هزینه 6میلیارددلاری غربالگری سرطان پستان
نتیجه تحقیقات 15ساله سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که مصرف گوشت‌های فرآوری شده اصلی‌ترین عامل ایجاد سرطان است
گروه غذا و دارو محمدمهدی حاتمی
سرطان در ردیف اول قاتل انسان است و این مساله ایران و جهان نمی‌شناسد. شیوع این هیولای بیماری‌ها با این حال مدت زیادی نیست که اوج گرفته و می‌شود گفت که به نسبت عمر جوامع انسانی، مهمان تازه واردی است. سبک زندگی نامناسب و مدرن را بسیاری متهم ردیف اول در ابتلا به سرطان می‌دانند اما بسیاری هم هستند که می‌گویند شیوع گسترده سرطان و مرگ و میر بالای آن تنها ناشی از افزایش عمر متوسط افراد است و نه نموداری از سبک زندگی نامناسب. نتیجه تحقیق گسترده‌یی که سازمان جهانی بهداشت انجام داده هم نشان می‌دهد که مصرف گوشت‌های فرآوری شده، اصلی‌تریم عامل ایجاد سرطان است. حالا اما در کنگره بین‌المللی پیشگیری از سرطان و در مورد خاص ایران، صحبت از عوامل سرطان‌زایی است که کمتر به آنها توجه شده: مصرف گوشت‌های فرآوری شده، مصرف بیش از 5 برابری نمک به نسبت میانگین جهانی و استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی. رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از هزینه گزافی هم گفته که تنها برای درمان و نه پیشگیری از یکی از سرطان‌های شایع در ایران مورد نیاز است: هزینه 6 میلیارد دلاری غربالگری ماموگرافی که برای شناسایی سرطان پستان ضروری
است.
همین چند روز پیش بود که اعلام نتیجه تحقیقات WHO سازمان جهانی بهداشت نشان داد که مصرف گوشت‌های فرآوری شده، اصلی‌ترین عامل ایجاد سرطان در انسان است. این احتمالا به این معنی است که از این به بعد سیگاری‌ها می‌توانند با خیال راحت‌تری سیگار دود کنند اما علاقه‌مندان سوسیس و کالباس باید بیشتر نگران باشند.
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در نشست خبری کنگره بین‌المللی پیشگیری از سرطان در مورد میزان بروز سرطان در کشور گفت: «میزان بروز سرطان حدود 140 در هر 100هزار نفر است که این نسبت در مردان و زنان کمی با هم فرق دارد.»
محمداسماعیل اکبری افزود: «در ایران مردها کمی بیشتر نسبت به زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند. این رقم خیلی بالا نیست. حتی از آسیا و اقیانوسیه هم کمتر است و در برخی کشورها نیز این شاخص پنج برابر این میزان است.» او در مورد سرطان‌های اصلی هم این طور توضیح داد: «سرطان پستان بین زنان و سرطان معده بین مردان از سرطان‌های شایع است.»
وی با بیان اینکه رشد سرطان در کشور سریع است، میانگین رشد آن را در بعضی از سرطان‌ها 4.5 و در برخی تا 6 درصد اعلام کرد و افزود: «10هزار مورد سرطان پستان در سال داریم که حدود 25درصد از آن منجر به مرگ می‌شود و 75درصد از مبتلایان به آن نیز حداقل شانس پنج سال زندگی را دارند. سرعت ابتلا به سرطان در کشور هم بالاست اما تنها در 15سال آینده این سرعت، گرفتاری بزرگی می‌شود و نگران‌کننده است.»
سونامی در کار نیست
اکبری با اشاره به استفاده از کلمه سونامی در رسانه‌ها در بحث سرطان گفت: «سونامی به معنی اتفاق ناگهانی است نه به معنی زیاد شدن و استفاده از آن غلط است. این کلمه یعنی برای آن برنامه‌یی نداریم؛ درحالی که مساله سرطان برای ما بسیار روشن است و می‌توانیم برای آن برنامه‌ریزی کنیم.»
وی درخصوص عواملی که منجر به سرطان می‌شود، گفت: «شایع‌ترین این عوامل سن است. کشور ما در اوایل انقلاب حدود 56 سال امید به زندگی داشت و الان این عدد حدود 74سال است و این فاصله شرایط را برای ابتلا به سرطان ایجاد کرده است. کشور ما در حال مسن شدن است. نرخ جمعیت بالای 60 سال در ایران 8.5درصد است. به محض اینکه به بالای 10درصد برسیم یعنی پیر شده‌ایم. سن 70درصد عامل ایجاد خطر سرطان است و برای آن خیلی نمی‌شود کاری کرد.»
وی افزود: «یکی دیگر از این عوامل خطر پروتئین و چربی حیوانی مانده مانند سوسیس و کالباس است و به عنوان ریسک فاکتور محسوب می‌شود. سازمان بهداشت جهانی این ماده را خط اول ایجاد سرطان اعلام کرده است.»
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه مصرف نمک یکی از فاکتورهای مهم در سرطان‌ها به خصوص سرطان دستگاه گوارش است، ادامه داد: «نمک سالم در کشور درصد پایینی دارد. سنگ نمکی که از دریا و کوه گرفته می‌شود، ترکیبات دیگری هم دارد که باید تصفیه یا جدا شوند. ما سه تا پنج برابر استاندارد دنیا نمک مصرف می‌کنیم.»
اکبری ادامه داد: «در جامعه سرطان پستان 16 درصد زنان سیگار و قلیان می‌کشند. به طور کلی 3.7درصد زنان ایرانی سیگار می‌کشند. زنان ما درحال قلیانی شدن هستند. زمانی که نخستین پژوهش درباره مصرف دخانیات در کشور انجام شد 1.2درصد زنان سیگار می‌کشیدند که در طول 10 تا 12سال این روند سه برابر شده است.»
اکبری همچنین درخصوص تغییرات ژنتیکی در خانواده کسانی که سیگار می‌کشند یا از سوسیس و کالباس استفاده می‌کنند، گفت: «کسی که سوسیس و کالباس می‌خورد ممکن است سرطان نگیرد اما باید مطمئن باشد این خطر حتما در جایی بروز می‌کند. ما در قبال آیندگان خود مسوولیت داریم. کسی حق ندارد بگوید من برای خودم آزاد هستم. باید مراقب باشیم؛ چراکه این بیماری می‌تواند به بچه‌ها و حتی چند نسل بعد ما نیز منتقل شود.»
بزک‌های دردسر ساز
اکبری در گفت‌وگو با «تعادل» در مورد تاثیر استفاده از لوازم آرایشی بر ابتلا به سرطان گفت: «ما بعد از عربستان و با وجود 22 الی 23میلیون نفر زن بالغ دومین کشور مصرف‌کننده لوازم آرایشی هستیم. مواد آرایشی در هر حالت مضرند و بحث تنها بر سر میزان استفاده از آنهاست که متاسفانه در ایران بسیار بالاست. هر چیزی که به پوست زده شود و فیزیولوژی آن را به هم بزند گرفتاری ایجاد می‌کند هر چند بحث کرم‌های ضد آفتاب به دلیل کارکردشان اندکی متفاوت است.» اکبری گفت: «لوازم آرایشی می‌تواند باعث ابتلا به سرطان پوست شود و همین طور باعث ایجاد پیری زودرس چراکه پیری زودرس را هم می‌توان نوعی سرطان به حساب آورد به این دلیل که پیری در حقیقت ناشی از تغییرات سلولی است.»
وی ادامه داد: «ما در ایران معادل همه اروپا هورمون‌های زنانه مصرف می‌کنیم در صورتی که آنها برای بیماران مصرف می‌کنند و ما برای جوان‌تر و زیباتر شدن.»
سد بزرگ 6 میلیارد دلاری
وی ادامه داد: «ما 18هزار میلیارد تومان پول دولتی می‌خواهیم که فقط غربالگری ماموگرافی را راه بیندازیم. آن هم به شرطی که تمام دستگاه‌ها و متخصصان خوب کار کنند و شرایط آن همه جا در دسترس باشد. 47درصد گزارشات رادیولوژیک با پاتولوژیک فرق دارد.»
اکبری در گفت‌وگو با «تعادل» افزود: «این فقط هزینه درمان سرطان پستان است و نه هزینه پیشگیری از آن. پژوهشی که در یک نشریه دانشگاهی در کشور صورت گرفته، نشان می‌دهد که این غربالگری 6میلیارد دلار هزینه در بر دارد. در واقع اگر دلار را 3هزار تومان در نظر بگیریم، این کار به 18هزار میلیارد تومان پول نیاز دارد.» از او در مورد چکاپ‌های دوره‌یی هم پرسیدم. اکبری معتقد است این کار نه تنها بیهوده است بلکه بی‌معنی هم هست: «چکاپ دادن هیچ معنایی ندارد و بحث آن با غربالگری متفاوت است. در غربالگری ما سراغ افراد سالم می‌رویم و احتمال ابتلا به سرطان را در آنها بررسی می‌کنیم درحالی که چکاپ متفاوت است.» دکتر حمیدرضا میرزایی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم در ادامه کنگره بین‌المللی پیشگیری از سرطان گفت: «تقریبا 90درصد هزینه و بودجه داروهای سرطانی در مورد بیماران متاستازیک است که شاید عملا تا حد زیادی علاج واقعی برای آنها مهیا نباشد. 80درصد داروهایی که استفاده می‌شود به افزایش طول عمر آنها کمک نمی‌کند.»
سرطان خواهی نخواهی مهمان جوامع انسانی است و آمارهای جهانی هم نشان می‌دهد که تقریبا هیچ جایی نیست که مردمانش از ابتلای به سرطان مصون باشند. آمارهای داخلی اما نشانگر آن است که تعداد موارد ابتلا به سرطان در ایران جهش داشته است. شاهد مثال این موضوع هم هشدارهایی است که ذیل عنوان «سونامی سرطان» در ایران مطرح شده است. شناسایی و درمان سرطان اما به این سادگی‌ها نیست که اگر بود سرطان دیگر ترسی نداشت. گستردگی عوامل ابتلا به سرطان هم نشان می‌دهد که به این زودی‌ها این مهمان ناخوانده از خانه ما نخواهد رفت.
