ اما بايد بگوييم كه مشكلي در سمت تخصيص ارز از سمت بانك مركزي وجود ندارد. عضو هيات‌مديره اتاق بازرگاني ايران و عراق با اشاره به تاكيد رهبري بر كنترل تورم و نقدينگي گفت: خوشبختانه بانك مركزي در يكي دو سال گذشته سياست‌هايي را به منظور تحقق صحبت‌هاي رهبري در مورد مهار تورم در پيش گرفت؛ به‌طوري نرخ رشد نقدينگي از ۳۸ درصد به ۲۶ درصد و تورم از ۴۶ درصد به ۳۴ درصد كاهش پيدا كرده و به عبارتي با كنترل ترازنامه بانك‌ها و اجراي سياست تثبيت توسط بانك مركزي ابتدا نقدينگي و سپس تورم مهار شد. در كنار اقدامات كوتاه‌مدت بانك مركزي براي مديريت بازار ارز، در سال‌هاي گذشته تلاش‌هاي مختلفي نيز صورت گرفته تا با دور زدن تحريم‌ها و باز كردن مسيرهايي جديد در اين حوزه، راه براي استفاده از تمام ظرفيت‌ها هموار شود. موضوعي كه در سفر اخير رييس كل بانك مركزي به استانبول با محوريت همراه كردن كشورهاي اسلامي در دستور كار قرار گرفته است. ششمين اجلاس بين‌المللي بانك‌هاي مركزي سازمان همكاري‌ اسلامي در استانبول تركيه آغاز به‌كار كرد كه ايران نيز در اين اجلاس حضور دارد و ارزش تجارت غيرنفتي كشورمان با كشورهاي عضو اين سازمان اسلامي با ۵۷ عضو در شش ماه اول امسال، رشد ۱۴ درصدي داشته است. محمدرضا فرزين، رييس‌كل بانك مركزي عصر ديروز به منظور شركت و سخنراني در ششمين اجلاس بين‌المللي بانك‌هاي مركزي سازمان همكاري‌ اسلامي در تركيه و همچنين توسعه مناسبات و همكاري‌هاي پولي و بانكي با كشورهاي عضو، در صدر هياتي تخصصي عازم استانبول شد. در اين اجلاس بين‌المللي مقرر است پيرامون آخرين وضعيت رشد اقتصادي و تورم كشورهاي عضو سازمان همكاري‌ اسلامي (OIC) و نيز بررسي ابعاد به‌كارگيري فناوري‌هاي نوين در بانكداري الكترونيك، ميان اعضاي اين سازمان بحث و تبادل نظر شود. هم‌اكنون ۵۷ كشور عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) بوده و تجارت غيرنفتي جمهوري اسلامي ايران با كشورهاي عضو اين سازمان در نيمه اول سال جاري با ۱۴ درصد افزايش به ۳۲.۲ ميليارد دلار رسيد. در حاشيه اين نشست، محمدرضا فرزين و فاتح كاراهان روساي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران و جمهوري تركيه امروز (دوشنبه، نهم مهرماه ۱۴۰۳) در حاشيه برگزاري ششمين اجلاس روساي بانك‌هاي مركزي كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي در شهر استانبول با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كردند. توسعه همكاري‌هاي دوجانبه در حوزه پولي و مالي و اقتصادي محور ديدار روساي بانك مركزي ايران و تركيه بود. 

به گفته رييس كل بانك مركزي، مذاكره براي ايجاد كانال مالي مشترك، به عنوان محور اصلي مذاكرات در حاشيه اجلاس روساي بانك مركزي كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) قرار گرفت. محمدرضا فرزين در حاشيه اجلاس روساي بانك مركزي كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) گفت: هدف اصلي حضور در اجلاس بانك‌هاي مركزي كشورهاي اسلامي كه در استانبول تركيه برگزار شده، بحث و گفت‌وگو در خصوص توسعه روابط پولي و بانكي با كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) است. در كنار اين اجلاس نيز با مسوولان بانك مركزي كشورهاي عضو از جمله كشور تركيه نيز مذاكراتي انجام خواهد شد.
وي با اشاره به اينكه تجارت ايران با كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) در شش ماه گذشته رشد خوبي داشته است، تصريح كرد: استفاده از روش‌هايي براي تسهيل انتقال پول براي گردشگران، تاجران و همچنين اتاق‌هاي پاياپاي از ديگر موضوعاتي است كه در اين نشست پيگيري شد. رييس‌كل بانك مركزي در ادامه بيان داشت: يكي ديگر از موضوعاتي كه در اين نشست مطرح شد استفاده از هوش مصنوعي است. در اين زمينه ايران تجارب خوبي دارد و واحد هوش مصنوعي در بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران راه‌اندازي شده كه در موضوعاتي مانند پولشويي، پيگيري معاملات مشكوك قابل استفاده است. در اين موضوع هم از تجارب كشورهاي ديگر استفاده مي‌كنيم و هم تجربه بانك مركزي ايران ارائه خواهد شد. فرزين درباره راه‌اندازي كانال مالي مشترك بين كشورهاي اسلامي و بهره‌گيري از پول ملي در مبادلات تجاري گفت: اين موضوع تاكنون به صورت چند جانبه مطرح نشده، اما به صورت دوجانبه با اعضاي كشورهاي عضو بريكس قبلا مطرح شده و در نظر داريم با كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) نيز پيگيري و عملياتي شود.

وي گفت: استفاده از روش‌هاي جديد تسهيل انتقال پول براي گردشگران، تاجران و همچنين اتاق‌هاي پاياپاي و مذاكرات دو و چند جانبه با روساي بانك‌هاي مركزي كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي به منظور ايجاد كانال مالي مشترك و بهره‌گيري از پول ملي در مبادلات تجاري، محور اصلي مذاكرات در حاشيه اجلاس روساي بانك مركزي كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) است. رييس‌كل بانك مركزي با بيان اينكه در حوزه تجارت و مبادلات با كشور تركيه چشم‌انداز خوبي وجود دارد، خاطرنشان كرد: بر اساس مذاكراتي كه داشتيم قرار شد تا تيم‌هايي در سطح كارشناسي شكل بگيرد و موضوعات مختلف بررسي شوند. يكي از پيشنهادهاي مهمي كه در اين زمينه ارائه شد اين بود كه در معاملات ميان دو كشور ايران و تركيه به سمت ارزهاي محلي برويم و معاملات با ريال و لير انجام شوند. اين پيشنهاد مورد استقبال كشور تركيه قرار گرفت. فرزين در پايان تاكيد كرد: در اين گفت‌وگوها پيشنهادهاي ديگري هم مطرح شد و قرار بر اين شد تا پس از طي مراحل كارشناسي و به تناسب پيشرفت اقدامات صورت گرفته، اطلاع‌رساني‌هاي لازم صورت گيرد.

به اين ترتيب جداي از اعمال سياست‌هايي كه مي‌تواند به بهبود نسبي شرايط بازار ارز در كوتاه‌مدت منجر شود، بانك مركزي ايران اين‌بار با يك ابتكار جديد به سراغ كشورهاي اسلامي رفته تا در صورت فراهم شدن مقدمات لازم اين‌بار ميان كشورهاي اسلامي مسيري تازه براي همكاري‌هاي اقتصادي فراهم شود.